رژیم غذایی مدیترانه‌ای حافظ امنیت غذایی

انتظار می رود جمعیت جهان تا پایان قرن حاضر به 10.9 میلیارد نفر افزایش یابد. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) تخمین می‌زند که تولید مواد غذایی باید تقریباً 50 درصد افزایش یابد تا نیازهای مصرف کنندگان برآورده شود. رشد سریع جمعیت تهدیدی برای توسعه پایدار به شمار می‌رود زیرا منابع طبیعی را تحت فشار قرار می‌دهد.

سیستم کشاورزی و مواد غذایی موجود به عنوان عامل اصلی تغییرات آب و هوا و تخریب محیط زیست دانسته می‌شود. گسترش زمین‌های کشاورزی و استفاده از نهاده‌های مرتبط می‌تواند منجر به کاهش منابع طبیعی، تکه تکه شدن زیستگاه‌ها و تخریب محیط زیست شود. می‌توان گفت که تنوع زیستی تا حد زیادی به دلیل شیوه‌های موجود کشاورزی در معرض تهدید است.

رژیم غذایی مدیترانه ای (MD) عمدتاً گیاهی است و محصولات حیوانی در آن کمتر مصرف می‌شود و برخلاف رژیم غذایی غربی، می‌تواند نگرانی‌های زیست محیطی و بهداشتی را برطرف کند و تخریب تنوع زیستی را کاهش دهد. این نوع رژیم، اثرمنفی زیست محیطی پایینی دارد، از بیماری‌های مزمن جلوگیری می‌کند، هزینه‌های بهداشت عمومی را کاهش می‌دهد و فشار بسیار کمتری بر منابع طبیعی وارد می‌کند.

در یک تحقیق تازه، تنوع زیستی در مورد گونه‌های گیاهی غذایی، مورد بررسی قرار گرفت و رژیم غذایی غربی و الگوهای مدیترانه‌ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق به‌طور خاص بررسی شد که آیا الگوهای رژیم غذایی در کشورهای خاص تحت تأثیر تنوع زیستی در گیاهان خوراکی است یا خیر.

در این تحقیق که در 31 مارس 2023 در مجله (advances in Nutrition) منتشر شد، شش کشور یونان، مراکش، الجزایر و مالت، ایتالیا، لبنان به عنوان کشورهای با رژیم رایج غذایی مدیترانه‌ای و شش کشور بلژیک سوئیس، آلمان، اتریش، دانمارک و سوئد به عنوان کشورهای با رژیم غذایی غربی مورد مطالعه قرار گرفتند. 

برای این مطالعه از طرح انتخاب داده‌های دو مرحله‌ای استفاده شد. مرحله اول شامل جستجوی فیلتر شده در پایگاه داده گیاه MEDUSA بود. در این مرحله، اطلاعات مربوط به گونه‌های مورد استفاده به‌عنوان مواد غذایی و افزودنی‌های غذایی بین ژانویه تا فوریه 2022 جمع آوری شد. در مرحله دوم، پایگاه داده گیاهی Euro+Med برای به دست آوردن اطلاعات در مورد موقعیت جغرافیایی گونه‌ها، زیرگونه‌ها، توده‌های مختلف و 449 گونه و 2366 زیرگونه، واریته و نژاد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده‌ها از شش کشور مدیترانه‌ای و شش کشور از بقیه بخش‌های اروپا به دست آمد که در آنها رژیم غذایی غربی رایج است.

این تحقیق نشان داد که ایتالیا در مقایسه با سایر کشورها، متنوع‌ترین غذاها را با استفاده از گیاهان غذایی بومی و عمدتاً کشت شده دارد و دانمارک از کمترین تنوع در گیاهان خوراکی برخوردار است. در مقایسه با گروه رژیم غذایی غربی، کشورهای دارای رژیم مدیترانه‌ای میانگین بالاتری از گیاهان غذایی عمدتاً کشت شده و بومی داشتند.

در این تحقیق مشاهده شد که میانگین نژادها، گونه‌ها و زیرگونه‌های گیاهی عمدتاً کشت شده در نمونه MD به طور قابل‌توجهی بالاتر از نمونه همتای رژیم غذایی غربی بود. تنوع بیشتر در گیاهان غذایی در کشورهای مدیترانه‌ای بیشتر به استفاده از محصول نسبت داده شد تا در دسترس بودن محصولات گیاهی.

این یافته‌ها تنوع زیستی کشاورزی را در منطقه MD بیش از پیش برجسته کرد. آنها همچنین تنوع غنی‌تری را در انواع، نژادها، گونه‌ها و زیرگونه‌ها در منطقه MD در مقایسه با منطقه رژیم غذایی غربی نشان می‌دهند. این امر با تحقیقات اخیر در ارتباط بین تنوع زیستی و رژیم‌های غذایی پایدار، به ویژه MD مطابقت دارد.

محدودیت‌ها و تحقیقات آینده

اگرچه مطالعه حاضر از یک فرآیند دو مرحله‌ای برای جمع‌آوری داده‌ها از پایگاه‌های داده بزرگ و معتبر استفاده کرد، اما برخی محدودیت‌ها در داده‌ها همچنان وجود دارد. به عنوان مثال، اطلاعات مربوط به محدودیت‌ها در دسترسی به گیاهان غذایی به دلیل محدودیت‌هایی در زنجیره ارزش غذایی، مانند شیوه‌های کشت، کمبودهای فصلی و افزایش قیمت، وجود نداشت. تحقیقات آینده باید این پارامترها را به دقت در نظر بگیرند تا تصویری جامع‌تر از ارتباط بین رژیم غذایی در سیستم کشاورزی-غذایی و تنوع زیستی ارائه دهند.

یک سوال کلیدی که در تحقیقات آینده باید بررسی شود این است که آیا واردات و صادرات مواد غذایی می‌تواند بر انتخاب غذا و تصمیم برای اتخاذ عادات غذایی پایدار تأثیر بگذارد یا خیر. مطالعه حاضر همچنین بر تعداد محدودی از کشورها متمرکز شده است، که باید در تحقیقات بعدی گسترش یابد تا اعتبار یافته‌های مستند شده در مطالعه فعلی افزایش یابد.

نتیجه گیری

مطابق با تحقیقات قبلی، این مطالعه نشان داد که تنوع زیستی کشاورزی و تنوع در گونه‌های گیاهی غذایی، نژادها، گونه‌ها و زیرگونه‌ها در رژیم غذایی مدیترانه‌ای در مقایسه با الگوهای غذایی نوع غربی بیشتر بود. علاوه بر این، این تنوع بالاتر ناشی از استفاده از محصول است، نه در دسترس بودن گیاهان غذایی در منطقه  نتایج تحقیق همچنین نشان می‌دهد که اتخاذ یک رژیم غذایی متنوع‌تر می‌تواند به ایجاد محیطی با تنوع زیستی بیشتر کمک کند و اثرات مضر تغییرات آب و هوایی را در درازمدت کاهش دهد.

مترجم: محسن حدادی