رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به ایانا اعلام کرد:
مسائل آب کشور درگیر بخشینگری
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، خشک شدن دریاچههای ایران را ناشی از ضعف مدیریت و بخشینگری در مسائل مدیریت آب کشور اعلام کرد.
خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - لیلا مرگن:
وضعیت نامناسب منابع آب ایران، مسئله تأمین این ماده حیاتی را به یکی از مهمترین برنامههای دولت تبدیل کرده است. در این میان وزارتخانههای کشاورزی و نیرو در کنار سازمان محیط زیست و فعالان این حوزه به جای آنکه دنبال راهکاری برای مقابله با این مشکل باشند، فقط قصد دارند مقصران بحران آب را شناسایی کنند. وزارت نیرو همواره توپ بحران آب را به زمین وزارت جهاد کشاورزی یا خشکسالیهای یک دهه اخیر میاندازد. اخیراً از سوی برخی کارشناسان آب و مسئولان وزارت نیرو، آبخیزداری و فعالیتهای مرتبط با آن عاملی برای پر نشدن مخازن سدهای کشور و بروز مشکل برای تأمین آب اعلام شده است. کارشناسان آب بر این باورند که سدهای (گابیونهای) کوچکی که سازمان جنگلها و مراتع در سرشاخههای رودخانهها برای کاهش سرعت حرکت آب و افزایش نفوذ و کنترل سیلاب ایجاد میکند، آورد رودخانهها را کاهش داده است. مدیران منابع آب، این سدها که تعداد آنها به 600 سد میرسد را عاملی برای ایجاد حقآبهبران جدید در منطقه معرفی میکنند که نظام توزیع آب سدها دچار مشکل کرده و حقآبهبر جدید در منطقه ایجاد کرده است. همچنین کارشناسان آب بر این باورند که گابیونهای احداث شده توسط وزارت جهاد کشاورزی دیگر در گروه سدهای کوچک قرار نمیگیرند؛ زیرا در دنیا سدهایی که ارتفاع آنها بیش از 15 متر باشد، سد بزرگ نامیده میشود و در واقع سازمان جنگلها نیز به نوعی در حال انجام سدسازی با مصالحی غیر از بتن در سرشاخههای رودخانهها است. حال این پرسش مطرح میشود که آیا اقدامات انجام شده در فرآیند آبخیزداری آنگونه که کارشناسان وزارت نیرو باور دارند، میتواند نظام توزیع و مدیریت منابع آب را با مشکل روبهرو کند و دیگر اینکه چرا در زمان ساخت سدهای بزرگ به عملیات آبخیزداری و تأثیر آن بر آورد رودخانهها توجهی نشده که امروز این عملیات را مخل نظام توزیع آب میدانیم؟ البته از آنجا که مدیریت سدهای ایجاد شده توسط جهاد کشاورزی تحت نظارت وزارت نیرو انجام نشده و این مسئله به نوعی نظام توزیع آب توسط وزارت نیرو را بهدلیل عدم همکاری بین بخشی با اندکی چالش روبهرو میکند، پرویز گرشاسبی معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگلها در پاسخ به اظهارات متولیان وزارت نیرو درباره تغییر در نظام توزیع آب و ایجاد حقآبهبرهای جدید در گفتوگو با ایانا اعلام کرده بود که بهتر است قوانین آب بر اساس شرایط جدید کشور اصلاح شود.
آبخیزداری علمی مورد تأیید است
داوود نیککامی نیز در واکنش به نظرات وزارت نیرو و کارشناسان این وزارتخانه به خبرنگار ایانا گفت: بهعنوان رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری میتوانم بگویم هر فعالیتی که در حوضه آبخیز انجام میشود باید در قالب طرح مطالعات جامع حوضه باید.
وی خاطرنشان کرد: اگر سازمان جنگلها در جایی بدون مطالعه اقدام به گابیونبندی کرده، این کار اشکال دارد. در واقع با چنین رفتاری بحث مدیریت یکپارچه خود به خود منتفی میشود. چنین رفتارهایی بخشینگری است و به این مفهوم است که هر کس هر کاری دلش میخواهد در حوضه آبخیز انجام میدهد.
