توسعه کشت پسته در ایران؛ فرصت یا تهدید؟

امیرحسین محمدی رییس پژوهشکده پسته ایران در گفت و گو با خبرنگار ایانا بیان کرد: ایران به عنوان یکی از خاستگاههای پسته در دنیا مطرح بوده که 150 رقم و ژنوتیپ در ایستگاههای تحقیقاتی پژوهشکده پسته شناسایی و نگهداری می‌شوند.

وی ادامه داد: روند توسعه سطح زیر کشت پسته همواره در کشور صعودی بوده به طوریکه در سال های 1399، 1400، 1401 و 1402 سطح زیر کشت پسته به ترتیب حدود 525، 539، 559 و 651 هزار هکتار برآورد شده است.

 نیاز برنامه ریزی برای توسعه کشت پسته در کشور

رییس پژوهشکده پسته ایران افزود: میزان تولید پسته طی این سال‌ها نوسانات زیادی داشته که به طور عمده ناشی از تغییرات اقلیمی همچون سرمازدگی‌های بهاره بوده است.

محمدی ادامه داد: استان‌های عمده تولیدکننده پسته به ترتیب کرمان، خراسان رضوی، یزد، فارس، خراسان جنوبی و سمنان هستند که سهم زیادی در تولید پسته کشور دارند. حدود 86 درصد توسعه کشت پسته و 84 درصد تولید پسته در این استان ها بوده که مشکلات عدیده ای نیز در کمیت و کیفیت آب مورد نیاز باغ‌های پسته دارند. نکته نکته بسیار مهم اینکه در سایر استان‌های کشور سطح زیرکشت پسته به شدت، بدون برنامه و بی‌توجه به منابع آبی موجود در حال افزایش است.

دلایل گسترش سریع سطح زیر کشت پسته

رییس پژوهشکده پسته  با اشاره به دلایل گسترش سریع سطح زیر کشت پسته گفت: ارزش صادارتی محصول پسته طی 22 سال (1999 تا 2020) به طور متوسط حدود 133 هزارتن پسته صادر شده، ارزآوری بیش از یک میلیارد دلار در سال، تحمل دامنه وسیع درجه حرارت (از دمای 45 درجه سلسیوس در تابستان تا 20- درجه سلسیوس در زمستان) باعث گسترش سطح زیر کشت پسته در کشور شده است.

محمدی در خصوص سایر دلایل گسترش سریع سطح زیر کشت پسته در کشور بیان کرد: تحمل شرایط خشکی (توانایی تحمل دورهای آبیاری 60 تا 75 روز) و شوری حفظ عملکرد اقتصادی تا شوری 12 دسی زیمنس بر متر آب آبیاری)، عمر اقتصادی بالا (باردهی تا 80 سالگی) و انبارمانی بالا از سایر دلایل گسترش سریع سطح زیر کشت پسته در کشور است.

رییس پژوهشکده پسته افزود: همچنین مقاومت پسته به شوری آب و خاک در مقایسه با بسیاری از درختان دیگر همچون بادام، گردو، سیب ، گلابی، انگور و انار بالاتر ماست. به عنوان مثال پتانسیل عملکرد درختان فوق در شوری های خاک 4.1  تا 8.4 دسی زیمنس بر متر تا 50 درصد کاهش می یابد در حالی که درختان پسته در شوری 16 دسی زیمنس بر متر خاک کاهش 50 درصدی عملکرد را نشان می دهد.

مهمترین چالش صنعت پسته کشور

وی با اشاره مهمترین چالش صنعت پسته کشور، بیان کرد: کاهش عملکرد در هکتار در مقایسه با گذشته و سایر کشورهای تولید کننده پسته مهمترین چالش صنعت پسته کشور است.

رییس پژوهشکده پسته ایران با اشاره به عوامل موثر در کاهش عملکرد و تولید در باغ های پسته بیان کرد: در بخش عوامل مرتبط با آب‌، کاهش کمیت و کیفیت آب آبیاری (حدود 50 درصد باغ های پسته کمتر از حد نیاز آب در اختیار داشته و حدود دوسوم آب‌های مورد استفاده در باغ های پسته، شوری بیش از چهار دسی زیمنس بر متر دارند) و سهم کم آبیاری‌های نوین (آبیاری غرقابی در بیش از دوسوم باغ‌ها)، تاثیرگذار است.

محمدی در خصوص عوامل مرتبط با خاک به عواملی همچون پایین بودن مواد آلی خاک، شوری و قلیائیت، خاک نامناسب و عدم تعادل عناصر غذایی در باغ های پسته اشاره کرد.

وی در خصوص عوامل مرتبط با باغ ها بیان کرد: در این حوزه عواملی همچون سن درختان (سن بالای 35 سال در بیش از نیمی از باغ های پسته) خرده مالکی (بیش از 60 درصد باغ های مساحتی کمتر از 2 هکتار و 38 درصد مساحتی کمتر از 1 هکتار دارند) و ارقام نامناسب (سهم حدود 60 درصدی ارقام فندقی و کله قوچی) نیز از جمله عواملی هستند که در کاهش عملکرد باغ های پسته موثر می باشند.