نقشه‌ای برای نجات زمین؛ وقتی علم در خدمت طبیعت قرار می‌گیرد

به گزارش خبرنگار ایانا، حوزه‌های آبخیز به‌عنوان شریان‌های حیاتی طبیعت ایران، نقشی کلیدی در حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار دارند. تهیه نقشه سلامت حوزه‌های آبخیز، ابزاری علمی برای برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت چالش‌هایی مانند فرسایش خاک، سیلاب و کاهش منابع آبی بوده و تدوین این نقشه را گامی مهم در حفاظت از بوم‌سازگان‌ها و بهبود معیشت خواهد بود.

 نقشه سلامت، ابزاری برای تصمیم‌گیری دقیق

 به گفته حسن وحید، معاون معاون آبخیزداری، مرتع و امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، نقشه سلامت حوزه‌های آبخیز در سطح رده دوم تهیه و تأیید شده است.

نقشه سلامت با تحلیل شاخص‌هایی مانند پوشش گیاهی، کیفیت خاک و منابع آبی، وضعیت سلامت اکوسیستم‌ها را مشخص می‌کند. «این ابزار علمی، مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های دقیق در مدیریت منابع طبیعی فراهم می‌کند و امکان اولویت‌بندی پروژه‌های آبخیزداری را می‌دهد.»

این نقشه نقاط بحرانی را شناسایی کرده و به برنامه‌ریزی برای احداث سازه‌های آبخیزداری، عملیات بیولوژیک و مدیریت مشارکتی کمک می‌کند. مدیریت بحران‌های طبیعی با نقشه سلامت نقشه سلامت حوزه‌های آبخیز در مدیریت بحران‌هایی مانند فرسایش خاک و سیلاب نقش کلیدی دارد.

وحید توضیح داد: با شناسایی مناطق پرخطر، می‌توانیم اقداماتی مانند احداث بندهای خاکی، کاشت نهال و مدیریت رواناب را هدفمند اجرا کنیم. این اقدامات نه‌تنها فرسایش خاک را کاهش می‌دهند، بلکه با حفظ منابع آبی، پایداری اکوسیستم‌ها را تقویت می‌کنند.

برای مثال، در مناطق مستعد سیل، این نقشه‌ها مکان‌یابی دقیق سازه‌های کنترل سیل را تسهیل می‌کنند و خسارات ناشی از بلایای طبیعی را به حداقل می‌رسانند.

نقشه‌های مدیریت سیلاب: مکمل نقشه سلامت

 نقشه‌های مدیریت سیلاب، که به‌عنوان بخشی از این ابتکار تهیه شده‌اند، مناطق پرخطر سیل را با تحلیل رواناب و ویژگی‌های هیدرولوژیکی شناسایی می‌کنند.

معاون سازمان منابع طبیعی تأکید کرد: این نقشه‌ها به ما کمک می‌کنند تا سازه‌های آبخیزداری را در مکان‌های مناسب احداث کرده و از خسارات سیل به جوامع محلی و اراضی کشاورزی جلوگیری کنیم.

 این ابزارها در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، که کمبود آب چالشی جدی است، به مدیریت بهتر منابع آبی و افزایش بهره‌وری کشاورزی کمک می‌کنند و تأثیرات اقتصادی و اجتماعی نقشه سلامت حوزه‌های آبخیز تأثیرات مثبت اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد.

بهبود سلامت اکوسیستم‌ها، بهره‌وری کشاورزی را افزایش می‌دهد، زیرا خاک حاصلخیز و منابع آبی پایدار، تولید محصولات باکیفیت را تضمین می‌کنند. این امر به‌ویژه در مناطق روستایی، که اقتصاد آن‌ها به کشاورزی وابسته است، معیشت خانوارها را بهبود می‌بخشد.

از سوی دیگر مدیریت مشارکتی با جوامع محلی، حس مسئولیت‌پذیری و مالکیت را در میان روستاییان تقویت می‌کند. «مشارکت مردم هزینه‌های اجرایی را کاهش داده و پایداری پروژه‌ها را افزایش می‌دهد.»

چالش‌ها و چشم‌انداز آینده تهیه و اجرای نقشه سلامت با چالش‌هایی مانند کمبود بودجه و نیاز به فناوری‌های پیشرفته مواجه است و استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور برای به‌روزرسانی نقشه‌ها ضروری است.

بنا به گفته وحید، سازمان منابع طبیعی در نظر دارد این نقشه‌ها را به سطوح جزیی‌تر گسترش دهد و با سایر طرح‌های مدیریت منابع یکپارچه کند. این اقدامات می‌توانند به تدوین یک نقشه سلامت جامع برای کل کشور منجر شوند.

خبرنگار: شبنم مسعودی