همزمان با افتتاح سومین مرز رسمی ایران و پاکستان در بهمن ماه، بررسی شد
نقش گذرگاه‌های رسمی در گسترش روابط تجاری بخش کشاورزی
گذرگاه‌های مرزی بر توسعه پایدار بخش کشاورزی در سیستان و بلوچستان نقش بسزایی دارند.
به گزارش خبرنگار ایانا، مقامات ایران و پاکستان طی سال‌های اخیر طرح افزایش گذرگاه‌های مرزی را در دستور کار قرار داده‌اند. گذرگاه مرزی «ریمدان» در ۲۹ آذرماه سال جاری با حضور مسئولان رسمی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در ۱۲۰ کیلومتری بندر چابهار افتتاح شد. این گذرگاه پس از میرجاوه، به‌عنوان دومین مرز رسمی، فعالیت خود را برای روابط تجاری آغاز کرد. براساس دستور نخست‌وزیر پاکستان، با افتتاح گذرگاه مرزی پیشین تا فوریه ۲۰۲۱ (بهمن 1399)، گذرگاه‌های مرزی رسمی میان ایران و پاکستان به ۳ مرز افزایش می‌یابد، علاوه بر این، قرار است متن تفاهم‌نامه تاسیس ۶ بازارچه مرزی دیگر در آینده مورد بررسی قرار گیرد.
گسترش گذرگاه‌های رسمی ایران و پاکستان آیا می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای گسترش روابط تجاری بخش کشاورزی ایران با پاکستان تلقی شود؟ این پرسشی است که رضا حیدری، پژوهشگر مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی به آن پاسخ می‌دهد.
سهم دو درصدی ایران از تجارت با کشورهای همسایه
حیدری در گفت‌وگو با «ایانا» گسترش گذرگاه‌های رسمی بین این دو کشور را یک فرصت برای ایران می‌داند. با این حال او از فرصت‌هایی می‌گوید که ایران به‌واسطه تحریم‌ها و همچنین بدون در نظر گرفتن تحریم‌ها، در روابط تجاری با همسایگان خود از دست داده است: «با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، بسیاری از کشورهای اروپایی برای مصون ماندن از تحریم‌های ایالات متحده، روابط تجاری‌شان را با ایران به حداقل رساندند و به همین دلیل هم درآمدهای ارزی ایران با محدودیت‌هایی مواجه شد. علاوه بر این، باوجود افزایش مبادلات تجاری ایران با کشورهای همسایه طی یک دهه گذشته، ایران نتوانست از ظرفیت کشورهای همسایه خود بهره حداکثری را ببرد و سهم ایران از تأمین نیاز ۱۲۰۰ میلیارد دلاری کشورهای همسایه تنها ۲ درصد است (آمارنامه صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۷).»
به گفته او، ایران با دارا بودن مرزهای مشترک آبی و خاکی با ۱۵ کشور، دومین کشور جهان از نظر تعداد همسایه‌ها است و این موقعیت، پتانسیل بزرگی است که ایران می‌تواند علاوه بر بی اثر کردن تحریم‌ها، محدودیت‌های ارزی خود را جبران کند.
این پژوهشگر با اشاره به عضویت ایران و کشورهای همسایه در سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و در پی آن تصویب قانون موافقتنامه تجاری اکو (اکوتا) در مرداد سال 1386، می‌گوید: «موافقتنامه تجاری اکو بین اعضای اکو یعنی ده کشور ایران، پاکستان، ترکیه، افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان منعقد شده است و بر توسعه سرمایه‌گذاری‌های منطقه‌ای، ارتقای تجارت درون منطقه‌ای، تلاش برای عضویت در سازمان تجارت جهانی و فرآیند آزادسازی تجارت از طریق کاهش تدریجی تعرفه‌ها و حذف موانع غیر تعرفه‌ای در تجارت، تأکید دارد. بنابراین این سازمان همکاری اقتصادی می‌تواند زمینه گسترش روابط تجاری بین ایران و پاکستان به‌عنوان عضوی از اکو را بیش از پیش فراهم کند.»
نقش گذرگاه‌های مرزی در توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه
حیدری با بیان اینکه گذرگاه‌های مرزی به دلیل درآمدهای مالی حاصل از تبادل تجاری کالاها و خدمات میان کشورهای همسایه، از اهمیت اقتصادی زیادی برخوردار است، ادامه می‌دهد: «هرچه گذرگاه‌های عبور از مرزهای یک کشور گسترش یابد، درآمدهای اقتصادی نیز افزایش می‌یابد و محور مهمی را در بخش حمل‌و‌نقل تشکیل خواهد داد. درشرایطی‌که جهان به سرزمینی یکپارچه بدل شده است و اکثر کشورهای همسایه ایران، تولیدکننده و مصرف‌کننده کالاهای مختلف هستند، ایران از طریق مرز زمینی می‌تواند به منابع درآمدی غیرنفتی خود بیافزاید.»
به گفته او، یکی از رویدادهای مهم اتفاق افتاده در سال جاری، افتتاح گذرگاه مرزی «ریمدان» بین ایران و پاکستان است. ایران و پاکستان با داشتن ۹۰۹ کیلومتر مرز مشترک تنها از یک گذرگاه مرزی میرجاوه و بازارچه‌های مرزی ریمدان، کوهک، پیشین و جالق برخوردار بودند.
