دامپزشکی در امنیت و ایمنی غذا

محمد حسن گلپایگانی، معاون سازمان نظام دامپزشکی ج.ا.ا

در تعریف امنیت غذایی عنوان شده که: دسترسی همه افراد یک جامعه، در تمام ادوارعمر به غذای کافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال گفته می‌شود و درآمد خانوار از عوامل مهم در تأمین امنیت غذایی در یک نظام اجتماعی است.

همان‌گونه که در تعریف امنیت غذایی اشاره شده است، امنیت غذایی دارای دو وجه کیفی و کمی است. در کشور ما بیشتر به جنبه کمی آن توجه می‌شود و امنیت غذایی مترادف با تولید بیشتر در حوزه کشاورزی و دامی شناخته شده است.

آنچه در این بین کمتر مورد توجه قرار گرفته است، مفهوم سالم بودن مواد غذایی در تعریف امنیت غذایی است. در واقع آنچه که متخصصان امر از آن به‌عنوان ایمنی مواد غذایی یاد می‌کنند، وجوه مختلفی دارد.

در تعریف ایمنی غذایی آمده است: به حصول اطمینان، از اینکه مواد غذایی در هنگام حمل و آماده‌سازی و نگهداری، آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی و فیزیکی پیدا نمی‌کنند و سبب بیماری مصرف‌کنندگان نمی‌شوند، ایمنی غذایی می‌گویند.

خلاصه یعنی اینکه ایمنی غذا عبارت است از اطمینان از این‌که غذایی که می‌خوریم، کاملاً سالم است و هیچ نوع آلودگی میکروبی، انگلی و شیمیایی ندارد. امنیت غذایی دارای دو رکن کمیت (مقدار محصولات ) و کیفیت (ایمنی محصولات) است.

در دهه‌های اخیر با گسترش تکنولوژی و افزایش مصرف افزودنی‌ها، آفت‌کش‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها در تولید مواد غذایی کشورهای در حال پیشرفت، اثرات سوء و انکارناپذیری بر سلامت انسان‌ها به وجود آمده‌است. این آلودگی‌ها و بیماری از جمله بروز انواع ناهنجاری‌های مادرزادی و سرطان‌ها به‌ویژه در کودکان را شامل می‌شود.

در همین راستا مفهوم دیگری با عنوان دفاع غذایی یا پدافند غیرعامل در صنایع غذایی (دفاع غذایی) یا Food Defense  تعریف شده، که عبارتست از هر گونه خراب‌کاری عمدی در سیستم‌های غذایی با انگیزه‌های بیوتروریستی، ایدئولوژیک، انتقام جویی و یا ضربه زدن به اعتبار و شهرت یک سازمان که ممکن است سلامت مصرف‌کنندگان را نیز تهدید کند.

بنابراین کشورهای در حال توسعه با اهداف عالی مثل ایران، بیش از هر کشوری در زمینه امنیت غذایی نیازمند سرمایه‌گذاری و توجه است و البته این توجه باید چند جانبه باشد تا بتواند در نهایت به تحقق هدف نهایی بیانجامد.

برای تأمین امنیت غذایی در یک کشور و نظام اجتماعی باید سازمان‌ها و نهادها با هم همکاری داشته باشند و با هماهنگی یک سازمان متولی امنیت غذایی، بر تولید یا واردات مواد و محصولات غذایی، آموزش و تبلیغ و آگاهی دادن به جامعه و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی نقش ایفا کنند.

توجه ویژه به دامپزشکی در این زمینه می‌تواند در کاهش هزینه‌های کشور نقش عمده‌ای ایفا کند که باید مورد توجه ویژه قانون‌گذاران قرار گیرد.

با نگاهی به کشورهای توسعه یافته در می‌یابیم سرمایه‌گذاری در حوزه بهداشت و پیشگیری در دامپزشکی در نهایت موجب سودآوری و بازدهی سرمایه‌گذاری کشوری در حوزه سلامت و سایر حوزه‌ها، حتی حوزه‌های سیاسی شده است.

کاهش مصرف دارو و آنتی بیوتیک، کاهش مراجعات به مراکز درمانی و کاهش تعداد تخت بستری بیماران، ناشی از بیماری‌های غذا زاد و یا فرآورده‌های با منشا دامی از آن جمله بوده است  و بدون شک در کشور ما سرمایه‌گذاری در حوزه دامپزشکی، بهداشت بازدهی بالاتری برای دولت و کشور در پی خواهد داشت.