مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری مطرح کرد:
سامانه‌های هشدار دقیق؛ راه نجات کشاورزی از آسیب‌های تغییر اقلیم
تهران- ایانا- به گفته مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، ایجاد و تقویت سامانه‌های پیش‌نگری و هشدار زودهنگام می‌تواند با فراهم کردن امکان تصمیم‌گیری به‌موقع، نقش مهمی در کاهش خسارات ناشی از پدیده‌های حدی و تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی ایفا کند.
مهران زند در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا، با اشاره به نقش تعیین‌کننده تغییرات اقلیمی در آینده بخش کشاورزی کشور گفت: «تغییرات اقلیمی در سراسر جهان به‌عنوان یک چالش فراگیر مطرح بوده و در ایران نیز به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی در عرض های میانه و گسترش اقلیم خشک و نیمه‌خشک، در سال های اخیر نسبت به سایر اقالیم، نمود و اثرات بیشتری از خود نشان داده است.»
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: «وقوع تغییر اقلیم در کشور باعث رخداد فراوان و با شدت بیشتر پدیده‌های حدی مانند بارش‌های سیلابی، سرمازدگی و گرماهای شدید شده است.»
مدیر طرح کلان مدیریت جامع خشکسالی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی ادامه داد: «متأسفانه در سال‌های اخیر روند تغییرات اقلیمی در کشور نمود و شدت بیشتری داشته، به‌گونه‌ای که میانگین بارش سالانه طی هر دهه حدود هشت‌دهم میلی‌متر کاهش و در مقابل دما و تبخیر پتانسیل افزایش یافته و این روند موجب حرکت اقلیم کشور به‌سمت خشکی بیشتر شده است.»
زند که ریاست کارگروه « تغییر اقلیم، آشکارسازی، پیش‌نگری و پیش‌بینی متغیرهای هواشناسی و توسعه سامانه‌های هشدار» را نیز به‌عنوان کارگروه اول «همایش تغییر اقلیم» برعهده دارد با بیان این‌که بارش‌های پاییزی کاهش پیدا کرده و بخشی از بارش‌ها به فصل بهار منتقل شده است، گفت: «در گذشته بارندگی‌ها با مدت بیشتر و شدت کمتر رخ می داد اما اکنون در مناطق وسیعی از کشور بارش‌های شدید و رگباری خسارات زیادی به بار می‌آورد؛ از سوی دیگر افزایش دما سبب انتقال دامنه‌های برف‌گیر کشور به ارتفاعات بالاتر و حذف کامل برف در بسیاری از مناطق شده که این مسئله تأثیر مستقیمی بر تضعیف منابع آب و کاهش رطوبت خاک داشته است.»
زند با تأکید بر این‌که تغییر آستانه‌های حرارتی باعث آسیب‌پذیری محصولات کشاورزی و پوشش‌های گیاهی شده و در کنار آن، توسعه آفات و پدیده‌هایی مانند زوال جنگل‌های بلوط را تشدید کرده است، افزود: «به‌ویژه در سال‌های اخیر که کشور در چرخه خشکسالی قرار گرفته، شدت و فراوانی وقوع خشکسالی افزایش یافته و کشاورزی نخستین بخشی است که از این شرایط آسیب می‌بیند.»
رییس کارگروه محور اول همایش تغییر اقلیم پیش‌رو، با اشاره به ضرورت شناخت دقیق تغییر اقلیم در کشور گفت: «در محور اول همایش، تغییر اقلیم پیش‌رو با هدف تقویت سامانه‌های پایش و پیش‌آگاهی تخصصی برای بخش کشاورزی، به‌دنبال آشکارسازی، پیش‌نگری و پیش‌بینی متغیرهای هواشناسی و توسعه سامانه‌های هشدار هستیم تا بتوانیم رخدادهای اقلیمی را با دقت بالا و در زمان مناسب پیش‌بینی کرده و اطلاعات لازم را به کشاورزان ارائه دهیم.»
زند افزود: «برای نمونه اگر بتوان دو تا سه روز قبل پیش‌بینی دقیقی از وقوع سرمازدگی داشته باشیم، با همکاری کارشناسان بخش باغبانی توصیه‌های کاربردی و به‌موقع به کشاورزان ارائه و از خسارات گسترده جلوگیری می‌شود؛ بنابراین توسعه سامانه‌های هشدار، ابزاری کلیدی برای کاهش آسیب‌پذیری بخش کشاورزی است.»
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با اشاره به اهمیت مدیریت ریسک پیش از رسیدن به بحران و مدیریت آن، خاطرنشان کرد: «سامانه‌های پیش‌نگری و پیش‌بینی، امکان تصمیم‌گیری به‌موقع را فراهم می‌کند تا پیش از وقوع پدیده‌های خسارت‌بار، اطلاع‌رسانی مناسب به کشاورزان انجام شود.»
