سطح گلخانه‌های هوشمند کشور از دو هزار به 14 هزار افزایش می‌یابد

محمدرضا مستوفی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایانا اظهار داشت: کشاورزی هوشمند، به‌کارگیری فناوری‌های ترکیبی و پیشرفته در مزرعه است که با استفاده از اینترنت اشیا، حسگرها، اتوماسیون، ربات‌ها، پهپادها، هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها، به بهره‌برداری مطلوب از منابع پایه مانند آب و خاک، افزایش عملکرد، بهبود کیفیت محصول و کاهش اثرات ‌محیط زیستی کمک می‌کند.

رئیس بخش تحقیقات هوشمندسازی کشاورزی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با بیان این‌که در این شیوه با استفاده از سامانه‌ها، حسگرها و بازخورد در مزرعه، شرایط رطوبت خاک، دما و نیاز آبی به‌صورت هوشمند کنترل شده و در گلخانه‌ها سامانه اتوماسیون اقلیم، دما، رطوبت و CO₂  تنظیم می‌شود؛ گفت: همچنین در دامداری و پرورش طیور و آبزیان، حسگرها به پایش سلامت دام، میزان تغذیه و کیفیت آب کمک کرده و در مدیریت مزرعه از تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های پهپادها برای پایش و تصمیم‌گیری دقیق استفاده می‌شود.

مستوفی با اشاره به حوزه‌های مختلف کشاورزی هوشمند شامل زراعت، باغبانی، گلخانه، آبیاری، دام و طیور، شیلات، جنگل و مراتع و منابع طبیعی، افزود: در زراعت و باغبانی از حسگرهای رطوبت و دما و معماری اینترنت اشیا برای کنترل عملیات خاک ورزی کاشت، داشت و برداشت استفاده می‌شود؛ در گلخانه‌ها نیز کنترل هوشمند اقلیم نقش مهمی در بهینه‌سازی تولید دارد.

وی ادامه داد: در بخش دام و طیور به کمک دوربین و حسگرهای حرکتی، سلامت دام و مرغ به‌صورت لحظه‌ای پایش شده و در حوزه منابع طبیعی، سامانه‌های هشداردهنده هوشمند برای مقابله با سیل، خشکسالی و جنگل‌تراشی به‌کار گرفته می‌شود.

رئیس بخش تحقیقات هوشمندسازی کشاورزی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با بیان این‌که در پروژه‌های این موسسه از سامانه اینترنت اشیا، اتوماسیون، حسگرهای رطوبت آب و خاک، و سامانه‌های هوش مصنوعی استفاده شده است؛ گفت: این فناوری‌ها در قالب سامانه جامع هوشمندسازی زراعت، سامانه جامع هوشمندسازی باغ و سامانه کشاورزی دقیق هوشمند در ایستگاه‌های تحقیقاتی به‌کار گرفته شده‌ است.

مستوفی با اشاره به این‌که موسسه از سال ۱۳۹۸ با تصویب طرح‌های هوشمندسازی در ستاد مربوطه وارد عمل شد و از سال ۱۴۰۰ نتایج این تحقیقات در مزارع تحقیقاتی اجرا شد؛ افزود: نخستین سامانه جامع هوشمندسازی کشاورزی در تولید محصولات زراعی در سال ۱۴۰۲ به‌عنوان دستاورد برتر سازمان تات رونمایی شد و دومین سامانه هوشمندسازی باغ نیز توسط همکاران این بخش اجرا و معرفی شد؛  همچنین سامانه کشاورزی دقیق هوشمند در هشت محصول (سه زراعی و پنج باغی) به‌کار گرفته شده و نتایج ارزشمندی به دست آمده است.

رئیس بخش تحقیقات هوشمندسازی اظهار داشت: موانع متعددی از جمله هزینه بالای فناوری‌ها برای کشاورزان، نبود زیرساخت‌های فنی مانند اینترنت پرسرعت و مراکز داده، کمبود دانش و مهارت کاربران، کوچک بودن مزارع، چالش‌های ساختاری و سیاست‌گذاری، و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها در واردات حسگرها و تجهیزات، پیش روی توسعه کشاورزی دیجیتال است.

وی افزود: مشکلات فرهنگی و اجتماعی و نبود زنجیره ارزش و زیرساخت‌های لجستیکی مناسب نیز مانع گسترش سریع کشاورزی دیجیتال در کشور شده است.

