طرح الگوی کشت؛ یک توپ و چند میدان

صالح صلحی- خبرنگار حوزه کشاورزی

گاهشمار "طرح الگوی کشت" در روزهای منتهی به پاییز 1401 به سرعت ورق خورد و کنش و واکنش‌های رسانه‌ای بر تب و تاب مطالبه‌گری جمعی افزود. برخی کارشناسان و صاحب‌نظران در روزنامه‌ها و مجلات قلم‌فرسایی کردند و برخی از دریچه رسانه‌ ملی به اظهار نظر پرداختند، فضای مجازی هم محل تضارب آرای جمعی دیگر شد.

سیزده سال تعلل در اجرای قانون، تغییرات اقلیمی منتهی به کم‌آبی در کشور، زیان کشاورزان در فصولی از سال و مناقشات بین‌المللی موثر بر امنیت غذایی جهان بر آتش این مطالبه‌گری می‌دمید.

غالب اظهار نظرها با استناد به مصوبه مجلس شورای اسلامی حول محور وزارت جهاد کشاورزی می‌چرخید و نوک پیکان انتقادها را متوجه او می‌کرد اما در این میان برخی نقد و نظرهای آلوده به بغض و بی‌اخلاقی‌ها، سینه مدیریت کلان کشاورزی را نشانه رفت و آماج انتقاد غیرمنصفانه خود کرد.

وزارت جهاد کشاورزی به تاسی از سخنان رئیس‌جمهور در تشریح عملکرد یک ساله دولت‌؛ نقدها را به جان خرید، دم برنیاورد و به دور از هیاهوی رسانه‌ای، طرح الگوی کشت را پس از 13 سال خاک خوردن در مهر ماه سال جاری احیا کرد. حال طرح الگوی کشت برای اجرا ابلاغ شده است، تب رسانه‌ای فروکش کرده، گرد و غبار نقدهای ناپخته و داوری خام فرو نشسته و زوایای تاریک آن بر همگان روشن شده است.

فراگیری الگوی کشت به پهنای ایران است و گستردگی آن در تامین امنیت غذایی به بزرگی سفره بیش از 23 میلیون خانوار ایرانی است. این پیوستار عمیق اجتماعی – فرهنگی و وسعت جغرافیایی، طرح الگوی کشت را به سندی فراسازمانی و ملی مبدل ساخته است از این رو برای اجرای موفق نیازمند تعاملات بین‌سازمانی و به تعبیر روشن، هماهنگی حاکمیتی است.

وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر همکاری بین‌بخشی اجرای موثر طرح را منوط به تعامل وزارتخانه‌های نیرو، امور اقتصادی و دارایی، صمت، کشور، بانک مرکزی و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها دانسته و اجماع دولت، قوه مقننه و قضاییه را شرط اجرای پایدار این طرح عنوان کرده بود.

در جایی دیگر معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی وزیر جهاد کشاورزی گفته بود؛ "الگوی کشت یک نظامنامه دستوری نیست و نقش تشویقی و ارشادی دارد و برای اعمال سیاست‌های تشویقی و تامین تسهیلات و نهاده برای کشاورزانی که طرح را اجرا می‌کنند نیاز به 40 همت اعتبار است و کمیسیون برنامه و بودجه مجلس و تبصره 14 قانون بودجه سازوکار تامین آن را فراهم می‌کند." از این رو، مجلس شورای اسلامی در تدوین و تصویب قانون بودجه 1402 کل کشور تامین اعتبار طرح را بر عهده خواهد داشت.

از سویی موضوع تعدیل پروانه در بخش کشاورزی، اختصاص حق‌آبه و نظام تعرفه‌گذاری تشویقی برای کشاورزان مجری طرح با همکاری وزارت نیرو صورت می‌گیرد.

از دیگر سو، هماهنگی‌های بین‌بخشی در سلسله مراتب وزارت کشور؛ استانداری، فرمانداری، بخشداری، دهداری و دهیاری با سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها ضلع دیگری از هندسه اجرای این طرح را تکمیل می‌کنند.

بانک مرکزی دیگر تکمیل کننده جورچین اجرای "طرح الگوی کشت" است. ابلاغ پرداخت تسهیلات مد نظر طرح، توسط بانک‌های عامل از تکالیف بانک مرکزی در دستیابی به اهداف کلان طرح است.

وزارت اقتصاد و صمت به عنوان دستگاه‌های متولی صادرات محصول و دریافت عوارض، در اجرای سیاست‌های سلبی "طرح الگوی کشت" وزارت جهاد کشاورزی را یاری می‌کنند.

وزارت جهاد کشاورزی با اجرای کشت قراردادی از چندی پیش زمینه اجرای طرح الگوی کشت را فراهم ساخته و در ادامه با تدوین علمی دانش پایه الگوی کشت با توجه به شرایط اقلیمی، خاک، اقتصاد، بازار و دیگر متغیرهای تاثیرگذار بر کشت و تاکید بر سیاست‌های ترویجی و فرهنگی، کشاورزان را که رکن اصلی اجرا و تداوم این طرح هستند، گام به گام به سوی اهداف کلان طرح پیش می‌برد.

آنچه که خواندید نگاهی گذرا و کلی بر روند طراحی، تدوین و ابلاغ طرح الگوی کشت، طرحی با بازیگران بی‌شمار، فراوانی نقش و دایره شمول گسترده، که در صورت اجرای موفق تاثیری عمیق بر اقتصاد، محیط زیست و آینده امنیت غذایی ایران خواهد داشت. الگوی کشت توپی بود با میادین مختلف، که رسانه‌ها اغلب آن را در زمین جهاد کشاورزی جستجو کردند.