سلطه غول‌های سیمانی بر جنگل‌های هیرکانی

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)-لیلا مرگن:

توسعه کارخانه‌های سیمان از آن دسته پروژه‌های عمرانی است که در حال گسترش یافتن در عرصه‌های جنگلی است. در حاشیه بسیاری از همایش‌ها، کارشناسان نسبت به تبعات توسعه این کارخانه‌ها در دل جنگل‌های هیرکانی تذکر و هشدار لازم را می‌دهند اما غلبه تفکر توسعه طلب بر تفکرات حفاظتی، اجازه نمی‌دهد صداهای کارشناسی به جایی برسد. جدیدترین رویداد رخ داده در زمینه توسعه کارخانه‌های سیمان، راه‌اندازی مجدد کارخانه کیاسر است که اخیرا به دلیل کمبود ماده اولیه تعطیل شده . این کارخانه یک روز پس از تعطیلی بازگشایی شد!

لیست بلند بالای کارخانه‌های سیمان ایران را با سرچ اینترنتی می‌توان پیدا کرد. اگرچه در سایت‌های مختلف تعداد کارخانه‌های سیمان متفاوت است اما نام 60 تا 70 کارخانه در لیست‌های موجود در فضای وب، به چشم می‌خورد. در برخی صفحات هم تصویری ماهواره‌ای از محل احداث کارخانه ارائه شده است. در عموم این تصاویر، کارخانه نقطه کوچکی در کنار محوطه وسیعی است که با استفاده از ماشین‌آلات سنگین، ماده اولیه را از محوطه استخراج و به محل کارخانه منتقل می‌کند. سیمان از ترکیب مصالح آهکی، رس، سیلیس و اکسیدهای معدنی در دمای ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه سانتی‌گراد ساخته می‌شود. به جسم حاصل، پس از حرارت دادن کلینکر گویند. هر جایی از طبیعت ایران که این ترکیبات را داشته باشد، نقطه هدفی برای احداث کارخانه‌های سیمان به حساب می‌آید. جنگل‌های شمال کشور با وجود تمام حساسیت‌هایی که درباره مدیریت آنها در جامعه شکل گرفته هم از این قاعده کلی مستثنی نیستند. در لیست بلند بالای کارخانه‌های سیمان ایران، نام سیمان نکا، پیوند گلستان، فراز فیروز کوه، خزر، کیاسر، لوشان، سیدکو و سیمان اسپندار به چشم می‌خورد. محل احداث تمام این کارخانه‌ها در جنگل‌های شمال واقع شده و تصاویر و عکس‌های هوایی نشان می‌دهد که تا شعاع چند کیلومتری کارخانه، برای تامین ماده اولیه آن تخلیه می‌شود. حاصل این فعالیت باقی ماندن زمین لخت و عاری از هر نوع پوشش گیاهی در دل جنگل‌های شمال است.

فقط کارخانه سیمان نکا یک میلیون و 500 هزار متر مربع از عرصه‌های جنگلی شمال کشور را تحت تاثیر قرار داده است اما نکته تامل برانگیز در فعالیت کارخانه‌های سیمان شمال که فریاد همه کارشناسان این عرصه را نیز درآورده، صرفا تخریب عرصه توسط این کارخانه‌ها نیست. بلکه اصرار بر تداوم فعالیت برخی کارخانه‌های فاقد صرفه اقتصادی یا بدون ماده اولیه، نکته‌ای است مورد اعتراض کارشناسان منابع طبیعی است. این کارشناسان معتقد هستند که باید رویه حاکم بر توسعه صنایع اصلاح شود.

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

سیمان کیاسر نرفته، برگشت!

در هفته گذشته، منابع خبری شمال کشور اعلام کردند که کارخانه سیمان کیاسر به دلیل کمبود ماده اولیه تعطیل شد. این نخستین باری نبود که کارخانه کیاسر، تعطیلیش را اعلام می‌کرد. بر اساس اطلاعات موجود 22 دی ماه سال 93، رسانه‌های استانی به نقل از روابط عمومی فرمانداری ساری خبر دادند که کارخانه کیاسر به منظور تعمیر کوره‌ها، تعطیل شد. در 11 مهرماه سال 94 نیز بار دیگر این کارخانه تعطیل و دلیل آن، عدم اجرای مصوبه دولت اعلام شد. هفته گذشته نیز خبر رسید که کارخانه سیمان کیاسر به دلیل کمبود ماده اولیه تعطیل شد اما فردای اعلام این خبر، با حضور برخی مسئولان قضایی استان، بار دیگر این کارخانه فعالیت خود را آغاز کرد! مدیران کارخانه کیاسر اگر چه مدعی هستند که هیچ تخریبی در عرصه‌های جنگلی ایجاد نمی‌کنند اما فرآیند کشیدن جاده دسترسی به این کارخانه طی سال‌های فعالیت آن نیز نشان می‌دهد بخش زیادی از جنگل‌های هیرکانی به دلیل آزمون و خطاهای مدیران این کارخانه، دچار آسیب شده است.