وی ادامه داد: آنچه من تأیید میکنم این است که حوضه آبخیز باید یک مطالعه جامع داشته باشد. بر اساس این مطالعه جامع، منابعی که در آن حوضه وجود دارد شامل آب، خاک، اراضی، پوشش گیاهی و غیره در کنار هم طوری چیده شوند که به نقطه بهینه برسیم. این مسئله را مطالعات علمی تایید میکند. حال اگر در عمل کسی از این رویه عدول کند، اشتباه کرده است.
رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: اگر برای کنترل سیلاب سد کوچکی بزنیم که سیل را در بالادست کنترل کند، باید در محاسبات سدهای بزرگ وزارت نیرو این سدها لحاظ شده باشد و با هماهنگی بین دستگاهی این بخشینگری را حذف کنیم تا دستگاههای مختلف بتوانند کار خود را به درستی انجام دهند.
نیککامی اضافه کرد: وزارت نیرو هم اگر در جایی که میتواند اهمیت ویژهای به منابع آب زیرزمینی بدهد، همه فعالیتهای خود را روی سدسازی متمرکز کند و مطالعات جامع اولیه را مد نظر قرار ندهد، به این میگویند بخشی نگری و نگاه جزیرهای؛ که این مسئله از نظر علمی کاملاً مردود است.
به گفته وی، مدیریت منابع آب ایران تاکنون درگیر بخشی نگری بوده و حاصل آن خشک شدن دریاچههای مختلف کشور و بهطور شاخص دریاچه ارومیه است.
نیککامی معتقد است: تمام مسائل و معضلات پیش آمده برای منابع آب ایران را نمیتوان به گردن خشکسالی و کاهش بارشها انداخت بلکه بخشی از مسائل بهدلیل عملکرد ما انسانها بوده است.
وی درباره تأثیر اجرای عملیات آبخیزداری بر حل مشکلات آب کشور عنوان کرد: حتی آبخیزداری هم به دو شکل انجام میشود. یکی شکل مدیریتی قضیه است که به تمام مسایل یک حوضه آبخیز توجه شده و برای آن برنامهریزی جامع میشود و شکل دیگر هم این است که هر دستگاهی جداگانه به عرصه ورود پیدا کرده و هرجا که رسید، هر کاری دلش خواست انجام دهد. البته شکل دوم از نظر علمی پذیرفته شده نیست.
آبخوانداری بخشی از عملیات آبخیزداری
به گفته این مقام مسئول، آبخیزداری در واقع مدیریت یکپارچه منابع در حوضه آبخیز است. همه فعالیتهایی که به نوعی با آب، خاک، معیشت مردم و کاربری اراضی در ارتباط است، آبخیزداری نامیده میشود و آبخوانداری نیز بخشی از فعالیتهای آبخیزداری بهشمار میرود.
نیککامی یادآور شد: با آبخوانداری و پخش سیلاب در 10 میلیون هکتار اراضی مستعد که مطالعات آن انجام شده و نقشههای آن تهیه شده، میتوان 40 میلیارد متر مکعب آب را در زیر زمین ذخیره کرد.
وی تأکید کرد: هر کدام از فعالیتهای مدیریت منابع آب عرصه خاص خود را میطلبد. در مخروط افکنههای درشت دانه پخش سیلاب انجام میدهیم؛ زیرا همراه سیل ذرات ریزدانه را با خود به همراه میآورد و به تدریج در مخروط افکنهها بافت مناسبی برای استقرار گیاه ایجاد میکند.
نیککامی بیان کرد: اگر پخش سیلاب روی بافت سنگین انجام شود، آن بافت علاوه بر اینکه نفوذپذیری مناسبی ندارد، روز به روز با رسوب ذرات ریزدانه، مقدار نفوذپذیریش کاهش یافته و زمینه تبخیر آب را فراهم میکند.
وی در پایان اظهار داشت: بنابراین جای مناسب برای هر نوع کار سازهای را باید بر اساس مطالعه شناسایی کنیم./
L-950803-01
دیدگاه تان را بنویسید