شرکت‌های سهامی زراعی تبلور مدیریت یکپارچه زنجیره تولید کشاورزی

به گزارش ایانا به نقل از وزارت جهاد کشاورزی ، حسین شیرزاد در خصوص تأسیس شرکت مرکزی سهامی زراعی ایران گفت: پس از اجرای قانون اصلاحات ارضی در دهه چهل شمسی در ایران و زمین‌دار شدن دهقانان، مدیریت یکپارچه زنجیره تولید به دست فراموشی سپرده شد و خلاء مدیریت و نقدینگی باعث پراکندگی اراضی و از بین رفتن فرآیند تولید تجاری شد. اگر چه در بسته قانون اصلاحات ارضی کشور ایجاد شرکت‌های وحدت‌بخش کشاورزان از جمله شرکت‌های سهامی زراعی دیده شده بود ولی عدم آگاهی فرهنگی اجتماعی کشاورزان و نداشتن بنیه مالی آنها جهت تدارک نهاده‌ها و ماشین‌آلات و تفاوت فاحش روش کار در این شرکت‌ها با فرهنگ حاکم ایجاد شرکت‌های سهامی زراعی را با مشکل روبه‌رو ساخته بود.

وی افزود: با این وجود به دلیل اصراری که دولت وقت نسبت به ایجاد این شرکت‌ها داشت و کل حاکمیت به آن اهتمام می ورزید از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷، ۹۳ شرکت سهامی زراعی با تاریخ تاسیس متفاوت تشکیل شد. این شرکت‌ها به یکباره با استخدام مهندسین دوره دیده در کشورهای پیشرفته و سرمایه‌گذاری زیربنایی زیاد به ویژه در تجهیز و نوسازی اراضی، اصلاح الگوی کشت و بهبود روش تولید و ایجاد واحدهای مکمل دامپروری و با وجود عدم آگاهی لازم از طرف سهامداران (که تازه صاحب زمین شده بودند)، تحولات شکلی و ماهوی زیاد در محدوده فعالیت این شرکت‌ها ایجاد شد به طوری که هنوز شواهد این تغییرات با وجود انحلال بیش از ۹۰ درصد آنان قابل مشاهده است.

شیرزاد خاطرنشان کرد: اکثر این شرکت‌ها که فرصت مناسب برای استقرار خود پیدا نکرده بودند، با شروع انقلاب اسلامی و ایجاد شرایط اجتماعی و سیاسی جدید کشور و نهادینه نشدن آنها دچار انحلال عمدتاً بیرونی شدند و تعداد محدودی از آنها با خواست مردم و علی‌رغم سیاست دولت بعد از انقلاب به کار خود ادامه دادند. حاصل فعالیت شرکت‌های باقی مانده سهامی زراعی باعث ادامه تحولات بنیادین فنی، اقتصادی و مدیریتی آنها شد به نحوی که با وجود عدم توجه دولت و دست اندرکاران صرفا با همت اعضا و کارایی روش مدیریتی این شرکت‌ها روزبه‌روز اقتصاد کشاورزی مناطق تحت پوشش خود را ارتقاء داده و در اکثر آنان با وجود زراعت، فعالیت‌های گوسفندداری، گاوداری، باغداری و خدمات فنی دیگر گسترش یافت.

وی یادآور شد: در دهه اول انقلاب به لحاظ شرایط اقتصادی و مالی ایجاد شده و نیز جنگ تحمیلی، توجه کمی به این شرکت‌ها معطوف شد و در دهه دوم انقلاب نیز دست‌اندرکاران صرفاً به ثبات وجود شرکت‌های سهامی زراعی مشغول بودند. در دهه سوم انقلاب به تدریج برخی کشاورزان در بازدیدهای مسئولین وزارت متبوع زمزمه تشکیل شرکت‌های جدید را مطرح و خوشبختانه و البته با احتیاط زیاد شکل گیری شرکت های سهامی زراعی جدید در دستور کار دولت قرار گرفت.

وی ادامه داد: در دهه ۸۰ تأسیس شرکت‌های سهامی زراعی از استان خراسان قبل از تقسیم شروع شد و حدود ۱۰ منطقه در این استان مکانیابی، امکان سنجی، مطالعه، طراحی و اکثر آنها منجر به تشکیل شرکت های زراعی جدید ختم گردید. در تداوم این روند و با توسعه کمی شرکت های سهامی زراعی ضرورت بروزرسانی اساسنامه آنها مطرح و پس از تلاش پنج ساله اساسنامه این شرکت‌ها در سال ۱۳۹۰ نهایی شده و به تصویب هیات وزیران رسید اکنون شرکت‌های سهامی زراعی موجود با اساسنامه جدید و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های به روز شده مشغول فعالیت هستند و تعداد شرکت‌های سهامی زراعی هم اکنون به حدود ۳۰ شرکت افزایش یافته و حدود ۷۰ هزار هکتار از اراضی کشور را تحت پوشش خود قرار داده‌اند.

مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، میزان سطح کل اراضی شرکت سهامی زراعی موجود در کشور را تا ابتدای سال ۱۳۹۸، (۶۶،۷۲۱) هکتار اعلام و افزود: هم اکنون ۱۲ استان از این شرکت‌ها برخوردار هستند و تعداد بهره‌برداران آنان نیز در کل کشور ۷،۷۵۱ خانوار می‌باشند.

