سبز شدن بدون خاک

تهران- ایانا دل بیابان هم می‌توان سبز شد، اگر چشم‌ها به آینده باشد و ذهن‌ها از پایبندی به روش‌های قدمی و منسوخ شده، فاصله بگیرد. کشاورزی بدون خاک – که در دنیا با نام «هیدروپونیک» شناخته می‌شود – حالا دیگر یک ایده فانتزی یا لوکس برای کشورهایی با فناوری‌های مدرن نیست؛ بلکه برای ما، که با خشکسالی، فرسایش خاک و تنش‌های آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، یک ضرورت جدی و فوریت‌دار است.

در روش هیدروپونیک، گیاه دیگر وابسته به خاک نیست؛ ریشه‌هایش مستقیماً در محلولی از مواد مغذی غوطه‌ور می‌شوند و دقیقاً همان‌چه نیاز دارند را با دقت میلی‌گرمی دریافت می‌کنند. در دنیای کشاورزی سنتی که آب و خاک محدود شده، این یعنی انقلابی در مصرف منابع. مقایسه‌ها نشان می‌دهد که در این روش مصرف آب تا درصد زیادی کاهش پیدا می‌کند. عددی که برای کشور خشکی مثل ایران نه فقط جذاب، بلکه حیاتی‌ است.

اما ماجرا فقط صرفه‌جویی در آب نیست. در کشاورزی بدون خاک، خبری از بیماری‌ها نیست. سموم کمتر استفاده می‌شوند، محصول تمیزتر و سالم‌تر است و رشد گیاه تا ۵۰ درصد سریع‌تر می‌شود. در برخی سیستم‌های پیشرفته، حتی رشد عمودی و چندطبقه ممکن شده؛ یعنی تولید بیشتر، در فضای کمتر.

با تمام این مزایا، یک پرسش همچنان پابرجاست: چرا هنوز کشاورزی هیدروپونیک در ایران به‌صورت فراگیر اجرا نمی‌شود؟ جواب ساده است: سرمایه‌ اولیه بالاست، تخصص فنی می‌خواهد، و وابستگی شدید به برق دارد. اما این دقیقاً همان‌جایی‌ست که دولت، شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و سیاست‌گذارها باید وارد شوند.

کشاورزی بدون خاک، برخلاف تصور برخی، «کشاورزی آینده» نیست؛ بلکه کشاورزی همین امروز است. هر روز که در توسعه آن تعلل می‌کنیم، یعنی چند هزار مترمکعب آب بیشتر از بین می‌رود، خاک فرسایش می‌یابد و غذای سالم از سفره‌ها دورتر می‌شود.

وقت آن رسیده که کمی به لوله‌های مغذی و نورهای تنظیم‌شده‌ای نگاه کنیم که میتوانند در دل یک گلخانه، آینده سبز کشاورزی را رقم بزند.