دستاوردهای یک دهه موسسه تحقیقات علوم شیلاتی

محمود حافظیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به گزارش عملکرد سال 1401 موسسه تحقیقات علوم شیلاتی، گفت: افزایش تولیدات در حوزه شیلات و آبزیان، پاسخگویی به نیازهای بخش اجرا و آینده‌پژوهی را از راهبردهای کلان تخصصی ابلاغی از سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی به این موسسه بوده که بر این اساس تدوین برنامه برش‌دار ۴ ساله در دستور کار این موسسه قرارگرفته است.

حافظیه ادامه داد: تحقیقات علوم شیلاتی کشور به‌منظور پایداری و ارتقا تولید و همچنین کمک به برنامه تحولی سازمان شیلات ایران برای شتاب درروند توسعه تولیدات، پیش‌بینی‌های تحقیقاتی را بر اساس نیازها و اولویت‌های آبزی‌پروری، صید و صیادی، ذخایر آبزیان، عمل‌آوری، فرآوری و بازار محصولات در دستور کار قرار داده است.

به گفته وی معرفی گونه‌های بومی به صنعت آبزی‌پروری، اصلاح نژاد از طریق به‌گزینی آبزیان، جلوگیری از تهدیدات زیستی در اکوسیستم‌های آبی، تحقیقات برای تولید کیت‌های تشخیص سریع بیماری‌های آبزیان و همچنین بهره‌مندی اقتصادی از مکانیزاسیون بومی در تولید محصولات شیلاتی بخشی از راهبردهای کلان موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور در حوزه آینده‌پژوهی بخش آبزی‌پروری است.

معاون پژوهش و فناوری موسسه تحقیقات علوم شیلاتی درباره راهبردهای کلان و آینده‌پژوهی حوزه صید و فرآوری این موسسه نیز گفت: ارزیابی ذخایر آبزیان با بهره‌گیری از روش‌های علمی پیشرفته، تحقیقات به‌منظور ارتقا تکنولوژی صید، ایجاد بانک ژن زنده آبزیان به‌منظور حفظ تنوع زیستی، کاهش ضایعات و زائدات تولیدات شیلاتی، ارزش‌افزوده آنان، استخراج و کاربرد فناورانه محصولات شیلاتی بخشی از جمله برنامه‌های آینده‌پژوهی این موسسه در دو حوزه یاد شده است.

حافظیه با اشاره به اهمیت عملیاتی کردن مدل‌های بهینه انتقال دانش فنی به بخش خصوصی گفت: در این زمینه تفاهم‌نامه همکاری با شرکت دانش‌بنیان تک ژن برای تولید پروبیوتیک منعقد و همچنین اجرای طرح افزایش مصرف انسانی ماهی کلیکا به‌منظور تنوع‌بخشی و تولید محصولات فناوران آبزیان نیز، با بخش خصوصی دیگری منعقد شده و تفاهم‌نامه همکاری با پارک زیست فناوری خلیج فارس، پارک ملی کشاورزی و منابع طبیعی در دست اقدام است.

معاون پژوهش و فناوری همچنین از اخذ مجوز راه‌اندازی مرکز رشد و نوآوری علوم شیلاتی کشور خبر داد و گفت: این مجوز در تیر ماه سال جاری از وزارت علوم تحقیقات و فناوری، اخذ شده است.

وی با اشاره به اهمیت توجه به گونه‌های بومی، تصریح کرد: گونه‌های بومی با توجه به شرایط اقلیمی ضمن افزایش و پایداری تولید، سبب جلوگیری از واردات گونه‌های غیربومی، خروج ارز، اشتغال‌زایی پایدار، ارتقای کمی و کیفی تولید، ارزش‌افزوده ضایعات و زائدات آبزیان، خواهد شد.

توسعه آبزی‌پروری با تکیه‌بر گونه‌های بومی

حافظیه ادامه داد: تولید محصولات دانش‌بنیان ماهیان خاویاری، صبیتی، آزاد دریای خزر، سوف، ماهی سوکلا و همچین تولید نشا برای پایداری در تکثیر و پرورش جلبک‌های دریایی در تمام طول سال، در دستور کار این موسسه قرار گرفته است.

وی در خصوص دستیابی به دانش فنی تکثیر و پرورش ماهی سوکلا در قفس‌های دریایی گفت: این ماهی می‌تواند در دوره زمانی رشد ماهی باس دریایی حدود 1 تا 2 سال در قفس‌های دریایی به ۸ کیلوگرم برسد و همچنین از فیله پذیری بالایی برخوردار است.

وی به معرفی ماهی سوف به صنعت آبزی پروری نیز اشاره کرد و گفت: ماهی سوف یکی از ماهیان تجاری اقتصادی با بازارپسندی بالا در شهرهای شمالی کشور است و می‌توان از ظرفیت استخرهای ماهیان گرمابی قفس‌های دریایی، استخرهای ماهیان سردآبی برای پرورش و کنترل بیولوژیک ماهیان هرز مزارع پرورشی، استفاده کرد.

حافظیه، ادامه داد: انتقال دانش فنی تکثیر و پرورش ماهی صبیتی و باس دریایی آسیایی نیز توسط این موسسه می‌تواند به اشتغال زایی پایدار کمک کند.

