توسعه کشاورزی حفاظتی در گرو اعتبار 300 میلیارد تومانی/ بحران مواد آلی خاک‌های ایران در 15 سال آینده/ ورود ایران به رتبه‌بندی جهانی کشاورزی حفاظتی/ حرام اعلام کردن آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی/ بومی‌سازی ادوات کشاورزی حفاظتی از برندهای اروپایی

سرعت بخشیدن به اجرای طرح کشاورزی حفاظتی و ایجاد انگیزه در کشاورزان، مستلزم تخصیص ردیف بودجه ملی و اعتبار 300 میلیارد تومانی در برنامه ششم است، در حالی که از سال 1390 تاکنون هیچ بودجه‌ای برای توسعه کشاورزی حفاظتی توسط دولت تخصیص نیافته است.

به گزارش خبرنگار ایانا، خاک همواره از دیرباز به‌عنوان بستر رشد و نمو گیاه، تولید غذا و عامل پیدایش تمدن مورد توجه بوده، به‌طوری‌که در بسیاری از موارد، ضعف و قوت اقتصاد هر کشور را در نحوه برخورد با خاک سطح‌الارض زراعی جستجو می‌کنند.

آب، دومین عامل هم‌عرض خاک در تولید غذا به‌شمار می‌رود و شیوه مدیریت خاک‌های زراعی در میزان راندمان استفاده از آب تأثیر بسزایی دارد، نسبت تولید محصولات کشاورزی در کشورهای پیشرفته به بیش از 1.7 کیلوگرم ماده خشک به ازای یک مترمکعب آب مصرفی رسیده، این در حالی است که این تناسب در ایران به سختی از 0.7 کیلوگرم ماده خشک تجاوز می‌کند؛ بنابراین شیوه‌های مدیریت زراعی نقش بسیار مهمی در استفاده صحیح و کارآمد از این منابع تولیدی دارند.

کشاورزی حفاظتی، الگوی تولید پایدار

در این میان فناوری کشاورزی حفاظتی به‌عنوان الگوی عملی تولید پایدار محصول، با تکیه بر نگرش سیستمی و رویکرد تلفیقی، بر حفظ آب و خاک تأکید دارد، اما این موضوع در کشورهای جهان سوم با فرهنگ‌ خاص، سخت و زمان‌بر است.

امروزه برای تأمین امنیت غذایی و دستیابی به تولید پایدار در جهان، توسعه "کشاورزی حفاظتی" به‌منظور مقابله هوشمندانه با پدیده تغییر اقلیم و پیامدهای آن ازجمله آلودگی محیط زیست و انتشار گازهای گلخانه‌ای، بحران‌های زیست‌محیطی مانند دریاچه ارومیه، هامون و کانون‌های داخلی تشدید ریزگرد، نتایجی از قبیل کاهش محسوس تقاضای آب، انرژی و بهره‌وری بهینه از نهاده‌های تولید، جلوگیری از نوسانات در عملکرد واقتصادی کردن تولید، کاهش روند فزاینده فرسایش خاک و از همه مهم‌تر افزایش مواد آلی خاک زراعی به‌عنوان شاه کلید پایداری تولید مورد توجه متخصصان قرار گرفته است.

اصلاح تفکر، مؤثرترین قدم در نهادینه‌سازی این فناوری است و برای تحقق این امرنیاز به عزم ملی و برنامه‌ریزی کلان است، اما ایجاد تغییر در سیستم زراعی از شیوه مرسوم به کشاورزی حفاظتی بدون اصلاح ذهنیت کشاورزان ممکن نیست.

یکی از کشاورزان بزرگ قزاقستان پس از آشنایی با تجارب بین‌المللی این فناوری و بهره‌مندی از امتیارات برجسته آن، به‌دلیل دوستی نزدیک با رئیس جمهوری این کشور و تشریح دستاوردهای بکارگیری این فناوری، باعث صدور فرمان ملی مبنی بر حمایت همه‌جانبه از توسعه کشاورزی حفاظتی در قزاقستان شد و در فاصله سال‌های 2001 تا 2014 توسعه کشاورزی حفاظتی در این کشور از صفر به بیش از دو میلیون هکتار رسید.

فرزاد زلقی، مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور فناوری، مسئول کشت حفاظتی در معاونت زراعت و رئیس ستاد معاونت امور زراعت در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا گفت: بعد از سفر کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی به مرکز تحقیقات "سیمیت" مکزیک، کشاورزی حفاظتی از سال 1386 خورشیدی به‌صورت پایلوت در سطح 150 هکتار از مزارع چهار استان خراسان، خوزستان، فارس و گلستان به‌صورت پایلوت آغاز شد.

وی بیان کرد: اقدامات انجام شده در زمینه کشاورزی حفاظتی در سال‌های 1386 تا 1390 نتایج خوبی ازجمله کاهش مصرف نهاده‌هایی نظیر بذر، کود و سم، کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های تولید و حذف گاوآهن و دیسک برای تهیه زمین را به همراه داشت که باعث ایجاد انگیزه در کشاورزان شد.

مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور فناوری با اشاره به اینکه در سال 1390 اعتبار 35 میلیارد و 800 میلیون تومانی بابت یارانه تأمین هزینه‌های ادوات کشاورزی حفاظتی و کشاورزان مجری این طرح تخصیص یافت، افزود: کشاورزی حفاظتی در استان‌های کشور ادامه یافت و دفتر این بخش سال 1393 توسط عباس کشاورز، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی تشکیل شد.

زلقی عنوان کرد: اقدامات مربوط به کشاورزی حفاظتی بعد از تشکیل ستاد ملی و کمیته فنی کشاورزی حفاظتی متشکل از محققان مؤسسه‌های تحقیقاتی، اساتید دانشگاه‌ها، کشاورزان پیشرو، صاحبان تکنولوژی و ترویج کشاورزی و معاونین زراعت جهاد کشاورزی استان‌ها آغاز شد.

وی ادامه داد: به‌دلیل وجود بیشترین فرسایش خاکی و آبی در مزارع دیم، این مناطق در اولویت طرح کشاورزی حفاظتی قرار گرفت و 60 درصد سطوح اجرایی این طرح به اراضی دیم و 40 درصد به اراضی آبی اختصاص یافت.

تکلیف دولت به حاصلخیزی 500 هزار هکتار از خاک‌های کشور

زلقی از تلاش‌های وزارت جهاد کشاورزی برای قرار دادن کشاورزی حفاظتی به‌عنوان نخستین اولویت دولت در بخش کشاورزی برنامه ششم توسعه گفت و تأکید کرد: طبق بند (و) ماده 31 برنامه ششم توسعه، دولت مکلف شد نسبت به افزایش مواد آلی و حاصلخیزی سالانه 500 هزار هکتار از خاک‌های کشور اقدام کند.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون 160 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان با روش کشاورزی حفاظتی مدیریت می‌شود، خاطرنشان ساخت: سطح زیرکشت کشاورزی حفاظتی کشور حدود 165 هزار هکتار است که یک درصد از آمار جهانی را به خود اختصاص داده و 1.5 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور به‌صورت خاک‌ورزی حفاظتی در حال اجرا است.

کشورهای پیشرو در کشاورزی حفاظتی به ترتیب سطوح زیر کشت

ورود ایران به رتبه‌بندی جهانی کشاورزی حفاظتی

مسئول کشت حفاظتی در معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی در پاسخ به این پرسش که ایران چه جایگاهی در رتبه‌بندی جهانی کشاورزی حفاظتی دارد، اضافه کرد: ایران تاکنون جزو کشورهای پیشرو در زمینه کشاورزی حفاظتی قرار نداشت، اما با اجرای این طرح، ارائه آمارهای کشاورزی حفاظتی به فائو و شرکت در تمامی نشست‌ها و برنامه‌های جهانی مرتبط با این بخش، ایران نیز جزو کشورهای اجراکننده کشاورزی حفاظتی قرار می‌گیرد.

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

زلقی از انعقاد قرارداد با دو مؤسسه تحقیقات جهانی جهت تقویت بنیه و دانش فنی کارشناسان و کشاورزان خبر داد و یادآور شد: با انعقاد قراردادی با مؤسسه تحقیقاتی "ایکاردا" تولید غلات و حبوبات دیم در چهار استان کردستان، لرستان، کرمانشاه و آذربایجان شرقی به‌صورت پایلوت از ابتدای فصل زراعی سال گذشته (مهرماه 95) آغاز شد و 50 درصد شرح وظایف طرف مقابل در این قرارداد، مربوط به کشاورزی حفاظتی است.

وی اظهار کرد: طبق قرارداد دوم مؤسسه تحقیقاتی (سیمیت) مکزیک، از ابتدای فصل زراعی سال جاری (مهرماه 96) در زمینه کشت‌های آبی گندم و ذرت، بذور جدید، ترویج و توسعه کشاورزی حفاظتی در چهار استان خوزستان، فارس، آذربایجان شرقی و کرمانشاه به‌صورت پایلوت فعالیت می‌کند و به‌عنوان مرکز تولید علم کشاورزی حفاظتی، دانش فنی و یافته‌های تحقیقاتی را به جامعه کشاورزان کشور انتقال می‌دهد.

توسعه سه میلیون هکتاری سطوح کشاورزی حفاظتی

رئیس ستاد معاونت امور زراعت با بیان اینکه پیرو مصوبه برنامه ششم، در حال تدوین طرحی پنج ساله برای توسعه کشاورزی حفاظتی هستیم، گفت: با اجرایی شدن این طرح تا پایان برنامه ششم توسعه سطوح کشاورزی حفاظتی به 2.5 تا 3 میلیون هکتار می‌رسد.

افزایش مواد آلی خاک در کشاورزی حفاظتی

زلقی با اشاره به اینکه در مؤسسه‌های تحقیقاتی سراسر کشور نظیر فارس، خوزستان و مراکز دانشگاهی گلستان 68 طرح تحقیقاتی در حوزه کشاورزی حفاظتی انجام شده است، بیان کرد: نتایج به‌دست‌آمده در تمامی این طرح‌های تحقیقاتی به‌طور میانگین، نشان‌دهنده کاهش 30 درصدی مصرف آب، کاهش حداقل 30 کیلوگرمی مصرف بذر در هکتار و کاهش 40 کیلوگرمی مصرف کودهای شیمیایی در هکتار، کاهش مصرف 40 تا 50 لیتر گازوئیل (بسته به نوع کشت) و افزایش حداقل سالانه 0.1 درصد ماده آلی خاک است.

