هاری در کمین است

حسام الدین اکبرین در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا بیان کرد: پیش فرض رخداد هاری، معمولاً در اثر حیوان گزیدگی است. حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از این آمار، مربوط به گزش سگ است. در سال‌های ۸۷ و ۸۸ تا سال ۹۱ آمار حیوان گزیدگی حول و حوش ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار مورد بوده است. از بین این تعداد حدود پنج الی ۶ نفر مبتلا به هاری شده و جان خود را از دست دادند.

وی ادامه داد: از سال‌های ۹۲ و ۹۳ کم کم آمار حیوان گزیدگی به ۱۵۰ هزار مورد افزایش پیدا کرد و از سال ۹۶ به مرز ۱۸۰ هزار مورد رسید. ما در سال ۱۴۰۰ ، ۲۶۰ هزار حیوان گزیدگی داشتیم که ۱۶ مورد به تلفات ناشی از هاری منجر شد. در سال ۱۴۰۱ تعداد موارد حیوان گزیدگی متاسفانه به حدود ۳۵۰ هزار مورد رسید که ۱۳ مورد مرگ ناشی از هاری داشتیم. بدون شک این افزایش آمار به دلیل افزایش جمعیت سگ های بدون سرپرست است. از ابتدای امسال نیز دو مورد مرگ ناشی از بیماری هاری گزارش شده است.

این استادیار دانشگاه تهران افزود: البته با وجود اینکه موارد حیوان گزیدگی زیاد است، خوشبختانه به دلیل فرهنگ سازی، آموزش و مراجعه به موقع به مراکز درمانی، تعداد موارد مرگ ناشی از هاری کم است اما همین تعداد کم هم نگران کننده است.

وی توضیح داد: اگر فردی بعد از حیوان گزیدگی در اسرع وقت به مراکز درمانی مراجعه نکند و شستشوی معمولی و ساده زخم را انجام ندهد، واکسن و ایمنوگلوبولین بیماری هاری دیر دریافت شده و علائم بیماری هاری ظاهر شود، احتمال مرگ بسیار بالا است.

بازرس انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران بیان کرد: بدون تردید در عمل، هر چه تعداد حیوان گزیدگی را کم کنیم، طبیعتاً احتمال خطر بروز هاری نیز کمتر خواهد شد. این بدان معناست که باید فکری برای تعداد ۳۵۰ هزار حیوان گزیدگی کرد. این گزش‌ها شامل گزش سگ‌های خانگی، سگ‌های گله و سگ‌های بدون سرپرست نیز هست.

وی توضیح داد: حیوان وحشی نیز در چرخه رخداد بیماری نقش دارد. در غرب و شمال غرب کشورمان گرگ به‌عنوان یکی از میزبان‌های بیماری هاری در چرخش ویروس نقش داشته، و در شرق، شمال و شمال شرق کشور بیشتر شغال و روباه این نقش را ایفا می‌کنند.

اکبرین ادامه داد: گه گاهی خشکسالی‌ها حتی می‌توانند باعث نزدیک شدن حیوانات وحشی مانند گرگ‌ها به مناطق مسکونی و روستاها شوند. این می‌تواند باعث حمله مستقیم گرگ به انسان باشد، و یا سگ را درگیر کند و سگ نیز باعث درگیری انسان شود. امکان آلودگی حیوانات اهلی مانند شتر، گاو، اسب، گوسفند و بز از طریق گزش گرگ و سگ نیز وجود دارد و انسان در مواجهه با آنها ممکن است هار شود.

استادیار بخش اپیدمیولوژی و بیماری‌های مشترک دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران بیان کرد:سگ‌ها به دلیل اینکه زیاد با انسان‌ها همنشینی داشته‌اند و به دلیل غذادهی‌هایی که انجام می‌شود، ممکن است کمتر فاصله خود را با انسان‌ها حفظ کند. این سگ‌ها به دلیل غذادهی بدون هیچ واهمه‌ای به انسان‌ها نزدیک می‌شوند. اما جنبه اکولوژیک ماجرای سگ‌های بدون صاحب اهمیت بیشتری دارد.