به گفته او با وجود گام‌های سازمان هواشناسی کشور در زمینه توسعه زیر ساخت ها و بکارگیری مدل‌های جدید و به‌روز هواشناسی، اما در بخش کشاورزی نیاز به اطلاعات تخصصی‌تر داریم.
او ادامه داد: «در حال حاضر تنها ۳۲ ایستگاه اقلیم‌شناسی کشاورزی در کشور فعال است که با توجه به وسعت اراضی کشاورزی ایران، به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای این بخش نیست؛ توسعه ایستگاه‌های داده‌محیطی یکی از نیازهای اصلی کشور برای بهبود سامانه‌های هشدار است که این ایستگاه‌ها اطلاعات لازم را در سطح زمین ثبت و رصد کرده و تحلیل آن‌ها مبنای تصمیم‌گیری دقیق در حوزه کشاورزی خواهد بود.»
زند با یادآوری این‌که چند سالی است توسعه ایستگاه‌های داده‌محیطی در دستور کار قرار گرفته، افزود: «متأسفانه پیشرفت آن بسیار کند بوده و با وجود اشاره به این موضوع در قانون بودجه سال گذشته، اما در سال جاری اعتباری برای آن تخصیص نیافته است؛ در حالی‌که توسعه این ایستگاه‌ها گام اساسی برای بهبود سامانه‌های هشدار در بخش کشاورزی محسوب می‌شود.»
او درباره خروجی مورد انتظار از کارگروه محور اول در همایش امسال توضیح داد: «پنج مقاله کلیدی و تعداد قابل توجهی مقاله کوتاه در این محور ارائه می‌شود؛ محورهای اصلی شامل سناریوهای اقلیمی، آشکارسازی تغییر اقلیم در مناطق مختلف کشور، بررسی پهنه‌های اقلیمی کشاورزی در گذشته، حال و آینده، تحلیل پدیده‌های حدی مانند بارندگی‌های شدید، روزهای یخی و یخبندان و همچنین سامانه‌های هوشمند هشدار کشاورزی است.»
رئیس کارگروه محور اول همایش ملی تغییر اقلیم با اشاره به سامانه‌های هوشمند هشدار به‌عنوان یکی از محورهای مهم این کارگروه، گفت: «این سامانه‌ها با بهره گیری از داده‌های اقلیمی از سطوح مختلف جو تا سطح زمین با جمع‌آوری و پردازش حجم وسیعی از داده ها و اطلاعات، پیش‌بینی‌های کوتاه تا میان مدت و فصلی را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد تا بتوانند از نتایج آن برای تصمیم‌گیری‌های عملیاتی بهره‌مند شوند.»
زند با تأکید بر برگزاری این همایش با رویکردی کاربردی و مسئله‌محور، خاطرنشان کرد: «برخلاف همایش‌های صرفاً آکادمیک، تمرکز ما بر تحقیقات عملیاتی و ارائه راهکارهایی است که بتواند مشکلات واقعی بخش کشاورزی را کاهش دهد؛ هدف اصلی، انتقال آخرین دستاوردهای علمی و عملیاتی کشور در حوزه تغییر اقلیم و ارائه الزامات اجرایی برای مقابله با آثار آن در بخش کشاورزی و منابع طبیعی است.»
به گزارش ایانا، همایش ملی «تغییر اقلیم، مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی» با هدف ارائه آخرین یافته‌های تحقیقاتی، تبادل تجربیات و توسعه همکاری‌های ملی و بین‌المللی در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، ۱۰ و ۱۱ آذر ۱۴۰۴ در تهران برگزار می‌شود.
این همایش شامل شش کارگروه تخصصی با عناوین محور اول، تغییر اقلیم؛ آشکارسازی، پیش‌نگری و پیش‌بینی متغیرهای هواشناسی و توسعه سامانه‌های هشدار، محور دوم، پیامدها و مخاطرات تغییر اقلیم و اثرات آن بر کشاورزی و منابع طبیعی، محور سوم، ابعاد اجتماعی، نظام‌های بهره‌برداری و آموزش و ترویج، محور چهارم، امنیت غذایی، حکمرانی، سیاستگذاری و معاهدات، محور پنجم، سازگاری با تغییر اقلیم در کشاورزی و منابع طبیعی با تأکید بر دانش بومی، فناوری‌های نوین و هوشمند و درنهایت محور ششم سرمایه‌گذاری، تجارت، زنجیره ارزش و پیامدهای اقتصادی است.
خبرنگار: شهرزاد مسعودی
دیدگاه تان را بنویسید