افغانستان جایی که آب معنای غذا دارد

کشاورزان افغانستان برای قرن‌ها مزارع خود را از رودخانه هریرود (هیرمند) آبیاری کرده‌اند. این رودخانه بیش از یک‌هزار کیلومتر طول دارد و از طریق کوه‌های سرخ مرکزی در ترکمنستان ادامه می‌یابد. در افغانستان حوضه رودخانه‌ها و حوضه‌های آبریز به علت بهره‌برداری کنترل نشده و سدسازی بی‌رویه، جنگل‌زدایی و تخریب محیط‌زیست در معرض خطر جدی قرار گرفته است.

از سوی دیگر دهه‌ها جنگ داخلی و ناآرامی باعث شده مدیریت درستی بر منابع آبی در این کشور صورت نگیرد. برای مقابله با این مسئله سازمان فائو با کمک دولت و نهادهای بین‌المللی برنامه‌ای جامع را برای نجات رودخانه‌ها در افغانستان آغاز کرده‌اند. ارتقاء 17 کانال آبیاری و تغییر در سیستم آبیاری در 10 هزار هکتار زمین کشاورزی در منطقه پشتون‌نشین زرقون بخشی از تلاش‌های صورت‌گرفته در دو سال اخیر بوده است.

کانال شفلان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین کانال‌های احداث‌شده بر روی هیرمند است. زندگی بیش از 60 هزار نفر از 26 روستا به آن وابسته‌ است و با کمک آب این رود، کشاورزی خود را انجام می‌دهند.

سال گذشته در پروژه توانمندسازی صورت‌گرفته روی این کانال، هفت خروجی جدید و سه دیواره حفاظتی جدید احداث شد. این اتفاق باعث شد تا کشاورزان بین سه‌هزار و 600 تا چهارهزار و 200 هکتار زمین کشاورزی جدید داشته باشند و در این مدت تولید گندم، جو و زعفران به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت. زنان نیز در باغچه‌های کوچک سبزی‌کاری می‌کنند و این اتفاق امنیت غذایی و انسجام اجتماعی را افزایش داده است. افغانستان به یک سیستم سنتی برای مدیریت سیستم‌های آبیاری آب به نام «میراب» متکی است که از کشاورزان و بزرگان روستا تشکیل‌شده است.

با کمک فائو بیش از 500 کشاورز در حفظ و مدیریت 17 کانال آموزش دیده‌اند. حبیب‌الله یکی از کشاورزان آموزش‌دیده در این زمینه می‌گوید: «پیش از این مجبور بودیم افرادی را استخدام کنیم که به تعمیر کانال قدیمی بپردازند تا بتوانیم جریان اصلی رودخانه را به کانال منتقل کنیم. این موضوع سالانه 500 هزار افغانی (هفت‌هزار دلار) برایمان هزینه داشت؛ از سویی نمی‌توانستیم به‌خوبی منابع آب را کنترل کنیم و همیشه میان روستاییان در این زمینه اختلاف وجود داشت.»

حبیب‌الله ادامه می‌دهد: «در حال حاضر ساختار جدید کانال باعث شده بتوانیم آب را کنترل کنیم و مشکل کم‌آبی تا مقدار زیادی حل‌شده است.»

اقدامات جدید تا دو برابر میزان دسترسی کشاورزان به آب را افزایش داده و از سوی دیگر میزان هزینه آن‌ها بسیار کمتر از گذشته است. این پروژه با کمک بانک توسعه اسلامی صورت گرفته و حدود 800 هزار خانواده را با منابع آب کافی پوشش داده است.

حیات‌الله حیات والی هلمند می‌گوید: «در افغانستان وجود آب یعنی رسیدن به منابع غذایی بیشتر و باکیفیت‌تر.»

منبع: فائو