تعرفه‌های تجاری؛ ابزاری قدرتمند برای حمایت از تولید داخل (مطالعه موردی کشور سوئیس)

محمدرضا اکبری؛ پژوهشگر اقتصاد کشاورزی اندیشکده راهبردی ریحان

کشورها برای محافظت از صنایع داخلی در برابر رقابت قیمتی ناشی از واردات، تعرفه اعمال می­‌کنند. در بیش از 90 درصد کشورها، تعرفه­‌های واردات محصولات کشاورزی بیشتر از کالاهای غیرکشاورزی است. چراکه محصولات کشاورزی اغلب دارای اهمیت و حساسیت بالایی در تامین امنیت غذایی هستند و این موضوع در امنیت ملی کشورها نیز نمود عینی پیدا می‌کند.

بر همین اساس، کشور سوئیس با اعمال تعرفه‌های بالا بر واردات آن دسته از محصولات کشاورزی که در داخل کشور تولید می‌­شوند، سیاست حمایتی قوی برای تقویت تولید داخلی ایجاد کرده است، که این موضوع منجر به آن می‌شود که کشور از نظر امنیت غذایی در شرایط پایدار قرار گرفته و دچار تنش‌ها و نوسانات قیمتی نشود.

کشاورزی دارای جایگاه بسیار با اهمیت در کشور سوئیس بوده و در قانون اساسی این کشور به خودکفایی کشاورزی تاکید شده است.

حتی منافع صنعت کشاورزی در این کشور منجر به ایجاد لابی قوی در میان سیاستمداران شده است، به گونه‌ای که حدود یک سوم از سیاستمداران ادعا می­ کنند که کشاورز هستند. با این حال، تقویت و حفظ منافع بخش کشاورزی سوئیس عمدتاً به دلیل مداخله و حمایت دولت بوده است، به‌طوری که در این کشور متوسط تعرفه‌های اعمال شده برای واردات محصولات کشاورزی 44 درصد است.

این سیاست‌های سختگیرانه‌ تعرفه‌ای باعث شده است که کشور سوئیس بازار نسبتاً دشواری برای ورود باشد و تعداد کمی از محصولات کشاورزی بتوانند با موفقیت در این بازار رقابت کنند.

در کشور سوئیس واردات تقریباً تمام محصولات کشاورزی، به‌ویژه محصولاتی که با تولیدات داخلی این کشور در رقابت هستند، مشمول عوارض و سهمیه واردات خواهند بود.

آن دسته از محصولات کشاورزی که در سوئیس تولید نمی­‌شوند، همانند میوه­‌های استوایی و آجیل، معمولاً تعرفه‌های پایین‌تری دارند. به عنوان مثال نرخ تعرفه برای محصولات لبنی که کالای راهبردی در سوئیس است 137 درصد به ثبت رسیده است، در حالی که این رقم برای محصولات غیرکشاورزی کمتر از 10درصد است.

با اتکاء بر چنین سیاست‌هایی، این کشور سال‌ها توانسته است تقریباً 100 درصد مواد غذایی حیوانی مورد نیاز خود را در داخل تولید کند.

بنابراین سیاست خودکفایی در سوئیس در محصولاتی که مزیت نسبی تولید داشتند در صدر بوده و با ایجاد تعرفه‌های سنگین، از تولید این محصولات در داخل حمایت شده است. به‌طوری که ضریب خودکفایی در محصولات کشاورزی سوئیس به این شرح است:

خودکفائی 116 درصدی در تولید محصول شیر و فرآوردهای آن، خودکفائی 113 درصدی در تولید چربی­‌های حیوانی (شامل کره)، خودکفائی 86 درصدی در تولید گوشت، خودکفائی 68 درصدی در تولید سیب ­زمینی، خودکفائی 62 درصدی در تولید قند، خودکفائی 54 درصدی در تولید تخم ­مرغ، خودکفائی 50 درصدی در تولید سبزیجات، خودکفائی 47 درصدی در تولید غذاهای مبتنی بر غلات، خودکفائی 27 درصدی در تولید میوه­ ها، خودکفائی 21 درصدی در تولید چربی‌­های گیاهی.

در دنیای امروز از طرفی به دلیل حمایت‌های گسترده‌ای که کشورها از بخش کشاورزی انجام می‌دهند و از طرفی به دلیل ماهیت آسیب‌پذیر فعالیت‌های کشاورزی، چنانچه کشوری بخواهد در این بخش حرفی برای گفتن داشته باشد، لازم است با برنامه‌ریزی مناسب از کشاورزان خود به نحوی هوشمندانه حمایت کند.

روش‌هایی که دولت‌ها برای حمایت از بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌دهند، روش‌های گوناگونی است. یکی از این روش‌ها اعمال تعرفه‌های بالای وارداتی برای کالاهای کشاورزی به‌ویژه کالاهای راهبردی است.

در بسیاری از کشورها، خصوصاً کشورهای صنعتی، تعرفه‌ی واردات محصولات کشاورزی به مراتب بالاتر از تعرفه‌ واردات کالاهای غیرکشاورزی است.