معاونت پژوهش و فناوری با اشاره به اهمیت معرفی ماهی آزاد به صنعت آبزی پروری در قفس تصریح کرد: در این زمینه در سال ۱۴۰۱ با همکاری بخش خصوصی برای اولین بار این ماهی در قفس‌های آزمایشی پرورش یافته و این دانش فنی پس از تکمیل قابل انتقال به بخش خصوصی است که هر کیلو از ماهی آزاد تا ۶ میلیون تومان در بازار شمال کشور عرضه می‌شود.

تکثیر جلبک دریایی

وی با بیان اینکه یکی از عرصه‌های تجاری در تولید محصولات با ارزش، تکثیر و پرورش جلبک‌های دریایی است، یادآور شد: در این راستا، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، اقدام به تولید نشا با عنوان مولفه‌های اصلی جهت کشت جلبک در تمام سال کرده است.

به گفته وی، محصولات دارویی بهداشتی آرایشی و صنعتی باارزش افزوده بسیار بالا قابل استحصال بوده و دارای ارزش اقتصادی بالایی است.

حافظیه تصریح کرد: در حال حاضر امکان برداشت تا 20 تن از ذخیره خیار دریایی گونهHolothuria  leucospilota   وجود دارد که امروزه شرایط بازار خیار دریایی در منطقه چابهار فراهم شده است.

تولید کیت تشخیص لکه سفید

معاون پژوهش و فناوری تحقیقات علوم شیلاتی به یکی دیگر از دستاوردهای این موسسه در سال گذشته اشاره کرد و گفت: تولید کیت بومی تشخیص بیماری ویروسی لکه سفید سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی در سال گذشته انجام و مجوز سازمان دامپزشکی آن در سال جاری اخذ شده است.

وی به تولید بیو سیلاژ از ضایعات ماهی قزل‌آلای رنگین کمان نیز اشاره کرد و یادآور شد:  اگر ضایعات حاصل از فرآوری ماهی قزل‌آلا و یا عرضه در مراکز ماهی به‌طور متوسط 25 درصد معادل 50 هزار تن در نظر گرفته شود، می‌توان با دانش فنی تولید شده توسط موسسه تحقیقات از هر 5 کیلو زائدات این ماهی یک کیلو پودر بیوسیلاژ با درصد پروتئین بالای 60 درصد تولید کرد که جایگزین بسیار مناسبی برای پودر ماهی وارداتی است.

حافظیه گفت: پیش‌بینی می‌شود حداقل 10درصد زائدات ماهی قزل‌آلا باقابلیت دسترسی صنعتی می‌توان از 1000 تن واردات پودر ماهی و خروج 900 هزار دلار ارز جلوگیری شود.

وی بابیان اینکه تولید محصولات دانش‌بنیان تخم چشم زده با سلامت بالای قزل‌آلا دارای اهمیت فراوانی است، گفت: با دستیابی به دانش فنی تولید مولدین با سلامت این ماهی در موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، زمینه کاهش حداقل ۱۰ درصدی بروز تلفات و خسارات ناشی از این بیماری‌ها فراهم‌شده است.

معاونت پژوهش و فناوری یادآور شد: بر اساس آمار سازمان OIE بیش از 20 درصد از تولیدات آبزی‌پروری به دلیل بروز بیماری‌ها از بهره‌وری اقتصادی خارج می‌شود.

موسسه تحقیقات علوم شیلاتی برند می‌شود

وی ادامه داد: تدوین برنامه برندسازی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور در سطح ملی و بین‌المللی نیز در دستور کار قرار دارد.

حافظیه به بررسی عملکرد طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی سال ۱۴۰۱ پرداخت و افزود: درمجموع ۲۱۸ عنوان مقالات منتشرشده در مجلات داخلی از محققین این موسسه به چاپ رسیده است.

به گفته حافظیه همچنین، ۹ عنوان کتاب در حوزه علوم شیلاتی کشور توسط این موسسه به چاپ رسیده است.

وی با اشاره به برنامه عملیاتی ترویج و انتقال‌یافته‌های علمی این موسسه در سال ۱۴۰۱ در ۶ محور، گفت: مشارکت در اجرای ۱۲ سایت الگویی ترویجی برای بهره‌برداران ۷۹۴ نفر روز آموزش با برگزاری برنامه  روز مزرعه، ۱۳۰ نفر روز آموزش با برگزاری برنامه انتقال‌یافته‌های علمی بخشی از برنامه فعالیت‌های شاخص در گروه ترویج و انتقال‌یافته‌ها بوده است.

معاون پژوهش و فناوری موسسه تحقیقات علوم شیلاتی با اشاره به عملکرد موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور در حوزه تجاری‌سازی، تصریح کرد: ساخت و بهینه‌سازی کیت مولتی پلکس تشخیص بیماری ویروسی لکه سفید در میگو، بررسی اثر عصاره بافت تخمدان ماهی ماده، تولید محصول دانش‌بنیان خاویار فشرده و بهینه‌سازی شرایط رشد پروبیوتیک بومی باسیلوس والیسمورتیس آی اس 03 با استفاده از روش سطح پاسخ RS ، قابل تجاری‌سازی این موسسه بوده است.