مستوفی با اشاره به این‌که نقش آموزش و ترویج در معرفی کشاورزی هوشمند کم‌رنگ بوده و با وجود فعالیت موسسه از سال ۱۳۹۸ و اجرای پروژه‌ها از ۱۴۰۰، حضور جدی این دو نهاد در مزارع دیده نشده است؛ گفت: با وجود این، خود کشاورزان به دلیل بحران آب به سمت فناوری‌های آبیاری هوشمند حرکت کرده‌ و پروژه‌های پایلوت مؤسسه در ایستگاه‌های تحقیقاتی باعث شد معاونت آب و خاک نیز این روش‌ها را در سطح کشور توسعه دهد.

وی ادامه داد: هم‌اکنون سه هزار هکتار از مزارع کشور تحت سامانه‌های آبیاری هوشمند قرار گرفته و آموزش و ترویج برای آشنا کردن کشاورزان با مزایای آن و فراهم آوردن زمینه بهره‌مندی از تسهیلات آبیاری نوین، به‌تدریج وارد این عرصه شده است.

این عضو هیأت علمی سازمان تات با اشاره به این‌که همه پروژه‌های موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی از آغاز با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان اجرا شده‌ است؛ اظهار داشت: این موسسه با شرکت های خصوصی و مرکز تحقیقات اینترنت اشیا در اجرای سامانه جامع هوشمندسازی کشاورزی و همچنین با شرکت‌های فناور در طراحی و ساخت سامانه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همکاری دارد؛ شرکت‌های دانش‌بنیان در استان‌های اصفهان و فارس نیز آماده همکاری برای اجرای طرح‌های مشابه است.

وی با بیان این‌که آینده کشاورزی ایران وابسته به فناوری‌های نوین است ؛ گفت: هیچ راهی جز گذار از کشاورزی معیشتی به کشاورزی دقیق و هوشمند نداریم؛ زیرساخت کشاورزی هوشمند، کشاورزی دقیق بوده و تنها از این مسیر می‌توان بهره‌وری و تولید را افزایش داد.

مستوفی با اشاره به این‌که در سند ملی امنیت غذایی و برنامه هفتم توسعه، افزایش عملکرد در واحد سطح جایگزین افزایش سطح زیرکشت شده و تحقق آن فقط از طریق فناوری‌های نوین ممکن است؛ خاطرنشان کرد: در برنامه هفتم توسعه، توسعه گلخانه‌های هوشمند، مدیریت هوشمند تولید طیور، توزیع هوشمند نهاده‌ها و به‌کارگیری هوش مصنوعی، حسگرهای هوشمند، رباتیک، کلان‌داده و اینترنت اشیا در تمام مراحل تولید پیش‌بینی شده است.

رئیس بخش تحقیقات هوشمندسازی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با بیان این‌که ایجاد پلتفرم‌های هوشمندسازی کشاورزی، مدیریت هوشمند توزیع محصولات، پایش مخاطرات بهداشتی و تجهیز زیرساخت‌های هواشناسی هوشمند از دیگر برنامه‌های موسسه است؛ گفت: هواشناسی هوشمند با استفاده از سرورهای داخلی راه‌اندازی شده و در تلاشیم همه بخش‌های تحقیقاتی فنی مهندسی کشور را به این سامانه متصل کنیم.

وی با اشاره به این‌که از همه مراکز استانی دارای بخش فنی مهندسی استعلام شده تا مشخص شود هر منطقه متناسب با شرایط اقلیمی خود، در کدام حوزه می‌تواند وارد هوشمندسازی شود؛ افزود: در استان‌هایی مانند اصفهان و شیراز، توسعه گلخانه‌های هوشمند و آبیاری هوشمند در اولویت بوده و هدف برنامه، افزایش سطح گلخانه‌های هوشمند از ۲ هزار به ۱۴ هزار هکتار است.

رئیس بخش تحقیقات هوشمندسازی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با دعوت  از شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها برای همکاری در طرح‌های مشترک با موسسه، گفت: اخیراً از میان ۲۴ ایده ارسالی از مراکز تحقیقاتی، تعدادی طرح کاربردی برای اجرا پذیرفته شده که با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان توسعه خواهند یافت.

وی تأکید کرد: بخش تحقیقات هوشمندسازی کشاورزی آماده همکاری با همه نهادهای علمی و فناور کشور برای پیشبرد کشاورزی هوشمند است.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی