نقش پژوهش در توسعه گل و گیاهان زینتی

حسین بیات، رئیس پژوهشکده گل و گیاهان زینتی

25 خرداد هر سال به عنوان روز ملی گل شمرده می‌شود. اگر چه این روز فقط به مدت چند سال در تقویم رسمی کشور ثبت شد اما بعد از آن همواره تمام بخش‌های خصوصی و دولتی مرتبط با این موضوع، این روز را به روش‌های گوناگون گرامی داشته و به تمام دوست‌داران و علاقه‌مندان اهمیت این صنعت را یادآور می‌شوند. همه ساله در این روز، آیین‌های نکوداشت در شهرستان محلات به صورت راه‌اندازی کارناوال‌های گل، ایجاد المان‌ها در محل پارک سرچشمه و جلسات و گردهمایی‌‍های دست‌اندکاران این حوزه برگزار می‌شود. پژوهشکده گل‌و‌گیاهان زینتی هم مطابق روال هر ساله در برگزاری این آیین‌ها چه در سطح شهرستان محلات و چه در سطح ملی با همکاری دفتر گل‌وگیاهان زینتی معاونت باغبانی، مشارکت دارد. در سال جدید به همت شهرداری و شورای شهر محلات این آیین به‌صورت ویژه و با شعار محلات، پایتخت گل- شهر زندگی در محل بوستان سرچشمه برگزار خواهد شد.

این روز، فرصت مغتنمی است تا در خصوص مزیت‌ها و مشکلات این حوزه مهم  تولید بحث و تبادل نظر انجام شود. صنعت گل و گیاهان زینتی یکی از مهمترین بخش‌هایی است که امکان ارزآوری بسیار بالایی برای کشور دارد. هم اکنون کشورهایی مانند کنیا، کلمبیا، اکوادور و اتیوپی در کنار هلند که بزرگترین صادرکننده گل‌وگیاهان زینتی است، جزء 10 کشور برتر صادرکننده گل‌وگیاهان زینتی قرار دارند. ایران اگر چه از نظر سطح زیر کشت هم رده برخی از این کشورها قرار دارد و حتی از برخی از این کشورها سطح زیر کشت بیشتری هم دارد، اما از نظر میزان صادرات یک‌دهم درصد صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است.

کشورمان با توجه به بسیاری از مزیت‌های نسبی مانند آفتاب فراوان، سوخت ارزان، منابع ژنتیکی بومی بسیار ارزشمند و منحصر به‌فرد، می‌تواند در صورت رفع برخی از مشکلات به یکی از کشورهای مهم صادر کننده گیاهان زینتی تبدیل شود.

نقش تحقیق و توسعه در این حوزه بسیار پراهمیت است. پژوهشکده گل و گیاهان زینتی از حدود 25 سال پیش که به صورت یک ایستگاه تحقیقات تاسیس شد، همواره در کنار بخش خصوصی به‌عنوان یک موتور محرک و پیش‌رو حضور داشت است. دستاوردهای 20 ساله اخیر پژوهشکده عمدتا بر ارائه ژنوتیپ‌ها و ارقام جدید انواع گل و گیاهان زینتی مانند داوودی، گلایول، زنبق، آماریلیس، فرزیا، آلسترومریا، رز و ....، تهیه هسته‌های اولیه سالم و عاری از بیماری مانند 15 رقم تجاری میخک، دستیابی به انواع پروتکل‌های تکثیر کشت بافتی گیاهان زینتی مختلف مانند رز، شمعدانی، میخک، ژربرا، آناناس، گل شیپوری و... و ارائه آنها به بخش خصوصی، ارائه خدمات مشاوره‌ای و برگزاری دوره‌های آموزشی مخصوص بهره‌برداران و تولیدکنندگان، مروجان و کارشناسان فعال در این زمینه در خصوص مشکلات و مسایل مرتبط با تولید و پس از تولید گل و گیاهان زینتی متمرکز است. در سال‌های اخیر با بروز پدیده کم آبی و تغییر اقلیم رویکرد جدیدی در خصوص شناسایی و معرفی انواع گیاهان زینتی مقاوم به تنش آبی و شوری اتخاذ شده است. همچنین ایجاد ارتبط مؤثر با تولیدکنندگان بخش خصوصی و در اختیار گذاشتن دستاوردهای تحقیقاتی از اولویت‌های مهم و اصلی پژوهشکده به شمار می‌رود.

با توجه به اصلاح رویکرد تحقیقات در دست اجرا و برنامه‌های پژوهشی جدید در سال جاری، سعی شده است بیشتر برنامه‌ها و اولویت‌های پژوهشی براساس نیاز روز تولیدکنندگان و رفع مشکلات حوزه گل‌وگیاهان زینتی در مرحله تولید و پس از تولید متمرکز شود.

قطعا بدون ارتبط مؤثر بخش تحقیقات با بخش‌های تولیدی و خصوصی نمی‌توان انتظار داشت مشکلات و مسایل پیش‌روی این حوزه حل شود. داشتن تشکل‌های قوی در بخش خصوصی و ار تباط با بخش‌های تحقیقاتی، ایجاد بسترهای مناسب برای توسعه تحقیقات خصوصی در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان و هسته‌های فن‌آور، انتقال و آموزش تکنولوژی‌های نوین در تمامی زمینه‌های تولید و پس از تولید گل و گیاهان زینتی و برگزاری مؤثر و هدفمند دوره‌های آموزشی کاربردی می‌تواند نقش بسزایی در توسعه و پیشرفت کشور در این زمینه داشته باشد.

امید میرود تا در سالهای پیش رو، صنعت گل و گیاهان زینتی بتواند سهم بیشتری از صادرات کالاهای غیر نفتی را در سبد صادراتی کشور به خود اختصاص دهد.