تحول در کشاورزی کردستان با اجرای طرح‌های آبی

وجود همین ظرفیت‌ها موجب شده است استان در تولید بسیاری از محصولات زراعی، باغی و دامی دارای رتبه‌های برتر در کشور باشد که از جمله آنها می توان به کسب رتبه دوم تولید محصول استراتژیک گندم، رتبه نخست تولید توت فرنگی و رتبه نخست سطح زیر کشت محصولات دیم اشاره کرد.

لازمه توسعه هر بخش داشتن داده و اطلاعات دقیق و سپس فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز است که در بخش کشاورزی همواره یکی از چالش های موجود برای برنامه‌ریزی در راستای رشد و رونق تولید در آن نبود اطلاعات موثق و دقیق بوده است.

آخرین سرشماری کشاورزی در سال ۱۳۹۳ انجام شد ولی با توجه به اینکه جمع آوری آمار و اطلاعات از این طریق به صورت خود اظهاری از کشاورزان انجام شده است در بخش هایی از آن میزان خطا بالا است حال دولت سیزدهم برای رفع این مشکل اساسی با سرعت بیشتری در حال اجرای طرح رفع تداخلات اراضی کشاورزی است که با این اقدام میزان مساحت دقیق اراضی کشاورزی در استان مشخص می‌شود.

افزون بر این یکی دیگر از عوامل موثر در ایجاد تحول کشاورزی در کردستان به اجرای طرح‌های آبی به عبارتی افزایش تبدیل اراضی دیم به آبی بر می‌گردد که با وجود بهره‌مندی استان از منابع آبی فراوان، تخصیص کم آب به این طرح‌ها همواره از چالش های این بخش بوده است؛ حال این مهم به عنوان یکی از برنامه‌های اولویت‌دار دولت در استان انتخاب و در این راستا هم تصمیمات مطلوبی گرفته شده است.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر از مهمترین برنامه‌ها و اقدامات انجام شده بخش کشاورزی استان در یک سال اخیر با «پیمان اسکندری» رییس سازمان جهاد کشاورزی کردستان گفتگویی انجام دادیم که شرح آن در ذیل می آید:

تحول در کشاورزی کردستان با اجرای طرح‌های آبی  

ایانا_ با توجه به اینکه بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی و اشتغال در کردستان مربوط به بخش کشاورزی است و همواره بیان می شود این بخش محور توسعه استان است چرا در پروژه‌های شاخص اقتصادی استان نام و نشانی از بخش کشاورزی وجود ندارد و این طرح ها بیشتر مربوط به سایر بخش‌ها است؟

اسکندری: در اینکه بخش کشاورزی محور توسعه و اشتغال استان است و بیشترین تولید ناخالص داخلی را هم به خود اختصاص داده شکی نیست ولی اگر دیدگاه شما از پروژه شاخص این است که کارخانه ای مثل پتروشیمی احداث کنیم و در آنجا هزار نفرکار مشغول به کار شوند؛ چنین شرایطی آنگونه باید و شاید شامل کشاورزی نمی شود؛ معتقدم هیچ توزیع ثروتی به اندازه بخش کشاورزی عادلانه نیست و این مهمترین تمایز بین بخش کشاورزی و صنعت است به عنوان نمونه بیشترین سود حاصل از اجرای طرح صنعتی نصیب شرکت های مجری طرح می شود در حالیکه بهره ناشی از اجرای هر طرح کشاورزی جمع زیادی از کشاورزان را در بر می‌گیرد.

اگر زمانی که یک هزار هکتار اراضی پایاب سدی با هزینه کرد ۵۰۰ میلیارد تومان به آبی تبدیل شود سود چنین سرمایه گذاری به همه روستاییان ساکن در محدوده تعلق می گیرد.

اگر زمانی که یک هزار هکتار اراضی پایاب سدی با هزینه کرد ۵۰۰ میلیارد تومان به آبی تبدیل شود سود چنین سرمایه گذاری به همه روستاییان ساکن در محدوده تعلق می گیرد و این اقدام افزون بر ایجاد اشتغال، ماندگاری روستاییان و افزایش عملکرد در واحد سطح را به دنبال دارد. در واقع پروژه شاخص بخش کشاورزی ما مربوط به پایاب سدها است که شاید زیاد به چشم نمی آید.

