گوشت مفید و اقتصادی تیلاپیا در سایه تبلیغات منفی

سجاد فتاحی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا گفت: منابع آبزی، در راستای امنیت غذایی و تولید پروتئین سفید در دنیا بسیار مورد استقبال قرارگرفته‌اند. همچنین این منابع به دلیل تنوع گونه‌های آبزی‌پروری جهت تأمین نیازهای پروتئینی مفید و منابع اسیدهای چرب غیراشباع در دنیا اهمیت فراوان دارند.

وی ادامه داد: گونه تیلاپیا به‌عنوان دومین گونه آبزی‌پروری در دنیا پس از کپور ماهیان قرار دارد و در سال 2020 بیش از 6 میلیون تن میزان تولیدات این‌گونه در سطح جهان برآورد شده است.

رئیس هیئت‌مدیره شرکت تعاونی تولیدکنندگان تیلاپیا افزود: در طی دهه‌های گذشته در کشور ایران به دلیل افزایش تنوع گونه‌های آبزی مورداستفاده در تأمین نیاز پروتئینی از یک‌سو و کاهش ذخایر ماهیان بومی خلیج‌فارس و دریای خزر از سوی دیگر معرفی گونه‌های غیربومی همچون قزل‌آلا و کپور ماهیان چینی در دستور کار قرارگرفته و پس از گذشت بیش از چهار دهه، جای خود را در سفره‌های مردم بازکرده‌اند.

رئیس هیئت‌مدیره شرکت تعاونی تولیدکنندگان تیلاپیا ادامه داد: از سال 87 ورود تحقیقاتی و آزمونه‌ای گونه تیلاپیا در مرکز تحقیقات آب‌های شور بافق آغاز و پتانسیل سنجی پرورش این‌گونه با استفاده از منابع آب زیرزمینی شور در مناطق کویری انجام شد. پس از دستیابی به نتایج مثبت و بیوتکنولوژی تولید بچه ماهی تک‌جنس و پرواربندی این‌گونه، برای معرفی گونه جدید آبزی پروی به سازمان شیلات معرفی شد اما متأسفانه در چند سال اخیر شاهد تبلیغات منفی و گسترده باهدف منع پرورش و مصرف این‌گونه در ایران بوده‌ایم.

وی ادامه داد: متأسفانه دراین‌ارتباط بسیاری از مسائل به علت عدم شفاف‌سازی، مبهم باقی‌مانده است. موضوع نگران‌کننده مطرح‌شده در مورد مصرف تیلاپیا، نسبت بالای امگا 6 به امگا سه در این‌گونه در قیاس با سایر گونه‌های آبزی است که گفته می‌شود سبب افزایش التهاب و آلزایمر می‌شود؛ اما این تمام واقعیت نیست.

واقعیت گوشت ماهی تیلاپیا چیست؟

فتاحی بیان کرد: پس از آنالیز ماده خشک گوشت این ماهی مشخص شد که میزان چربی آن حدود دو تا سه درصد ماه خشک است که نشان می‌دهد میزان اسید چرب بسیار کمی در گوشت این ماهی یافت می‌شود و در منابع مختلف از آن به‌عنوان منبع پروتئین کم‌چربی مفید ذکر شده است. پس نگرانی بزرگ عدم تعادل نسبت امگا 6 به امگا سه در این ماهی، رفع می‌شود.

وی بابیان اینکه امگا 6 عمدتاً مسئول تأمین انرژی بدن است، افزود: رایج‌ترین چربی امگا 6 اسید لینولئیک است که بدن می‌تواند آن را به چربی‌های امگا 6 طولانی‌تر مانند اسید آراشیدونیک (AA) تبدیل کند. سطوح بالایی از چربی‌های امگا ۶ در روغن‌های گیاهی تصفیه‌شده و روغن‌های نباتی وجود دارد. همچنین آجیل و مغزها نیز حاوی مقادیر قابل‌توجهی اسیدهای چرب امگا ۶ هستند.

فتاحی با اشاره به اینکه میزان دوز مجاز امگا ۶ در روز برای مردان ۱۷ گرم و برای زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله ۱۲ گرم ذکرشده است، ادامه داد: با توجه به جایگاه استفاده از امگا 6 در تأمین احتیاجات غذایی بدن، می‌توان ماهی تیلاپیا را نیز به‌عنوان منبع هرچند ناچیز این اسید چرب بلندزنجیره به‌حساب آورد؛ اما قطعاً مقدار کم این اسید چرب در گوشت ماهی نمی‌تواند نگرانی جهت عدم تعادل امگا 6 و امگا 3 در بدن انسان ایجاد کند.

رئیس هیئت‌مدیره شرکت تعاونی تولیدکنندگان تیلاپیا یادآور شد: گزارش‌ها متعددی درزمینهٔ اثرات سوءاستفاده از تیلاپیا در جهت سلامت مغزی و بهره‌وری ضریب هوشی کودکان در ایران منتشر شده که متأسفانه برگرفته از قسمتی از گزارش نوشته‌شده در سایت healthline.COM بود که جا دارد جهت رفع برخی ابهامات به آن اشاره شود.