آن طور که منابع محلی می‌گویند، صاحبان این کارخانه سیمان نخستین بار مسیر روستای ترکام را برای جاده دسترسی این کارخانه در نظر می‌گیرند. وارد عملیات ساخت جاده می‌شوند اما شیب نامناسب زمین، سبب می‌شود با وجودی که مسیر را زخمی کرده بودند، از ادامه کار منصرف شوند. بعد از آن، مسیر روستای وستمین کیاسر را برای جاده جدید در نظر می‌گیرند. اما باز هم بعد از تخریب عرصه‌ از ادامه فعالیت باز می‌مانند و در نهایت به گزینه‌ای تن می‌دهند که کارشناسان منابع طبیعی از ابتدا به آنها پیشنهاد کرده بودند. مدیران کارخانه کیاسر پس از دو بار آزمون و خطا، نهایت به جاده جنگلی پیشنهادی کارشناسان منابع طبیعی تن می‌دهند و تصمیم می‌گیرند که محصولات خود را با کمک گرفتن از این جاده جنگلی از کارخانه به سایر نقاط ارسال کنند.

تلاش برای گسترش محل استخراج ماده اولیه

کارخانه سیمان کیاسر در اراضی اختلافی بین منابع طبیعی و مردم احداث شد و تا مدتی از مواد اولیه موجود در همین منطقه نیز نیازهای خود را تامین می‌کرد. با پایان یافتن ماده اولیه موجود در اراضی متعلق به کارخانه، مدیران این مجموعه در داخل عرصه جنگلی محوطه‌ای را شناسایی می‌کنند که دارای بیرون زدگی‌های سنگی بود. بعد از شناسایی این منطقه به مسئولان منابع طبیعی فشار می‌آورند که بهترین مصالح در این قسمت وجود دارد و تلاش می‌کنند مجوز برداشت ماده اولیه را از این نقطه دریافت کنند. این درخواست کارخانه سیمان کیاسر، با مخالفت شورایعالی جنگل، معاونت امور جنگل سازمان جنگل‌ها و کمیته فنی استان مواجه می‌شود و حالا خبر می‌رسد که بعد از یک تعطیلی یک روزه که احتمالا مصلحتی و برای اعمال فشار بر کارشناسان منابع طبیعی بوده است، بار دیگر کارخانه فعالیت خود را آغاز کرده است. سئوال اینجاست که اگر کارخانه کیاسر کمبود ماده اولیه دارد و به دنبال مکانی جدید برای استخراج ماده اولیه است، چگونه بعد از یک تعطیلی یک روزه، مجددا به کار خود ادامه داده است؟

این کارخانه در مرز بین استان مازندران و سمنان واقع شده و اهمیت حفظ جنگل با هدف تامین منابع آب استان سمنان، از اولویت‌های نظام است، چگونه یک کارخانه سیمان این اولویت را ندیده گرفته و با استفاده از ابزارهای قدرت به دنبال کسب مجوز برای استخراج ماده اولیه در دل جنگل‌های هیرکانی است؟ طبق قانون، استخراج مواد اولیه در داخل جنگل‌های هیرکانی تابع ضوابط سختگیرانه‌ای است. اما به نظر می‌‎رسد مدیران کارخانه سیمان کیاسر تلاش می‌کنند با استفاده از ابزارهای فراقانونی بخشی از جنگل‌های هیرکانی را تصاحب کنند.

آن طور که کارشناسان مستقر در استان مازندران اعلام کرده‌اند، در 25 کیلومتری این کارخانه، عرصه‌های مناسبی برای استخراج ماده اولیه وجود دارد اما صاحبان سیمان کیاسر با این توجیه که حمل ماده اولیه به محل کارخانه مقرون به صرفه نیست، حاضر نیستند از مسافت‌های دورتر برای تامین نیازهای خود ماده اولیه استخراج کنند. نتیجه اینکه اگر فعالان محیط زیست و کارشناسان منابع طبیعی برای مقابله با زیاده خواهی‌های فراقانونی یک کارخانه سیمان که در پوشش ایجاد اشتغال برای 200 نفر تلاش می‌کند به تعهدات خود در قبال حفظ محیط زیست عمل نکند، ایستادگی نکنند، به زودی شاهد از بین رفتن بخش دیگری از جنگل‌‎های ارزشمند هیرکانی با هدف حفظ اشتغال 200 نفر خواهیم بود. در این میان، برای حفظ منفعت امروز جمعیتی کوچک، منافع نسل آتی قربانی خواهد شد.

L-960504-03