ایانا: همواره اعلام شده میزان اراضی آبی استان از میانگین کشوری پایین تر است؛ با توجه به اینکه مطرح کردید یکی از پروژه های شاخص استان افزایش سطح اراضی آبی است تاکنون در این رابطه چه اقداماتی انجام و یا در حال اجرا است؟

اسکندری: بله درسته، ۱۲ درصد اراضی کشاورزی کردستان معادل افزون بر ۱۴۰ هزار هکتار آن آبی و مابقی دیم است؛ طرح آبی کردن ۱۶ هزار و ۸۰۰ هکتار در پایاب سدهای آزاد، گاران، زیویه و گاوشان دارای ۹۳ درصد پیشرفت فیزیکی است و از اعتبارات سفر رییس جمهور به استان ۲۴۰ میلیارد تومان به آن اختصاص پیدا کرده

طرح آبی کردن ۱۶ هزار و ۸۰۰ هکتار در پایاب سدهای آزاد، گاران، زیویه و گاوشان دارای ۹۳ درصد پیشرفت فیزیکی و در حال تکمیل شدن است. اراضی پایاب سدهای زیویه و گاوشان به بهره‌برداری رسیده و کشاورزان این محدوده هم توانستند در یک سال اخیر با افزایش عملکرد محصولاتشان درآمد بالایی کسب کنند و حتی در این منطقه شاهد مهاجرت معکوس هم هستیم.

میانگین برداشت گوجه فرنگی ۸۰ تن در هکتار است که سال زراعی گذشته (۱۳۹۹-۱۴۰۰) در مزارع پایاب سد زیویه ۲۵۹ تن در هکتار هم داشتیم در نظر بگیرید هر کیلوگرم از آن را به قیمت پنج هزار تومان فروخته باشند یعنی در هر هکتار۵۰۰، ۶۰۰ میلیون تومان درآمد داشتند که این میزان چندین برابر زمانی است که محصول دیم می کاشتند. هدف دولت از اجرای چنین طرح هایی اشتغال و افزایش درآمد مردم است.

افزون بر این طرح جدید دیگری هم تعریف کردیم که در راستای آن ۱۶ هزار و ۵۰۰ هکتار در پایاب سدهای سیازاخ، چراغ ویس، سورال و مقداری هم تلوار و همچنین هزار هکتار در پایاب سد آزاد، از دیم به آبی تبدیل می شوند.

ایانا: برای این ۱۶ هزار و ۵۰۰ هکتار، آب لازم تخصیص یافته یا اعتباری به آن اختصاص داده شده است؟

اسکندری: تخصیص آب را گرفتیم ولی مشکلی که وجود دارد این است که هنوز تعدادی از این سدها تکمیل و به بهره برداری نرسیدند و تا زمانی که آبگیری سدها به طور کامل انجام نشود طرح های پایاب سد هم بی شک اجرایی نخواهد شد. حدود یک هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان در سفر رییس جمهور به استان به طرح های پایاب سدهای استان اختصاص یافت. معتقدم تحول در کردستان در تبدیل اراضی دیم به آبی است و اگر سطح اراضی آبی استان از ۱۲ درصد نه به ۴۷ درصد میانگین کشوری بلکه تنها به ۳۰ درصد افزایش پیدا کند مشکل اشتغال استان حل خواهد شد؛

اگر سطح اراضی آبی استان از ۱۲ درصد به ۳۰ درصد افزایش پیدا کند مشکل اشتغال استان حل خواهد شد. چرا که با این اقدام نه تنها عملکرد در واحد سطح افزایش می یابد بلکه صنایع تبدیلی و حمل و نقل هم رشد پیدا می کند.

ایانا: افزایش سطح اراضی آبی استان به ۳۰ درصد چند سال دیگر زمان می برد و به چه میزان اعتباری نیاز دارد؟

اسکندری: در تبدیل اراضی دیم به آبی مهمترین بحث تخصیص آب از سوی وزارت نیرو است که این نیاز به پیگیری زیادی دارد و در این راستا از استاندار کردستان درخواست کردیم همانگونه که انتقال آب سد آزاد به تصفیه خانه سنندج را به عنوان مساله استان مطرح و اجرایی کردند تبدیل اراضی دیم به آبی را هم به همین صورت دنبال کنند و به نتیجه برسانند.

