اجرای اکوتوریسم واقعی در خبر کرمان

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - لیلا مرگن:

گردشگری یکی از کم‌خسارت‌ترین اشکال بهره‌برداری از طبیعت به‌شمار می‌آید، اما در ایران از آنجا که گردشگران اصول را رعایت نکرده، زباله‌های خود را در طبیعت رها می‌کنند، پخت غذا جزء لاینفک طبیعت‌گردی آنهاست و در تفرج ضوابط خاصی برای آنها تعریف نشده، به یکی از عوامل جدی تخریب طبیعت تبدیل شده‌اند. این بار اما سازمان حفاظت محیط زیست قصد دارد با استفاده از توان بخش خصوصی، طرحی گردشگری در پارک ملی خبر واقع در شهرستان بافت کرمان اجرا کند که این طرح منطبق بر اصول طبیعت‌گردی پایدار است.

چشم همه دوست‌داران و مدیران عرصه‌های طبیعی از شنیدن نام گردشگر ترسیده است. کم نداریم طرح‌هایی و برنامه‌هایی که با هدف توسعه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پاک، اجرا شده اما در نهایت به تخریب محیط زیست و حتی میراث تاریخی کشور منتهی شده‌اند. عدم رعایت ظرفیت تفرج، تولید بیش از حد زباله و تخریب محیط به دلیل کوبیدگی ناشی از هجوم گردشگر به مناطق طبیعی، مهمترین اثرات تخریبی حضور گردشگران در عرصه‌های طبیعی است. در ایران نام گردشگری با ساخت هتل‌های چند طبقه گره خورده است. ساختمان‌هایی از جنس سنگ‌های سرد، در وسط محیط‌های طبیعی، بدون کوچکترین همخوانی با محیط پیرامونی سر به فلک می‌کشند تا گردشگر ایرانی را که به صورت خودجوش سفر را دوست دارد، چند روزی در یک مکان خاص نگه دارند. گردشگران ایرانی به هیچ یک از اصول طبیعت‌گردی اعتقادی ندارند. پخت و پز آن هم وسط عرصه‌های طبیعی با استفاده از آتشی که با چوب حاصل از بوته‌ها یا درختان منطقه برپا شده، مورد علاقه گردشگر ایرانی است. مردم فقط یک رد پا در طبیعت باقی نمی‌گذارد زیرا وقتی در آیین باستانی روز طبیعت (13 فروردین) محیط را ترک می‌کنند، انبوهی از گیاهان لگد کوب شده، حیوانات آسیب دیده به دلیل استفاده از پسماندهای غذای مسافران، آتش‌های مهار نشده و غیره مواجه هستیم. حالا این روزها خبر می‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست با استفاده از همین صنعتی که در ایران نمی‌توان نام آن را صنعت پاک گذاشت، قصد دارد بودجه لازم برای حفاظت یک منطقه حفاظت شده را تأمین کند. البته این سازمان اعلام کرده که می‌خواهد امکان استفاده پایدار از این منطقه را برای مردم فراهم کند.

طرح خبر، طرحی موفق

جمشید آقازمانی کارشناس طبیعت‌گردی و بازنشسته سازمان جنگل‌ها علت این همه تخریب طبیعت توسط گردشگران ایرانی را نبود برنامه‌ برای آنها معرفی می‌کند.

وی در گفت‌وگو با ایانا می‌گوید: طبیعی است که هر کس در محیط‌های بدون میز و نیمکت، محل استراحت و صرف غذا و ضوابط استفاده از محیط، تلاش ‌کند تا احتیاجات خود را آن‌گونه که می‌خواهد تأمین کند.

آقازمانی طرح تهیه شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست برای پارک ملی خبر را طرحی موفق معرفی می‌کند و بر این باور است که چون دولت پولی ندارد تا در اختیار بخش منابع طبیعی و محیط زیست برای حفاظت قرار دهد و از سوی دیگر بخش خصوصی بدون درآمدزایی مایل به مشارکت در مدیریت عرصه‌های طبیعی نیست، چنین طرح‌هایی برای برون رفت از شرایط فعلی مفید هستند.