وی توضیح داد:ازدیاد جمعیت سگ‌ها باعث می‌شود که در سیستم استراتژی بقای آنها اختلالاتی به وجود آید. پیشتر که چه به روش‌های انسانی و چه غیر انسانی سگ‌ها معدوم و یا عقیم می‌شدند، این اتفاق کمرنگ شده بود. سگ در طول دوره آبستنی ۵۷ تا ۶۰ روزه‌اش تعدادی توله به دنیا می‌آورد و اگر قرار بر این باشد که این تعداد کنترل نشود، جمعیت این توله‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود.

اکبرین اضافه کرد: اگر یک منطقه به اندازه ۱۰۰ قلاده سگ، ظرفیت زیستی داشته باشد، در صورت افزایش جمعیت و عدم دسترسی کافی این سگ‌ها به منابع غذایی، نمی‌توانند توله‌های خوبی به دنیا بیاورند و از آنها نگهداری کنند. ولی راه حل، کشتار سگ با تفنگ و یا طعمه مسموم نیست. چرا که هر منطقه تعداد مشخصی برای استقرار سگ‌ها ظرفیت دارد و در صورت معدوم سازی این سگ‌ها، سگ‌های دیگری از مناطق دیگر جایگزین می‌شوند.

وی درارتباط با راهکار کنترل جمعیت سگ‌ها گفت: در کشورهایی که در زمینه کنترل جمعیت سگ‌های بدون سرپرست خود موفق بوده‌اند، ابتدا حیوانات بدون سرپرست عقیم شده و داروهای ضد انگل و واکسن علیه هاری و سایر بیماری‌ها دریافت کرده‌اند. این یک روش مشخص است که آزمون خود را پس داده است.

این استادیار دانشگاه اضافه کرد: اگر منطقه گنجایش دارد، می‌توان این سگ‌ها را رها کرد ولی برخی از کشورها پس از طی تمامی مراحل عقیم‌سازی و داروهای ضد انگل و واکسیناسیون علیه هاری، طی یک فراخوان اعلام می‌کنند در صورتی که کسی بتواند سرپرستی این سگ‌ها را بپذیرد و در غیر این صورت با روش‌های انسانی اقدام به معدوم‌سازی می‌کنند.

اکبرین ادامه داد: به هر حال قرار نیست جمعیت سگ ها از حدی بیشتر شود. ولی از آنجایی که نهادهای متولی مبارزه با بیماری هاری در کشور ما متفاوت و متنوع هستند، یعنی مسئول مبارزه بیماری در دام، سازمان دامپزشکی در حیات وحش، سازمان حفاظت محیط زیست، مبارزه با حیوانات موذی شهری با شهرداری‌ها و مبارزه با بیماری هاری در انسان‌ها بر عهده وزارت بهداشت است، یک نهاد متولی ثابت برای حل این موضوع نداریم. تمام این واحد ها به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند و این باعث شده است بیماری هاری هنوز قربانی بگیرد. باید با نگاه «سلامت واحد» به این موضوع نگاه کرد

وی تاکید کرد: با وجود اینکه ۱۴ یا ۱۶ مورد مرگ، روی کاغذ عدد بزرگی نیست، ولی حتی یک مورد تلفات ناشی از هاری، در سال ۱۴۰۲ با توجه به این همه پیشرفتی که در این حوزه وجود داشته، زیاد است.

این استادیار دانشگاه گفت: هاری یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال کشنده‌ترین بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان است. به‌رغم این که سالیان سال شاهد پیشرفت علوم و تکنیک‌های تشخیصی و روش‌های پیشگیرانه و درمانی هاری بوده‌ایم، هنوز کشندگی نزدیک به ۱۰۰ درصدی دارد و مرگ و میر بالایی را ایجاد می‌کند.