افزون بر این از دیگر اقدامات انجام شده در راستای آبی کردن اراضی کشاورزی احداث ایستگاه پمپاژ آب است که ۲ پروژه مهم احداث ایستگاه پمپاژ دهکانان شهرستان سروآباد برای احداث ۶۰۰ هکتار باغ مثمر در دولت سیزدهم به پیشرفت فیزیکی ۹۶.۵ درصد رسیده است.برای این پروژه ۳۲.۳ میلیارد ریال اعتبار تملکی جذب شده که با بهره برداری از آن شاهد افزایش ۶۰۰ تنُی در تولید محصولات باغی استان خواهیم بود.

ایستگاه پمپاژ کیلک هم با سطح پوشش ۱۴۰ هکتار اراضی کشاورزی برای احداث باغ مثمر در دولت سیزدهم به پیشرفت فیزیکی ۹۳ درصد رسیده است با اتمام این طرح یک هزار و ۴۰۰ تن به میزان تولید محصولات باغی استان اضافه خواهد شد.

ایانا: یکی از اهداف مهم در اجرای هر طرح اقتصادی در بخش های مختلف ایجاد اشتغال است که شما هم در اهمیت اجرای طرح های آبی بخش کشاورزی به آن اشاره کردید وضعیت ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی استان چگونه است؟

اسکندری: اشتغالزایی در بخش کشاورزی متمرکز در یک واحد تولیدی نیست؛ به عنوان نمونه با احداث هر هکتار باغ آبی و هر۲ هکتار باغ دیم برای یک نفر اشتغالزایی ایجاد می شود و طی یک سال اخیر با احداث سه هزار و ۴۰۰ هکتار باغ در منطقه کلاترزان سنندج برای سه هزار و ۴۰۰ نفر شغل ایجاد شد و این فقط در بخش باغی بوده و در سایر زیربخش های زراعت، دام، طیور و شیلات هم طرح هایی اجرا شده که منجر به ایجاد اشتغال شده است. در سطح ۳ هزار و ۶۰۶ هکتار هم اصلاح و نوسازی باغات انجام که این اقدام منجر به افزایش تولید و تثبیت اشتغال شده است.

ناگفته نماند تعهد سازمان جهاد کشاورزی استان برای اشتغالزایی در سال جاری ۹ هزار نفر است که بخش زیادی از آن تاکنون محقق شده است. نکته مهم این است اشتغال در بخش کشاورزی توسعه روستایی را به دنبال دارد وام های خرد به کشاورزان می دهیم و آنها اقدام به احداث واحدهای دامداری یا هر طرح کشاورزی دیگری می کنند که شاید شماها این واحدها را به عنوان طرح های شاخص نمی بینید در حالیکه با توجه به تاثیرگذاری که دارند جزو طرح های شاخص به شمار می روند.

ایانا: یکی از برنامه های مهم وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم اجری طرح الگوی کشت در سطح کشور است و امسال هم به عنوان نخستین سال اجرای آن اعلام شده است؛ نحوه اجرای آن در استان کردستان چگونه است و آیا می توان به عنوان طرحی موفق از آن نام برد؟

اسکندری: طرح بزرگ اجرای الگوی کشت در برنامه های توسعه دوره های مختلف اول تا ششم ذکر شده بود و در برنامه هفتم توسعه هم باردیگر آمده و امسال نخستین سال اجرای آن است و این برنامه به استان هم ابلاغ شد و اوایل هفته آینده هم با حضور مسئولان کشوری از آن رونمایی می شود.

مدعی نیستیم طرح الگوی کشت کامل و بی نقص است ولی چند بعدی است یعنی یک مدل تصمیمی گیری است که در آن آب، امنیت غذایی، محیط زیست و درآمد کشاورزان دیده شده است. وقتی الگوی کشت نباشد کشاورزان زیادی در یک سال به عنوان نمونه اقدام به کشت محصولی هم چون گوجه فرنگی می کنند و در نتیجه افزایش تولید و عرضه آن موجب کاهش قیمت می شود و در نهایت محصول روی دست کشاورز می ماند و درآمدی نصیب او نخواهد شد ولی با اجرای این طرح در سال های آینده دیگر شاهد تولید متناسب با نیاز مصرف و یا باهدف صادرات خواهیم بود. البته این طرح امسال فقط در بخش زراعت به اجرا درآمده و در سال های بعد هم بخش باغی و دامی هم به آن اضافه می شود.