دبیر هیات عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران همچنین اظهار داشت: افق چشم انداز در توسعه کمی و کیفی شرکت‌های سهامی زراعی به نحوی طراحی و هدف گذاری شده است که اولاً تعداد این شرکت‌ها از عدد فعلی افزایش معقولی یافته به طوری که درصد قابل قبولی از نظام بهره‌برداری کشور را به خود اختصاص دهند و بتوانند سهم مهمی از برنامه‌های وزارت متبوع از جمله اصلاح الگوی کشت و توسعه زنجیره تولید محصولات اساسی و ارز آور از آن خود نمایند.

ثانیاً شرکت‌های سهامی زراعی موجود به درجه ای از شکوفایی دست یابند که اراضی مجاور آنها متوجه این تغییرات بنیادین در مدیریت جمعی عوامل و نهاده های تولید گشته و به سوی تشکیل شرکت های مشابه در مناطق خود ترغیب گردند و از طرفی اعتقاد مسئولین و دست اندرکاران و وزارت متبوع در اثر این تحولات مثبت در توسعه کمی این شرکت ها راسخ تر شوند.

وی در ادامه به تعدادی از برنامه‌های آتی شرکت‌های سهامی زراعی به شرح ذیل اشاره کرد:

۱-      تولید بذر، نهال و نشاءمتناسب با اقلیم و واریته های مورد نیاز شرکت های عضو و کشاورزان منطقه

۲-      ایجاد نمایندگی گلوبال گپ، جهت تولید محصول سالم در اراضی تحت پوشش شرکت های عضو و ایجاد برند مشترک

۳-      امکان سنجی کشت فرا منطقه ای و فراسرزمینی (داخل و خارج از کشور) به منظور مقابله با کمبود آب و همچنین افزایش تولید و درآمد اعضاء

۴-      مشارکت در تولید بذور هیبرید سبزی و صیفی با شرکت های معتبر و قابل دسترس

۵-      ایجاد صنایع تبدیلی، تکمیلی، بازاریابی و برندسازی مشترک بر اساس آمایش سرزمین

۶-      تدارک متمرکز نهاده‌ها شامل بذور اصلاح شده، کودهای شیمیایی، آلی و زیستی، سموم دفع آفات، بیماری‌های گیاهی و علف‌های هرز بر اساس سطح زیر کشت و نیاز شرکت‌های عضو به منظور دستیابی به بهترین کیفیت نهاده‌های شناسنامه‌دار و پایین‌ترین قیمت (داخل و خارج از کشور)

۷-      ایجاد بخش مطالعات، خدمات مشاوره فنی و مهندسی جهت اجرای طرح های کشاورزی، عمرانی و صنعتی اعضاء و سایرین

۸-      ایجاد آزمایشگاه های مورد نیاز جهت سنجش کیفیت محصولات کشاورزی، خاک و آب

۹-      مشارکت با مجموعه های تحت نظارت سازمان از جمله شرکت مرکزی تخصصی بذر

۱۰- تمرکز امور آموزش ارکان و اعضاء شرکت های عضو

۱۱- امکان سنجی و مطالعه و ایجاد شرکت های سهامی زراعی جدید به ویژه در اراضی نو بنیاد

۱۲- انجام کشت قراردادی در محصولات زراعی، باغی، گلخانه ای و دارویی

 این مقام مسئول با اشاره به این که شرکت‌های سهامی زراعی در دهه‌های گذشته علاوه بر اندک بودن تعداد، به دلیل عدم ارتباط، انسجام و هماهنگی و همکاری لازم (علیرغم پیش بینی در قوانین مربوطه) توسعه مناسبی نداشته اند خاطر نشان کرد: خوشبختانه اخیراً وزارت متبوع و سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران به رفع این نقیصه پرداخته و بر اساس قانون و اساسنامه مصوب هیئت وزیران در سال ۱۳۵۴ و ۱۳۵۵ شرکت مرکزی سهامی زراعی های ایران را با عنوان قانونی شرکت سهامی فعالیت های کشاورزی و غیر کشاورزی توسط شرکتهای سهامی زراعی موجود کشور تاسیس نموده اند.

این شرکت با هدف هم افزایی بین شرکتهای عضو و پیگیری امور مشترک که توسط هر یک از آنها به تنهایی امکان تحقق ندارد ایجاد شده و در محورهای اساسی تدارک متمرکز نهاده های مورد نیاز، کشت های جمعی و فرامنطقه‌ای، تولید محصول سالم، تمرکز در آموزش مدیران مزرعه و ارکان و اعضاء، ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی مشترک، کشت های قراردادی و از این قبیل موارد تاسیس و فعالیت خود را آغاز نموده است.

شیرزاد در پایان اظهار امیدواری کرد شرکت‌های سهامی زراعی موجود با پشتوانه شرکت مرکزی خود و استفاده از ظرفیت‌های قانونی موجبات افزایش درآمد و رضایت بیشتر کشاورزان عضو خود و ترغیب کشاورزان واجد شرایط برای تشکیل و عضویت در شرکت‌های سهامی زراعی جدید را فراهم آورند.