راه‌یابی درمانگر سرطان به مزارع پرورش قارچ

به گزارش ایانا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی، انواع طبیعی آن در فصل بهار بیشتر از هر زمانی سر از خاک بر می‌آورد و با اشکال مختلف و رنگارنگ، از گونه‌های متنوع و پرکاربرد در صنایع غذایی است، سر و کله این ماده غذاییٍ سرشار از پروتئین و مواد معدنی در غذاهای خانگی تا غذاهای آماده دیده می‌شود؛ ظاهر فریبنده و طعم خاص آن در برخی از گونه‌های سمی برای مصرف‌کنندگان دردسرساز می‌شود، با این همه قارچ خوراکی مقبول طبع دوستدارانش است. در این گزارش قصد داریم از دیگر مزایای قارچ پرده برداریم، از این رو به سراغ کارشناسان و متخصصان رفته‌ و زوایای پنهان آن را واکاوی کرده‌ایم، قارچ‌ها دنیای بزرگی دارند با کاربردهای مختلف؛ آنها هم غذا هستند و هم دارو، هم درمان می‌کنند و هم کشنده و امروزه پرورش گلخانه‌ای قارچ در کشاورزی مدرن از جایگاه ویژه برخوردار است، قارچ می‌تواند هم بر سر سفره نشیند و هم در قفسه داروخانه جا خوش کند پس با هم به گوشه‌ای از فواید چترهای مخملی طبیعت می‌پردازیم.

در دنیا بیش از ۱۲۰ هزار نوع قارچ وجود دارد که بعضی از آنها سمی بوده و قارچ زهر تولید می‌کنند و برخی دیگر خوراکی هستند. قارچ‌ها در رنگ، شکل و اندازه با هم تفاوت دارند و شامل دو گروه و طبقه قارچ‌های کاذب و قارچ‌های حقیقی هستند.

نوع خوراکی قارچ‌ها که در زیرشاخه قارچ‌های چتری قرار دارند از لحاظ نوع تغذیه به دو دسته تجزیه کننده اولیه و تجزیه کننده ثانویه تقسیم می‌شوند؛ تجزیه کننده اولیه قابلیت تجزیه بقایای گیاهان را دارد اما تجزیه کننده ثانویه در محیط تجزیه شده توسط میکروب رشد می‌کند که قارچ شیتاکه از نوع قارچ‌های تجزیه کننده اولیه است.

امروزه دانش قارچ‌های دارویی از پیشرفت قابل توجهی برخوردار شده و گونه‌های مختلفی از قارچ‌ها به عنوان گونه‌های دارویی معرفی می‌شوند. ترکیبات موثر، با اثرات گسترده دارویی در قارچ‌ها وجود دارد که از آنها به عنوان ابزاری برای کنترل یا درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود و یکی از این قارچ‌ها با خواص دارویی بسیار زیاد قارچ شیتاکه است.

قارچ‌ شیتاکه (یا شیتک) به خاطر ارزش غذایی بالا، طعم عالی و مزایایی که برای سلامت دارد، محبوب شده‌ است. در زمان‌های قدیم در ژاپن امکان کاشت این قارچ نبود و تنها در مناطقی که به صورت طبیعی رشد می‌کرد، برداشت می‌شد به همین دلیل یکی از مواد گرانقیمت به‌شمار می‌آمد. امروزه این قارچ در لیست محبوب‌ترین قارچ‌های دنیا قرار دارد اما در ایران هنوز کاملا شناخته شده نیست.

خوش طعم‌ترین قارچ گوشتی

الهام فتاحی‌فر سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی در رابطه با قارچ و خواص آن بیان کرد: پنج گونه عمده قارچ خوراکی در دنیا تولید می‌شود که ۸۵ درصد تولید جهانی، قارچ خوراکی است که قارچ دکمه‌ای ۳۰ درصد، قارچ‌های صدفی ۲۷ درصد، قارچ شیتاکه ۱۷ درصد و سایر قارچ‌ها ۲۶ درصد را شامل می‌شود.