ایانا: از آنجا که لازمه اجرای هر طرحی اختصاص اعتبار لازم به آن است میزان اعتباری که برای طرح الگوی کشت در استان اختصاص یافته چقدر است؟

اسکندری : میزان اعتبار اجرای این طرح در بودجه ۱۴۰۲ دیده شده ولی هنوز ابلاغ نشده است در کردستان هم پیشنهادهایی دادیم ولی فعلا عدد ورقم آن را بیان نمی کنیم ولی به محض اینکه معلوم و قطعی شد آن را اعلام خواهیم کرد. اما در این شکی نیست اجرای این طرح نیازمند تامین اعتبار و بسته تشویقی مالی است تا کشاورزان ترغیب شوند براساس الگوی کشت اقدام به کشت محصولات کشاورزی کنند.

اجرای الگوی کشت سخت است و اگراینگونه نبود تا الان اجرایی شده بود و قطعا دولت برای اجرای آن به همکاری سایر قوا نیاز دارد؛ این طرح به گونه ای طراحی شده که به مرور به نتیجه می رسد. در راستای اجرای این طرح قرار شده محصولات آب بر به گلخانه ها انتقال داده شود و با توجه به اینکه سطح گلخانه های استان هم اکنون حدود ۳۷ هکتار است برنامه افزایش آنرا در دستور کار قرار دادیم و در این رابطه اجرای چند پروژه گلخانه ای با مساحت ۱۴۵ هکتار در استان تعریف شده است.

ایانا: همواره گفته می شود یکی از ابزارهای الگوی کشت کشاورزی قراردادی است، روند اجرای کشاورزی قراردادی در استان چگونه است؟

اسکندری: در کشاورزی قراردادی همه نهاده های مورد نیاز در اختیار کشاورز قرارداده می شود تا محصول تولید کند و سپس از او خریداری هم می شود و این اقدام جدیدی در کردستان نیست و تجربه آن را در محصولاتی هم چون چغندر قند و ذرت داریم و امسال هم یک هزار هکتار جو را به این شیوه کشت کردیم.

دولت سال جاری کشت قراردادی را در ۲ میلیون هکتار از گندم آبی آغاز کرده که از این میزان سهم کردستان ۳۲ هزار و ۵۰۰ هکتار است. در راستای اجرای این طرح افزون بر زیرپوشش بیمه قراردادن این محصول، کودهای فسفات و پتاس هم در اختیار کشاورز قرار داده می شود و به ازای هر تن محصول هم یکصد هزار تومان بابت هزینه حمل به کشاورز پرداخت خواهد شد و سپس آن را به قیمت تضمینی از او می خرند.

ایانا: استقبال گندمکاران استان نسبت به اجرای این طرح چگونه بوده و میزان اعتباری هم که به آن در استان اختصاص و تاکنون هزینه شده چقدر است؟

اسکندری: زمانی که این طرح به استان ابلاغ شد کشت گندم انجام شده بود ولی با این وجود تاکنون ۶ هزار و ۳۳۴ هکتار به عبارتی ۲۰ درصد اراضی گندم دیم استان زیرپوشش کشت قراردادی قرار گرفته است و هنوز فرصت هست و انتظار داریم حداقل ۶۰ تا ۷۰ درصد آن در استان انجام شود. هزینه های مربوط به کشت قراردادی توسط شرکت بازرگانی دولتی انجام می شود بنابراین اطلاعات مربوط به میزان اعتبار اختصاص داده شده و هزینه شده در اختیار این شرکت است.

ایانا: بی شک برنامه‌ریزی در هر بخشی مستلزم داده و اطلاعات دقیق است آیا برنامه‌ای در راستای برخورداری بخش کشاورزی از چنین امر مهمی را در دست اقدام دارید؟

اسکندری: بله درست است وجود داده و اطلاعات صحیح و دقیق لازمه برنامه ریزی برای رشد و توسعه است در بخش کشاورزی هم در دولت سیزدهم به طور جدی اجرای طرح رفع تداخلات اراضی کشاورزی در دستور کار قرار گرفته است معتقدم این طرح انقلابی در حوزه زمین است.

همکاران ما از تفسیر عکس های هوایی دهه ۴۰ وضعیت و سابقه کشت اراضی را بررسی می کنند و اینگونه اراضی کشاورزی و ملی از هم جدا می شود؛ در راستای این طرح سطحی از اراضی ملی تبدیل به کشاورزی و برعکس؛ شده است که با توجه به اینکه بیشتر اراضی ملی تبدیل به کشاورزی شده کشاورزان استقبال مطلوبی از این طرح داشتند.

