تنگنای مواد اولیه و پرتگاه فساد و تبانی

شهناز دیواندری: شهروندان ایرانی این‌روزها در پی خبرهایی که از وضعیت اقتصادی کشور و نگرانی‌های معیشتی به گوششان می‌رسد، دیگر بی‌اعتنا به هرگونه اطمینان خاطری که از سوی مسئولان کشور مبنی بر کافی بودن ذخایر و عدم نگرانی از تامین نیازهای کشور، به تک‌رَوی و اجرایی کردن تفکرات خودشان مشغول‌اند. این نگرانی را می‌توان از خرید و به قولی احتکار خانگی اقلام خوراکی و غیرخوراکی به وضوح مشاهده کرد.

زمان زیادی نمی‌گذرد از روزهایی که فروشگاه‌ها، داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها با موج انفجاری خرید محصولات سلولزی و بهداشتی روبه‌رو شده بودند. داستانی تازه که چند هفته‌ای است، کلید خورده. نگرانی از نبود مواد اولیه تولید محصولات  سلولزی و بهداشتی، مردم را به یک واکنش طبیعی یعنی خرید بیش از نیاز وا داشته.

داستان خرید بیش از نیاز تنها به متقاضیان خرید محصولات سلولزی ختم نمی‌شود، بلکه اغلب فروشندگان و عرضه‌کنندگان نیز، دست به احتکار این محصولات زده یا قیمت‌ها را به قولی «دولا پَهنا» حساب می‌کنند. همین چند وقت پیش بود که بهمن حسن بیگی، معاون حقوقی و نظارت تعزیزات حکومتی تهران اعلام کرد: «احتکار خانگی ضربه بزرگی را به بازار این محصولات زده، چرا که به علت تقاضای بالا تزریق به بازار بی‌فایده بوده و باز هم کمبود به چشم می‌خورد.» گرچه طی یک ماهه اخیر شاهد طنزهای تلخی در فضای مجازی هستیم که نشان از مشکلات موجود در این حوزه است، اما بسیاری از کارشناسان، جامعه شناسان و روانشناسان در بررسی اقدامات مردم، دولتی‌ها و مسئولان، هرسه گزینه را در بحرانی‌تر شدن این ماجرا مقصر می‌دانند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد، ردپای یک شرکت تُرک در ایجاد اختلالات اخیر بازار محصولات سلولزی و بهداشتی دیده شده، چرا که خبرها حاکی از آن است، این شرکت بیش از 18میلیون دلار ارز دولتی جهت واردات خمیر کاغذ دریافت کرده. از این رو چنین داستانی صدای اعتراض تولیدکنندگان را در‌آورد و رئیس هیات مدیره انجمن سلولزی و بهداشتی ایران را وادار به نوشتن نامه اعتراضی به قوه قضائیه کرد.  

در این باره نیما بصیری تهرانی، عضو هیات مدیره انجمن سلولزی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایانا می‌‌گوید: «داستان احتکارهای خانگی و خرید بیش از حد نیاز محصولات سلولزی و بهداشتی توسط مردم، از بی‌اعتمادی و نگرانی که در تمامی اقشار جامعه وجود دارد، ناشی می‌شود. از این رو نقش کمبود مواد اولیه کارخانه‌ها، حضور دلالان و واسطه‌ها را نمی‌توان در این میان نادیده گرفت.»

او با اشاره به حضور یک شرکت ترک در این ماجرا و سودجویی که در این ماجرا کرد، ادامه می‌دهد: «در داستان گرانی محصولات سلولزی بهداشتی، از شرکت تُرک گرفته تا یک تولیدکننده زیرپله‌ای سود خود را بردند. یک تولیدکننده محصولات سلولزی بهداشتی ایرانی باید مواد اولیه دِپو، انبار مواد اولیه و انبار محصول نهایی داشته باشد، در حد معقول منطقی است. در حال حاضر شاهد رشد 300درصدی قیمت پوشک بچه هستیم که این رشد نامعقول و نابجا بوده. دلیل این امر خیلی ساده است. اگر بخواهیم به این موضوع بپردازیم، باید اعتراف کرد که سیستم بدنه دولت همراه با آزمون صحیح و خطا تصمیم می‌گیرد و با خسارات، زیان‌ها و تلفات آن کاری ندارد! برای نمونه امروز به خمیر کاغذ، خمیر تیشو و مواد اولیه وارداتی پوشک، ارز دولتی تعلق  می‌گیرد و فردا ارز دولتی را از این مسیر حذف می‌کنند. با این شیوه سیاست‌گذاری، ضرر داستان ابتدا به جامعه خواهد رسید و سودش را محتکرانی که از آن بازار خبر دارند، خواهند برد.»

عضو هیات مدیره انجمن سلولزی معتقد است که دولتی‌ها این روزها نسبت به بسیاری از مسائل بی‌اعتنا شده‌اند. به وضوح از اقداماتی که دولت می‌تواند انجام دهد و کوتاهی می‌کند، می‌توان فهمید که مسئولان نیز در قید و بند بهداشت جامعه نیستند. این واقعیت تلخ و غیرقابل انکاری است که سلامت جامعه را دراز مدت به خطر خواهد انداخت.

بصیری با طرح این سوال که چرا کاغذ، دلار 4200تومانی را دریافت کند، اما برای کالای بهداشتی مشابه، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد؟ می‌گوید: «واضح است که دولتی‌ها به شدت از رسانه بیم دارند و نمی‌خواهند کاری کنند که قلم اهل رسانه بر خلاف آنها بچرخد. بنابراین باید ارز دولتی را در اختیار خمیر کاغذ قرار دهد، اما بهداشت جامعه را در نظر نگیرد. مسئولان جامعه به خواب بدی رفته‌اند و گویا از مشکلات مردم درک درستی ندارند. به یاد دارم در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت می‌گفت بیاید گوجه فرنگی را از درب خانه من بخرید، چرا که میوه فروش محل جرأت ندارد، گران فروشی کند! گویا امروز هم باید مردم به مراکز خرید واقع در درب خانه حسن روحانی مراجعه کنند تا کالای مورد نیاز خود را با قیمت مناسب بخرند!»

او ادامه می‌دهد: «دولت با حذف ارز 4200تومانی برخی از اقلام مورد نیاز مردم، از جمله محصولات سلولزی و بهداشتی، زمینه رانت و فساد را ایجاد کرده. به‌طوری که تولیدکننده محصولات سلولزی مجبور است برای دریافت خمیرکاغذ خود با تولیدکنندگان کاغذ تبانی کند تا با ایجاد فسادی جدید، بتواند مواد اولیه خود را به دست بیاورد. به تازگی دولتی‌ها و مسئولان کشوری خالق روش‌های جدید دور زدن‌ شده‌اند.»

بصیری معتقد است که قیمت محصولات سلولزی و بهداشتی ارزان نخواهد شد، چرا که قیمت مواد اولیه به شدت افزایش یافته و هزینه تمام شده بالا رفته. از این رو برای تولیدکننده بازگشت به قیمت‌های اولیه صرفه نخواهد داشت.