وی ادامه داد: با اجرای کشاورزی حفاظتی به‌طور معمول تولیدات کاهش نمی‌یابد، اما در صورت مشاهده کاهش بسیار ناچیز تولید محصول، صرفه‌جویی و پایین آوردن هزینه‌های تولید به‌ویژه هزینه‌های اجرایی آماده‌سازی و تهیه زمین (حداقل برای هر هکتار 300 هزار تومان) با افزایش درآمد کشاورزان جبران شده و هیچ ضرری متوجه این قشر زحمتکش نمی‌شود.

بومی‌سازی ادوات کشاورزی حفاظتی از برندهای اروپایی

مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور فناوری با بیان اینکه در زمینه تأمین ابزار و ادوات مورد نیاز کشاورزی حفاظتی از ابتدای اجرای این طرح 12 برند کشاورزی حفاظتی کشورهای اروپایی و آسیایی را وارد کشور کردیم، عنوان کرد: در زمینه ساخت ادوات کشاورزی حفاظتی، خاک‌ورزهای مرکب، و دستگاه‌های کشت مستقیم پنج شرکت داخلی فعالیت دارند که تولیدات این شرکت‌ها مورد تأیید کمیته فنی متخصصین کشاورزی حفاظتی واقع شده است؛ بنابراین بهترین برند ادوات کشاورزی خارجی وارد شده به کشور انتخاب و توسط تولیدکنندگان داخلی بومی‌سازی می‌شود.

توسعه کشاورزی حفاظتی، در گرو اعتبار 300 میلیارد تومانی

وی اعتبار مورد نیاز برای توسعه کشاورزی حفاظتی تا پایان برنامه ششم توسعه را 300 میلیارد تومان (هر هکتار100 هزار تومان) دانست و افزود: سرعت بخشیدن به اجرای طرح کشاورزی حفاظتی و ایجاد انگیزه در کشاورزان، مستلزم تخصیص ردیف بودجه ملی و اعتبار در برنامه ششم است، این در حالی است که از سال 1390 تاکنون هیچ بودجه‌ای برای توسعه کشاورزی حفاظتی توسط دولت تخصیص نیافته است.

بحران مواد آلی خاک‌های ایران در 15 سال آینده

رئیس ستاد معاونت امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به دعوت متخصصان کشاورزی حفاظتی جهان از کشورهایی نظیر استرالیا، هندوستان و مکزیک جهت بازدید از کل استان‌های کشور و دریافت نظرات کارشناسی آن‌ها، تأکید کرد: تمامی کارشناسان، بحران مواد آلی خاک‌های کشور تا 15 سال آینده را تهدید بزرگی برای ایران اعلام کردند.

نابودی حیات خاک با آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی

زلقی آتش زدن بقایای گیاهی را جنایتی بزرگ در بخش کشاورزی دانست و یادآور شد: کشاورزان با آتش زدن بقایای گیاهی، موجودات ذره‌بینی که وظیفه اصلاح خاک را بر عهده دارند و همچنین مواد آلی خاک را از بین می‌برند که باعث تصعید گاز ( co2 ) و نابودی حیات در خاک می‌شود.

وی حفظ بقایای گیاهی را از اساسی‌ترین اصول کشاورزی دانست و اضافه کرد: برای جلوگیری از آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی، پیگیری‌های لازم جهت تصویب ماده‌‌ای قانونی در مجلس شورای اسلامی صورت گرفت و حرام اعلام کردن آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی با کمک ائمه جمعه و درفضای فرهنگی، فرهنگ‌سازی انجام شد.

"کشاورزی حفاظتی؛ آینده کشاورزی و کشاورزی آینده"

زلقی خاطرنشان ساخت: کاهش تقاضای مصرف آب و هزینه‌های تولید، پایداری عملکرد محصولات کشاورزی در واحد سطح، حفظ منابع آب و خاک، ارتقاء حاصلخیزی اراضی کشاورزی، افزایش تولیدات زراعی و کنترل بحران‌های زیست محیطی از اهداف وزارت جهاد کشاورزی است که در طرح کشاورزی حفاظتی با شعار "کشاورزی حفاظتی؛ آینده کشاورزی و کشاورزی آینده" تأمین می‌شود.

بدون تردید، فناوری کشاورزی حفاظتی می‌تواند با جلب حمایت و سرمایه‌گذاری به مراتب کمتر از دیگر راهبردهای وزارت جهاد کشاورزی نظیر روش‌های نوین آبیاری، کشت نشائی و گلخانه‌ای، در گستره‌ای به مراتب وسیع‌تر، به‌ویژه در محصولات راهبردی زراعی، زمینه‌ساز تحقق و تبلور عینی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و توسعه درون‌زا در بخش کشاورزی باشد./

H-960517-01