تاکنون ۲۵ درصد اراضی کردستان رفع تداخل شده و تا پایان سال جاری آنرا به ۵۰ درصد خواهیم رساند و براساس برنامه ریزی انجام شده تا سال ۱۴۰۲ همه اراضی کشاورزی استان رفع تداخل می شوند.

افزون براین تا پایان دولت سیزدهم هم صدور اسناد کشاورزی توسط اداره کل ثبت اسناد و املاک و با همکاری سازمان جهاد کشاورزی استان به پایان می رسد. یکی از مزایای مهم اجرای این طرح تهیه بانک اطلاعاتی در حوزه زیرساخت و داشتن اطلاعات دقیق و صحیح از میزان اراضی کشاورزی در استان است و آنگاه با وجود این مهم بخوبی می توانیم در زیربخش های مختلف آن برنامه ریزی و تصمیم گیری کنیم.

ایانا: از دیگر طرح‌هایی که دولت سیزدهم اجرایی کرد حذف ارز ترجیحی و مردمی سازی یارانه ها است که بیشترین تاثیر را بر روی صنعت طیور در بخش کشاورزی داشته است؛ بسیاری از کارشناسان معتقدند اجرای این طرح به بخش کشاورزی آسیب وارد کرده است؛ نظر شما در این رابطه چیست؟

اسکندری: یکی از اتفاق های مهمی که در حوزه کشاورزی در دولت سیزدهم افتاده مردمی سازی یارانه ها است که با اجرای آن نهاده های کشاورزی هم چون ذرت و سویا چندین برابر افزایش قیمت پیدا کرد و انتظار داشتیم ضربه بزرگی به تولید وارد شود ولی خوشبختانه به خوبی مدیریت شد و در راستای حمایت از مرغداران در سال جاری ۳۰۰ میلیارد تومان سرمایه در گردش به واحدهای مرغداری پرداخت شده است. افزون براین از سال گذشته تنظیم بازار به سازمان جهاد کشاورزی واگذار شده است و در راستای تعادل بخشی به بازار در صدد ایجاد و تقویت روستا بازار در همه شهرستان های استان هستیم.

و در راستای حمایت از واحدهای دام و طیور در سال جاری ۳۰۰ میلیارد تومان سرمایه در گردش پرداخت شده است که این اقدام منجر به استمرار تولید و تثبیت اشتغال در تولید محصولات پروتئینی و جلوگیری از تعطیلی واحدهای مرغداری گوشتی شده است.

ایانا: افزون بر موارد ذکر شده یکی دیگر از عوامل موثر در پیشبرد برنامه ها و طرح های کشاورزی و حمایت از بهره‌برداران این بخش اعطای وام بانکی است؛ در یک سال اخیر چه میزان وام در بخش کشاورزی استان پرداخت شده است؟

اسکندری: سال ۱۴۰۰؛ یک هزار و ۹۴۲ میلیارد تومان و از ابتدای سال جاری تاکنون هم یک هزار و ۱۲۵ میلیارد تومان در زیربخش های مختلف کشاورزی از جمله مکانیزاسیون، سیستم های نوین آبیاری، بذر و صنایع تبدیلی پرداخت شده است. به غیر از این در یک سال اخیر ۴۴۸ پروژه کشاورزی با اشتغالزایی یک هزار و ۷۲۰ نفر و تثبیت شغل برای ۹۴۳ نفر و سرمایه گذاری یک هزار و ۹۴۹ میلیارد تومان در استان اجرا شده است.

در یک سالی که از عمر دولت سیزدهم در استان می گذرد ۲۵۰ میلیارد ریال اعتبار برای توسعه سامانه های نوین آبیاری در سطح یک هزار و ۵۱۲ هکتار جذب که با اجرای آن برای حدود ۵۰۰ نفر تثبیت شغل ایجاد شد.

در این مدت ۴۸ فقره پروانه بهره‌برداری صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی به ظرفیت ۲۴۱ هزار و ۱۷ تن صادر شده است که اجرای چنین طرح هایی فرآوری محصولات کشاورزی، ایجاد ارزش افزوده، جلوگیری از خام فروشی، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی ایجاد اشتغال و صادرات را به دنبال دارد.

افزون براین موارد ۵۲ واحد راکد و نیمه فعال تولیدی در بخش کشاورزی استان هم در یک سالی که از عمر دولت سیزدهم می گذرد فعال شده و زمینه اشتغال ۲۷۱ نفر را به طور مستقیم ایجاد کرده است.