وی افزود: در حال حاضر در ایران عمده تولید قارچ خوراکی کشور (بیش از ۹۹ درصد تولید)، قارچ خوراکی دکمه‌ای سفید و کمتر از ۱ درصد قارچ خوراکی صدفی است. با توجه به روند روبه رشد تولید قارچ خوراکی در دنیا و ایران، ایجاد تنوع در تولید گونه‌های قارچ خوراکی در کشور ضروری است اما به دلیل عدم ترویج و فرهنگ مصرف این قارچ متاسفانه در ایران تولید چندانی مشاهده نمی‌شود.

سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی در رابطه با قارچ شیتاکه می‌گوید: قارچ شیتاکه یک قارچ خوراکی با خواص دارویی قابل توجه است. قارچ شیتاکه با نام علمی Lentinula edodes دارای کلاهک با قطر ۵ تا ۲۰ سانتی‌متر و پایه مرکزی با طول ۵ تا ۱۰ سانتی متر است. رنگ سطح کلاهک قهوه‌ای روشن بوده که در سطح آن به‌ویژه در حاشیه کلاهک فلس‌هایی به رنگ روشن دیده می‌شود.

وی ادامه داد: پرورش این قارچ بر روی بستر کشت‌هایی نظیر کلش گندم، برنج، جو، خاک اره، تراشه چوب، تفاله چغندرقند، سبوس گندم و برنج و نظایر آن انجام می‌شود. این قارچ خوراکی پس از قارچ دکمه‌ای و صدفی، دارای بیشترین میزان تولید در دنیاست. این نوع قارچ نیز دارای خواص دارویی قابل ملاحظه‌ای است که به‌ویژه براساس مستندات علمی و داروهای تجاری تولید شده از این قارچ، تاثیر آن در درمان بیماری سرطان مشخص شده است.

فتاحی‌فر در خصوص مزایای قارچ دارویی شیتاکه گفت: مصرف قارچ شیتاکه به‌عنوان یکی از منابع غذایی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها، مانند بیماری‌های قلبی-عروقی و برخی از سرطان‌ها و بیماری‌های التهابی کمک کند. همچنین این قارچ دارای انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی است که در تقویت سیستم ایمنی بدن موثر است.

وی افزود: این قارچ به‌عنوان یکی از انواع قارچ‌هایی با بازار مصرف بالا در دنیا (بعد قارچ دکمه‌ای و صدفی)، یکی از خوش‌طعم‌ترین قارچ‌های گوشتی به شمار می‌رود که به صورت تازه‌خوری و فرآوری شده (خشک، پودر و...) استفاده می‌شود.

سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی با بیان این که دستورالعمل اجرایی و ضوابط فنی صدور مجوز قارچ‌های پرورشی خاص (قارچ‌های گانودرما و شیتاکه) توسط این دفتر و همکاری محققان در اسفند سال ۱۳۹۷ تدوین و ابلاغ شده است، اضافه کرد: تولید این قارچ در کشور در حال حاضر به میزان محدود وجود دارد که با ترویج و فرهنگ‌سازی مصرف آن و افزایش آگاهی مصرف کنندگان در آینده توسعه بیشتری خواهد یافت.

وی در رابطه با نحوه مصرف قارچ شیتاکه در دنیا عنوان کرد: در دنیا از این قارچ برای مصارف غذایی مانند سوپ، پیتزا، غذاهای آماده و همچنین برای درمان بیماری‌ها به صورت قرص و کپسول استفاده می‌شود. در ایران بیشترین کاربرد این قارچ در مواردی مثل تقویت سیستم ایمنی و مقابله با سرطان است، همچنین در زمان کرونا برای تقویت سیستم ایمنی بدن هم بعضا تجویز می‌شد.

شیتاکه؛ رقیبی با خواص درمانی ویژه

محمد هروی تولیدکننده و توزیع کننده انواع قارچ‌های اگزوتیک در ایران می‌گوید: من ۷ سال است که در حال تولید قارچ‌های اگزوتیک یا چوب‌زی هستم و از تولید تا فروش آن را انجام می‌دهم، اغلب تولید این محصول در شهر مشهد انجام می‌شود و در تهران به فروش می‌رسد.

