خودتنظیمی اصناف یا مداخله دولت؟
اصناف پای کار تنظیم بازار شب یلدا آمدند
در آستانه شب یلدا، با وجود افزایش تقاضای فصلی، بازار اقلام یلدایی از نظر تأمین در وضعیت مناسبی قرار دارد و اتحادیههای صنفی با اعلام نرخهای مرجع و تشدید نظارتها تلاش کردهاند از افزایش غیرمنطقی قیمتها جلوگیری کنند. همزمان، نظارتهای دولتی نیز برای کنترل بازار و مقابله با گرانفروشی تقویت شده است.
تهران-ایانا- در روزهای منتهی به شب یلدا، بازار حالوهوایی متفاوت به خود میگیرد. ویترین مغازهها مملو از انار، هندوانه، آجیل و شیرینی است و رفتوآمد خریداران نسبت به روزهای عادی افزایش مییابد. کالا در بازار وجود دارد و خانوادهها خود را برای دورهمیهای یلدایی آماده میکنند؛ دورهمیهایی که تکمیل آن، به خرید اقلامی با قیمت متعادل و قابلقبول برای مصرفکننده گره خورده است.
با این حال، شب یلدا هر سال با افزایش تقاضای فصلی برای برخی کالاهای خاص همراه میشود؛ وضعیتی که بهطور طبیعی زمینه نوسان قیمت را فراهم میکند و در صورت نبود نظارت مؤثر، میتواند به گرانفروشی مناسبتی منجر شود. در چنین شرایطی، این پرسش مطرح میشود که قیمتها چگونه برای مصرفکننده تعیین میشوند و چه نهادی مسئول کنترل بازار در این مناسبتهاست؛ دولت، اصناف یا ترکیبی از هر دو؟
در پاسخ به این پرسش، بررسیها نشان میدهد اتحادیهها و تشکلهای صنفی مرتبط با اقلام شب یلدا، پیش از فرارسیدن این مناسبت اقداماتی را برای مدیریت بازار در دستور کار قرار دادهاند. اعلام نرخهای مرجع یا بازههای قیمتی و اطلاعرسانی عمومی، از جمله ابزارهایی است که برخی اتحادیهها برای پیشگیری از التهاب بازار به کار گرفتهاند. اگرچه میزان اثرگذاری این اقدامات تنها در میدان عمل و با رصد وضعیت بازار مشخص میشود، اما نقش اتحادیهها در ایجاد تعادل قیمتی، نقشی تعیینکننده است.
در بازار شیرینی و کیک، اتحادیه قنادان از ثبات قیمتها خبر داده است. علی بهرهمند، رئیس اتحادیه صنف قنادان ، شیرینیفروشان و کافهقنادیهای تهران در گفتوگو با ایران بیان کرده: «با وجود افزایش هزینههای تولید و رشد قیمت برخی مواد اولیه مانند روغن و تخممرغ، قیمت شیرینی و کیک در شب یلدا افزایش نخواهد داشت و این محصولات با نرخهای پیشین عرضه میشوند. او تأکید کرده قیمت شیرینی بر اساس کیفیت و رتبهبندی تعیین میشود و انتظار میرود محصولات باکیفیت با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار گیرد. »
در عین حال، رئیس اتحادیه قنادان نیز در گفتوگو با تجارتنیوز به فشار هزینههای تولید اشاره کرده و گفته است: «بخش قابلتوجهی از اقلام مصرفی قنادیها متأثر از نرخ ارز افزایش قیمت داشتهاند. باوجود این، اتحادیه از واحدهای صنفی خواسته تا حد امکان از افزایش قیمت خودداری کنند و در صورت متناسب نبودن قیمت با کیفیت، با واحد متخلف برخورد خواهد شد. کاهش قدرت خرید مردم نیز باعث شده حجم خرید شیرینی در مناسبتها نسبت به سالهای گذشته کمتر شود.»
در بازار آجیل و خشکبار نیز کمبودی گزارش نشده است. غلامرضا خدامی، رئیس اتحادیه صنف خشکبار و آجیلفروشان تهران، در گفتوگو با ایرنا، قیمت هر کیلوگرم آجیل شب یلدا را بسته به کیفیت، بین ۷۰۰ هزار تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان اعلام کرده و گفته است ترکیب اقلام، عامل اصلی تعیین قیمت نهایی است. به گفته او، برخی اقلام صادراتمحور مانند پسته تحت تأثیر نرخهای جهانی و نوسانات ارزی قرار دارند، اما بازار از نظر تأمین با مشکلی مواجه نیست.
خدامی همچنین در گفتوگو با تجارتنیوز، نسبت به قیمتهای غیرواقعی در برخی سایتهای غیرمجاز هشدار داده و از مردم خواسته خرید خود را از واحدهای صنفی دارای پروانه کسب انجام دهند.
در بخش میوه نیز گزارشها از تأمین کافی اقلام یلدایی حکایت دارد. اکبر یاوری، رئیس اتحادیه صنف بارفروشان، در گفتوگو با خبرگزاری مهر بیان کرده: «عرضه انار و هندوانه در بازار مناسب است و قیمت عمده انار در میدان بارفروشان بین ۳۰ تا ۶۰ هزار تومان تعیین شده است. اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی تهران نیز نرخ عمدهفروشی میوهها را بر اساس کیفیت و در چند درجه اعلام کرده که بر این اساس، قیمت انار و خرمالو در بازههای متفاوتی متغیر است. همزمان، سازمان میادین میوه و ترهبار شهرداری تهران از عرضه کافی اقلام یلدایی با نرخهای مصوب و بدون تغییر قیمت در روزهای منتهی به شب یلدا خبر داده است.»
در کنار اقدامات صنفی، نظارتهای دولتی نیز تشدید شده است. در این راستا ایرنا به نقل از برادری رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان تهران، از اجرای طرح ویژه تشدید نظارت و بازرسی بازار کالاهای اساسی در آستانه شب یلدا خبر داد. طرحی که با مشارکت سازمان تعزیرات حکومتی، وزارت صمت و اتاق اصناف اجرا میشود و هدف آن کنترل قیمتها، جلوگیری از گرانفروشی و صیانت از حقوق مصرفکنندگان است. مسئولان تأکید کردهاند هرگونه تخلف در عرضه و فروش کالاهای اساسی بدون اغماض پیگیری خواهد شد.
در نهایت، شب یلدا هر سال تکرار میشود، اما آنچه اهمیت دارد، میزان اعتماد مردم به بازار و توان تشکلها در مدیریت تقاضای فصلی است. تجربه سالهای اخیر نشان میدهد تقویت نقش اتحادیهها، حرکت به سمت خودتنظیمی صنفی، شفافیت نرخنامهها و هماهنگی با نهادهای دولتی میتواند به ثبات بازار و آرامش روانی مصرفکنندگان کمک کند. در این شرایط، شب یلدا بیش از آنکه صرفاً یک مناسبت فرهنگی باشد، به معیاری برای سنجش مسئولیتپذیری صنفی و کارآمدی نظام نظارتی بازار تبدیل میشود.
خبرنگار، ماریا سلیمانزاده
دیدگاه تان را بنویسید