وی افزود: در این مقاله ذکرشده که کشور آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده گوشت تیلاپیا در جهان شناخته می‌شود و سالانه بیش از 90 هزار تن واردات فیله تیلاپیا فقط از کشور چین به این کشور گزارش‌شده است. در این مقاله هم تیلاپیا به‌عنوان منبع پروتئین کم‌چرب مفید برای استفاده از مردم معرفی‌شده که به علت قیمت کم آن در مقایسه با سایر گونه‌های آبزیان مورد استقبال جوامع کم‌درآمد قرارگرفته است.

پرورش گوشت تیلاپیا در ایران اصولی و بهداشتی

فتاحی با اشاره به اثرات منفی ذکرشده در اثر استفاده از گوشت تیلاپیا در این مقاله، گفت: این اثرات به علت عدم اطمینان از منابع پرورش این‌گونه، کیفیت پایین آب و استفاده احتمالی از فضولات سایر جانوران به‌عنوان منابع غذایی ارزان‌قیمت در پرورش تیلاپیا در کشور چین بیان‌شده که سبب ایجاد افت شدید در کیفیت گوشت شده است. همچنین استفاده از گازهای کلر و مونواکسید و دی‌اکسید کربن طی رنگ دار کردن فیله (صورتی شدن گوشت ماهی) در طی فرآیند انجماد، سبب افزایش مسمومیت در مصرف‌کنندگان شد.

وی ادامه داد: ازاین‌رو پرورش مناسب تیلاپیا در آب‌های تمیز و استفاده از غذاهای شناور در آب (اکسترود) در پرورش آن می‌تواند سبب از بین رفتن این نکته منفی در استفاده از گوشت تیلاپیا در انسان شود. در ایران، تمام ماهیان پرورشی در استخرهای خاکی، با استفاده از ذخیره آب کشاورزی و یا استخرهای بتنی با سیستم مداربسته و گلخانه پرورش پیدا می‌کنند. همچنین استفاده از خوراک مخصوص کپور ماهیان تولیدشده در کارخانه‌ها تولید خوراک آبزیان، نگرانی در ارتباط با این موضوع را به‌طور کامل رفع می‌کند.

رئیس هیئت‌مدیره شرکت تعاونی تولیدکنندگان تیلاپیا با بیان اینکه گوشت این‌گونه چه در نژاد بلک (نیل) و چه نژاد رد (هیبرید تایلند و مالزی) سفیدرنگ است، گفت: جذب فلزات سنگین از آب ازجمله موارد منفی دیگر در استفاده از این‌گونه مطرح‌شده است که می‌تواند سبب عوارض کبد و کلیه و عدم تکامل نوزادان شود. جذب این فلزات از طریق آب است و با توجه به اینکه این‌گونه در ایران در آب‌های تمیز و در سیستم‌های پرورش مدرن تولید می‌شود، هیچ اثری از تجمع فلزات سنگین در این‌گونه مشاهده نشده است.

وی با تأکید بر پشتیبانی این ادعا توسط نتایج آزمایش‌های دامپزشکی، افزود: ماهی تیلاپیا نسبت به سایر منابع پروتئین در دسترس، درصد پروتئین بالایی داشته و چربی آن بسیار کم است و منبع پروتئین ایده آلی خصوصاً برای کسانی که رژیم غذایی دارند به‌حساب می‌آید. گوشت فیله خشک این ماهی حاوی بالای 88 درصد پروتئین است و درعین‌حال هر 100 گرم گوشت آن حدود 120 کیلوکالری انرژی دارد. به همین دلایل برای گروه‌هایی که نیاز به منابع پروتئین بالا دارند ازجمله زنان باردار، کودکان، سالخوردگان، ورزشکاران و کسانی که رژیم غذایی لاغری دارند توصیه می‌شود.

فتاحی ادامه داد: گوشت این ماهی سرشار از فسفر، سلنیوم، نیاسین ویتامین ب 6 و 12 منیزیم و پتاسیم است. با توجه به سند چشم‌انداز کشور و مباحث مربوط به امنیت غذایی و منابع آبی در اختیار، جهت بهره‌وری حداکثری از منابع آب‌های داخلی، تیلاپیا جهت ورود به صنعت تکثیر و پرورش آبزیان کشور در نواحی مرکزی به‌ویژه با استفاده از فناوری بایوفلاک و همچنین استفاده از دستگاه‌های مداربسته مناسب است.

وی به‌احتمال بروز مخاطراتی ازجمله فرار ماهی و یا انتقال آن به نواحی با ریسک بالا اشاره کرد و گفت: نگرانی‌هایی از بابت حضور تیلاپیا در انواع حوزه‌های آبریز کشور و مخازن پشت سدها وجود دارد که با توجه به جنبه‌های مثبت آن، باهدف حفظ محیط‌زیست، همکاری سازمان‌های مرتبط به‌منظور رعایت پرورش در مناطق محدود توصیه‌شده است و نقل‌وانتقال کنترل‌شده ماهیان زنده و یا صیدشده از طریق فنّاوری سیستم اطلاعات جغرافیایی و ره‌گیری مزارع و بازار مبدأ و مقصد از اهمیت بسیاری برخوردار است.