وی ادامه می‌دهد: عرصه‌های طبیعی حتی اگر درآمدزا باشند، این پول به حساب دولت واریز می‌شود و مدیران عرصه‌های طبیعی باید منتظر بمانند تا در برنامه‌های پنج ساله اعتباری برای آنها در نظر گرفته شود. در صورتی که مشارکت بخش خصوصی در مدیریت پارک‌ها سبب می‌شود دولت به این بخش تکلیف کند که نیروی کافی حفاظتی برای عرصه‌های طبیعی استخدام کند.

آقازمانی که طرح تدوین شده برای پارک ملی خبر را مطالعه کرده، آن را طرحی موفق توصیف می‌کند زیرا برای نخستین بار کمیته ملی طبیعت گردی روی طرح حدود دو سال مطالعه کرده و تا مرز تصویب نکردن آن پیش رفته است. در نهایت آنچه تصویب شده، طرحی است که با دقت زیاد، تمام مسایل و استانداردهای زیست محیطی در آن رعایت شده است.

تله‌کابین نداریم

با وجود آنکه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بارها تاکید کرده که برای نخستین بار طرحی برای بهره‌برداری پایدار از طبیعت ایران تدوین شده که زمینه تخریب طبیعت را فراهم نمی‌کند اما هنوز کارشناسان زیادی درباره تبعات اجرای چنین پروژه‌ای نگران هستند. حتی در فضای مجازی اخباری در زمینه ایجاد تله کابین و سازه‌های نامانوس و غیر سازگار با محیط زیست در طرح گردشگری پارک ملی خبر دست به دست می‌شود. حمید گشتاسب مدیرکل زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با ایانا به طور کامل اجرای چنین پروژه‌هایی را در پارک ملی خبر رد می‌کند.

وی می‌گوید: آنچه در این پارک ملی اجرا خواهد شدف منطبق بر برنامه‌های طرح مدیریت منطقه است. این برنامه‌ها سند مدیر هر منطقه بوده و مشخص می‌کند که در هر نقطه از یک منطقه حفاظت شده، چه اقدامی باید انجام داد.

گشتاسب اضافه می‌کند: ساخت تله‌کابین، هتل، متل و غیره در پارک ملی خبر منتفی است و افراد فقط حق دارند بوم کلبه‌ها یا سازه‌های سبک دیگر نظیر آلاچیق در منطقه بسازند.

مستثنیات به بوم کلبه گردشگری تغییر کاربری می‌دهند

مناطق حفاظت شده فقط 10 درصد عرصه‌های طبیعی هر کشوری را شامل می‌شوند. از آنجا که روحیه توسعه طلب بشر، حق حیات را از سایر جانداران کره زمین سلب کرد، دولت‌ها تصمیم گرفتند که بخشی از پهنه‌های سرزمینی خود را به صورت حفاظت شده باقی بگذارند تا سایر زیستمندان کره زمین از این عرصه‌ها بهره‌ ببرند. قوانین سختگیرانه‌ای برای مناطق حفاظت شده در سراسر جهان تصویب شد. ایران نیز حدود 10 درصد از عرصه‌های طبیعی خود را به عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفته است. در مناطق حفاظت شده بسته به درجه حفاظتی حضور انسان محدود می‌شود اما گویا با بازنگری در استانداردهای بین‌المللی، حضور طبیعت‌گرد به صورت محدود در چنین مناطقی به رسمیت شناخته شده است. سازمان حفاظت محیط زیست با استفاده از همین فرمول و البته تنگناهای مالی، قصد دارد از درآمدهای حاصل از گردشگری برای حفاظت از پارک ملی کرمان استفاده کند. در گذشته اقدامات زیادی توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام می‌شد تا مستثنیات مردم که داخل پارک‌های ملی واقع شده‌اند خریداری و برای حفظ یکپارچگی این مناطق، به سطح آن ملحق شود. اما این بار خبر می‌رسد که در پارک ملی خبر، سازمان حفاظت محیط زیست اجازه داده تا در مستثنیات مردم هتل ساخته شود! مدیرکل زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست این خبر را هم رد می‌کند.

