صرفه‌جویی آب معادل یک و نیم برابر سد کرج

امیرهدایتی معاون دفتر امور آب کشاورزی در گفت‌وگو با ایانا بیان کرد: طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری تاکنون در 132 هزار هکتار از اراضی شالیزاری کشور اجرا شده است. 

وی افزود: بیشتر اراضی شالیزاری نسقی یا اراضی که ذاتا شالیزاری هستند، در استان‌های شمالی کشور متمرکز شده‌اند و به صورت خیلی مختصر در استان‌های دیگر در حاشیه رودخانه‌ها شاهد اراضی نسقی شالیزاری به صورت باریکه‌هایی هستیم.

هدایتی گفت: در سه استان شمالی حدود 460 هزار هکتار اراضی نسقی شالیزاری وجود دارد. سطح این اراضی با یک تغییرات مختصر سالانه مواجه است و به‌خاطر شرایط کشت در هر سال، یک تغییراتی دارد. 220 هزار هکتار از این اراضی در مازندران و 216 هزار هکتار در استان گیلان قرار دارد. 15 هزار هکتار نسق نیز در گلستان داریم.

وی افزود: در حال حاضر از 460 هزار هکتار اراضی شالیزاری موجود در شمال کشور، 132 هزار هکتار تحت پوشش طرح تجهیز و نوسازی اراضی قرار گرفته است. بنابراین در کمتر از یک سوم این اراضی طرح اجرا شده است.

اجرای طرح از دهه 60 با کمک جایکا

معاون دفتر امور آب کشاورزی با اشاره به سابقه اجرای طرح گفت: طرح تجهیز و نوسازی از دهه 60 با همکاری بین ایران و جایکا از ژاپن، به صورت پایلوت برای اولین بار در آمل اجرا شد. 

وی اضافه کرد: ولی عملیات اجرایی کلان آن از دهه هفتاد شروع شد. تقریبا به صورت خیلی آهسته و قطره چکانی اعتباراتی وارد طرح شد تا به رکورد فعلی در استان‌های شمالی رسیدیم.

هدایتی افزود: مطالعات انجام شده در موسسات تحقیقاتی به خصوص موسسه تحقیقات برنج مازندران و گیلان نشان می‌دهد این طرح تقریبا باعث صرفه‌جویی مصرف آب به میزان 20 درصد می‌شود.

به گفته وی، کشت برنج به شکل غرقابی سنتی به ازای هر هکتار حدود 12 هزار متر مکعب آب نیاز دارد. با توجه به صرفه‌‎جویی 20 درصدی با اجرای این طرح در هر هکتار 2400 متر مکعب صرفه‌جویی ایجاد خواهد شد. بنابراین در کل سطح اجرای طرح، تقریبا 317 میلیون متر مکعب صرفه‌جویی در مصرف آب اراضی شالیزاری رخ می‌دهد.

وی ادامه داد: ظرفیت مخزن سد کرج 205 متر مکعب است، به این ترتیب با اجرای این طرح، تقریبا یک و نیم برابر سد کرج صرفه‌جویی در مصرف آب ایجاد کردیم.

معاون دفتر امور آب کشاورزی بیان کرد: در حال حاضر این طرح در استان مازندران و گیلان و به صورت محدود در گلستان اجرا شده است. در یک دهه گذشته با کاهش نزولات آسمانی و بارش‌ها همچنین ورود کشور به یک مرحله خشکسالی طرح‌های مختلفی پیشنهاد شد. یکی از مصوبات هیات دولت درسال 97، اجرای طرح‌های زیرساختی مثل طرح تجهیز و نوسازی در تمام استان‌های بود.

وی افزود: دولت کشت برنج در تمام استان‌ها به غیر از مازندران و گیلان را ممنوع کرد. در مصوبه دولت ذکر شده بود که کشت برنج ممنوع است. البته ممنوعیت کشت این محصول را در کل کشور نمی‌توان اعمال کرد اما با توجه به مصوبه هیات دولت، حمایت زیر ساختی فقط در استان مازندران و گیلان از سال 97 مجاز شد. 

هدایتی با اشاره به اینکه تمرکز اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در دو استان مازندران و گیلان است، درباره وضعیت اجرای این طرح در دیگر نقاط کشور، بیان کرد: با توجه به شرایطی که در بند «خ» قانون بودجه سال 1401 دیده شده است، مقداری دست استانداری‌ها برای کشت برنج باز گذاشته‌ شده است اما عملا به ما ابلاغ نشده است که در استان‌های دیگر می‌توانیم این طرح را اجرا کنیم. 

محدودیت اجرای طرح در ارتفاعات

معاون دفتر امور آب کشاورزی اضافه کرد: دو استان گیلان و مازندران حدودا 440 هزار هکتار اراضی شالیزاری دارند اما خیلی از این اراضی در ارتفاعات استان واقع شده‌اند. اجرای طرح در این ارتفاعات توجیه فنی و اقتصادی ندارد و اجرای طرح با محدودیت مواجه است.

وی افزود: به این ترتیب عملا حدود 150 هزار هکتار اراضی شالیزاری شمال از محدوده اجرای طرح خارج می‌شود. با توجه به داده‌هایی که از استان‌ها دریافت شده است، حداکثر پتانسیل اجرای طرح در دو استان مازندران و گیلان در سطحی حدود 260 هزار هکتار است.

نیاز به اعتبار 15 هزار میلیارد تومانی

هدایتی درباره هزینه‌های اجرای طرح گفت: بر اساس قیمت‌های سال 1401، 55 میلیون تومان به ازای هر هکتار زمین اعتبار نیاز است. بنابراین با فهرست بهای 1401، حدود 15 هزار میلیارد تومان برای اجرای این پروژه به اعتبار نیاز داریم.

وی درباره مزایای اجرای طرح علاوه بر صرفه‌جویی در آب بیان کرد: یکی دیگر از نتایج طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، افزایش تولید است. با اجرای این طرح حدود 10 درصد افزایش تولید به‌طور متوسط داریم اما بزرگترین کمک تجهیز و نوسازی در شمال کشور، کم کردن صعوبت کشت برنج برای زارعین است. 

معاون دفتر امور آب کشاورزی افزود: تولید برنج برای زارعین خیلی زحمت دارد. به صورت سنتی نشاء کاری بسیار دشوار است و اکثرا با مشقت انجام می‌شود. در درازمدت زارعین دچار بیماری‌های روماتیسمی می‌شوند اما تجهیز و نوسازی باعث می‌شود بتوانیم از کاشت، داشت و برداشت مکانیزه در اراضی شالیزاری استفاده کنیم.

وی ادامه داد: یکی از پیش نیازهای استفاده از مکانیزاسیون در شالیزارها، وجود جاده دسترسی است. ماشین آلات باید بتوانند به مزارع وارد شوند. در طرح تجهیز و نوسازی اراضی، ما اراضی سنتی را به مدرن تبدیل می‌کنیم و جاده دسترسی برای هر قطعه وجود دارد. ضمن آنکه هر قطعه کانال آبیاری و زهکشی به صورت مجزا برای خود خواهد داشت تا مدیریت آبیاری را به صورت مستقل داشته باشد.

به گفته هدایتی، اشتغالزایی و کمک به امنیت غذایی از دیگر مزیت‌های طرح است که به صورت مستتر در تمام طرح‌های معاونت آب و خاک وجود دارد.