وی ادامه داد: حدود ۸۰ درصد از سهم بازار قارچ‌های اگزوتیک (شیتاکه، شاه صدف، صدفی، یال شیر، انوکی و گانودرما) توسط من و همکارانم تامین می‌شود.

این تولید کننده قارچ‌های دارویی عنوان کرد: قارچ‌های چوب‌زی به دو دسته قارچ‌های خوراکی و قارچ‌های خوراکی دارویی مانند گانودرما و دم بوقلمون تقسیم می‌شوند که در تب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. گانودرما در درمان دیابت و پیسی موثر است و دم بوقلمون درد ناشی از شیمی درمانی را کاهش می‌دهد و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.

به گفته وی، قارچ‌های شیتاکه تیره هستند و رنگ آنها مایل به قهوه‌ای است و کلاهکی دارند که قطر آنها بین ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر است و حدود ۸۳ درصد این قارچ‌ها در کشور ژاپن یافت می‌شوند، با این حال ایالات متحده، کانادا، سنگاپور و چین هم قارچ شیتاکه را پرورش می‌دهند. شیتاکه جز قارچ‌هایی است که هم به صورت «خوراکی» و «هم خوراکی - دارویی» مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از مهمترین تاثیرات دارویی شیتاکه بر روی بیماری HPV و یا زگیل تناسلی است که از این قارچ در دیگر کشورها قرص AHCC تولید می‌شود اما در داخل ایران هنوز به صورت جدی بر روی آن تحقیق و اقدام نشده است.

هروی در ادامه می‌افزاید: قارچ شیتاکه در منوی غذایی کشورهای آسیای جنوب شرقی قرار دارد و مصرف این قارچ در این کشورها بسیار بالا است. کشورهایی مانند چین، ژاپن و کره از این قارچ در اکثر غذاهای خود استفاده می‌کنند. شیتاکه به دلیل کم‌آب بودن منبع فیبر و مس است.

این تولیدکننده قارچ‌های چوب‌زی با بیان این که بیشترین میزان کشت قارچ شیتاکه در تهران و مشهد انجام می‌شود و در شهرهای دیگر کشت آن به صورت پراکنده صورت می‌گیرد، گفت: میزان تولید این قارچ در ایران به حدود ۷ تن در سال می رسد که ۵ تن از آن توسط من و همکارانم تولید و توزیع می‌شود. در حال حاضر ۳ مزرعه تولید شیتاکه در مشهد فعال است که دو مزرعه با ما مشارکت دارند و محصول مزرعه سوم هم توسط من و همکارانم توزیع می‌شود.

هروی در ادامه خاطرنشان کرد: شیتاکه در ایران در منوی غذای برخی رستوران‌ها به ویژه در سوپ و پیتزا استفاده می‌شود اما بیشترین مصرف آن به صورت دم نوش برای درمان HPV است که دوره درمان آن ۴ تا ۶ ماهه است و باید روزانه ۱۰ گرم قارچ مصرف شود تا درمان رقم بخورد.

پرطرفدار در شرق آسیا، ناشناخته در ایران

قارچ شیتاکه در ایران یک گونه جدید محسوب می‌شود و کشت آن هنوز به اندازه کافی فراگیر نشده است، در مقابل هم اکثر مردم درباره خواص خوراکی و دارویی آن اطلاع ندارند. این قارچ دارای آنتی‌اکسیدان بالایی است و مانند قارچ گانودرما ضد تومور محسوب می‌شود، همچنین دارای مواد معدنی بالایی است.

این قارچ، پروتئین گیاهی پرمصرف در جنوب شرق آسیا است و در ۲۰ سال گذشته مصرف آن در اروپا هم افزایش داشته اما در ایران این قارچ ناشناخته یا به نوعی کمتر شناخته شده است در حالی که از نمونه‌های مصرفی معمول مانند قارچ دکمه‌ای خواص بیشتری دارد، بنابراین باید از تولید قارچ‌های خوراکی دارویی مانند شیتاکه در کشور حمایت شود.