وی به ایانا می‌گوید: مستثنیات واقع در مناطق حفاظت شده تحت قوانین خاص بوده و تغییر کاربری آنها صرفا با مجوز محیط زیست و تایید این سازمان انجام می‌شود. گشتاسب اضافه می‌کند: سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای ایجاد محل اقامت گردشگران باید مستثنیات را بدون دخالت سازمان حفاظت محیط زیست خریداری کرده و در آن کلبه بوم‌گردی و سازه‌های سبک قابل انتقال مستقر کند. البته این ساخت و ساز باید با ضوابط ما انجام شود و بدانیم آب این کلبه از کجا تأمین می‌شود و پسماند آن در کجا تخلیه خواهد شد. وی تاکید می‌کند: تخریب در این منطقه را به هیچ وجه نمی‌پذیریم.با این اقدامات فعالیت‌ها به سمت گردشگری متناسب با توان و ظرفیت منطقه سوق پیدا خواهد کرد.

مدیرکل زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست درباره محاسبه ظرفیت تفرج برای پارک ملی خبر بیان می‌کند: ظرفیت تفرج در تمام طرح‌های مدیریت محاسبه می‌شود اما در حال حاضر حضور ذهن ندارم که برای پارک ملی خبر چه عددی محاسبه شده است. زیرا ما 280 منطقه داریم و حضور ذهن داشتن برای همه این مناطق خیلی دشوار است.

وی اضافه می‌کند: در پارک خبر مستثنیات داخل این پارک به مجموعه‌ای متصل است که این مجموعه هم متصل به زون گردشگری است. برای این سه بخش ظرفیت تفرج محاسبه شده است.

گشتاسب تاکید می‌کند: مهم این نیست که بدانیم ظرفیت تفرج چقدر است. مهم این است که هر چقدر ظرفیت تفرج محاسبه می‌شود، بر اساس آن افراد به منطقه ورود پیدا کنند. زیرا حتی یک نفر بیش از این ظرفیت به منطقه وارد شود، تخریب را به دنبال خواهد داشت.

وی ادامه می‌دهد: رعایت این مسایل برای بعد از اجرای طرح است. در آینده باید اهرم‌های کنترلی و نظارتی خود را قوی کنیم تا اگر ورود گردشگر به منطقه آغاز شد، از نقطه شروع کارها درست انجام شود و تا پایان هم درست پیگیری شود.

تفرج در زون‌های محدود انجام می‌شود

بدون شک اجرای طرح گردشگری در یک منطقه حفاظت شده که قرار بوده حریم امنی برای حیات وحش باشد، با سایر مناطق متفاوت است. جمشید آقازمانی کارشناس طبیعت گردی در این رابطه به ایانا می‌گوید: میزان توسعه گردشگری در این مناطق متفاوت بوده و به صورت کنترل شده‌تر انجام می‌شود. سطح مورد نظر برای تفرج نیز خیلی کم است.

وی یادآور می‌شود: محیط زیست محیط‌های طبیعی را پهنه‌بندی می‌کند و معمولا در ابتدای پارک، فضاهایی را برای تفرج آزاد می‌گذارد. این محیط‌ها، بدون داشتن طرح هم کاربری تفرج دارند. زیرا افراد به این محیط‌ها مراجعه کرده و سعی می‌کنند از فضای آن استفاده کنند و از طبیعت لذت ببرند.

وی عنوان می‌کند: روستاها و آبادی‌های اطراف پارک‌های ملی هر جوری بخواهند بوته را قطع می‌کنند اما چون از جوامع محلی هستند، این تخریب‌ها دیده نمی‌شود. وقتی در قالب طرح بخواهیم تغییری در شرایط ایجاد کنیم، همه اعتراض می‌کنند.

آقازمانی به این پرسش که با بارگذاری جدید که تحت پوشش توسعه گردشگری انجام می‌شود آیا باید تخریب‌های روستایی را کاهش دهیم، این گونه پاسخ می‌دهد: این مسایل تماما در طرح دیده می‌شود. اعتقاد این است که باید برای هر کاری طراحی صورت گیرد. سپس توسط یک گروه متخصص طرح تدوین شده بررسی شود. در طرح نوشته شده باید نحوه مدیریت آینده و پایش‌ها نیز مشخص شود./

L-951113-02