بازارچه‌های مرزی چقدر در توسعه تجارت محصولات کشاورزی با پاکستان موثر است؟
حیدری با بیان اینکه در ۸ ماهه نخست امسال بیش از یک میلیون و ۷۳۸ هزار تن کالا به ارزش ۷۰۸ میلیون دلار بین ایران و پاکستان مبادله شده است، تصریح میکند: «سهم صادرات به پاکستان یک میلیون و ۵۳۸ هزار تن به ارزش ۵۹۰ میلیون دلار و سهم واردات از این کشور نیز ۱۲۰ هزار تن به ارزش ۱۱۸ میلیون دلار بوده است که میزان و سهم گذرگاه‌های کوهک، پیشین و ریمدان از کل صادرات و واردات کمتر از ۳ درصد بوده است، درحالی‌که سهم گذرگاه میرجاوه در صادرات و واردات کالا به ترتیب 24.5 و 16درصد است. همچنین فعالیت تجاری در دو گذرگاه پسابندر و جالق چنان رونقی ندارد.»
این پژوهشگر اقتصاد کشاورزی با اشاره به علت کم بودن سهم واردات و صادرات کالا از این گذرگاهها در مقایسه با گذرگاه میرجاوه، می‌گوید: «علت آن است که صادرات و واردات تنها از طریق بازارچه‌های مرزی صورت می‌گیرد و ازطریق مرز رسمی و ریلی، با وجود زیرساخت‌های لازم، امکان تجارت فراهم نشده است. بنابراین می‌توان بیان کرد که گسترش مرزهای رسمی و ریلی مشترک میان ایران و پاکستان، از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بسیار مناسبی برخوردار است که در جهت گسترش روابط تجاری با کشورهای همسایه می‌توان از آن بهره برد.»
چرا گذرگاهها در مرز خاکی مشترک ایران و پاکستان، مهم است؟
او نتیجه گسترش گذرگاهها در مرز خاکی مشترک استان سیستان و بلوچستان و کشور پاکستان را چنین برمی‌شمرد: «توسعه تجارت و همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور، تسهیل در دسترسی پاکستان به بازارهای ایران، افزایش صادرات و واردات بین دو کشور، کاهش زمان سفر به دو کشور، تأمین نیازها و اشتغال مرزنشینان، کاهش قاچاق کالا، کاهش فقر و توزیع درآمد، برقراری امنیت اجتماعی، اقتصادی و امنیت مرزی و دسترسی ایران به دو کشور چین و هند از طریق پاکستان می‌تواند نتیجه گسترش گذرگاهها در مرز خاکی مشترک استان سیستان و بلوچستان و کشور پاکستان باشد.»
ویژگی‌های منحصربهفرد سیستان‌وبلوچستان در گسترش روابط تجاری با پاکستان
حیدری تأکید میکند که با توجه به اهمیت تأثیر گذرگاه‌های مرزی بر توسعه پایدار بخش کشاورزی، شناسایی قابلیت‌های مختلف استان سیستان و بلوچستان در این خصوص ضروری است و ادامه می‌دهد: «استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان پهناورترین استان در ناحیه جنوب شرق کشور، دارای مزیت‌های اقتصادی ویژه به‌خصوص در بخش کشاورزی است.»
او در بیان ویژگی‌های خاص این منطقه برای گسترش روابط تجاری در بخش کشاورزی، تصریح میکند: «موقعیت جغرافیایی ویژه و مناسب استان به جهت استقرار در کنار آب‌های آزاد بین‌المللی، اتصال این استان و مرز پاکستان به شبکه راه‌آهن سراسری کشور در آینده نه چندان دور به‌عنوان کریدور اصلی برای صادرات و ترانزیت با استان‌های مجاوره، شرایط ممتاز استان برای تصدی نقش بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی میان اروپا و آسیای مرکزی با آب‌های شرقی و جنوبی و شاخ آفریقا، وجود منطقه آزاد تجاری چابهار و در نتیجه امکان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در بخش کشاورزی، دام و طیور و آبزیان بدون هیچ گونه محدودیت، اقلیم مناسب کشت محصولات گرمسیری منحصربهفرد و سودآور صادراتی از قبیل میوه‌های چیکو، گواوا، پاپایا (خربزه درختی) جمبو، خرما، مرکبات، موزه انبه، گیاهان دارویی و انگور یاقوتی زودرس در دشت‌های هموار و اراضی مستعد در شمال و جنوب استان و امکانات ایجاد صنایع وابسته به محصولات گرمسیری، اراضی و اقلیم مناسب در سواحل جنوبی برای توسعه فعالیت‌های شیلاتی و صیادی به‌خصوص پرورش میگو و ماهی در قفس در سواحل مکران و توسعه صنایع وابسته، اراضی و اقلیم مناسب برای پرورش انواع دام مانند پرورش شتر از جمله ویژگی‌های منحصربهفرد این منطقه محسوب می‌شوند.»
چه کار باید کرد؟
او در ادامه با اشاره به اینکه افزایش صادرات دارای بیشترین تأثیر بر اشتغال در بخش کشاورزی استان سیستان و بلوچستان است، می‌گوید: «برای توسعه روابط تجاری درخصوص کالاهای بخش کشاوری با کشورهای همسایه به‌خصوص پاکستان باید رایزنی با کشورهای همسایه/پاکستان برای گسترش مرزهای رسمی و ریلی و رفع موانع تجاری میان دو کشور در چهارچوب موافقتنامه تجاری اکو (اکوتا) و همچنین تشکیل یا تقویت تعاونی‌های مردم‌نهاد و تقویت شرکت‌های تخصصی صادراتی در راستای صادرات محصولات کشاورزی در دستور کار جدی قرار گیرد.»
دیدگاه تان را بنویسید