زراعت چوب با پساب شهری در جنوب شهر تهران

نیاز به چوب از یک سو و کاهش سرانه جنگل‌های شمال کشور از سوی دیگر باعث شده است که برداشت از جنگل‌های شمال که روزگاری به کرات مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت، در حال حاضر به صفر برسد. این امر باعث توجه هر چه بیشتر به بحث جنگل‌کاری و مقوله‌های مرتبط با زراعت چوب شده‌ است. نیاز صنایع به چوب باید از طریق زراعت چوب تامین شود و کاشت گونه‌های سریع‌الرشدی چون صنوبر و اکالیپتوس مد نظر قرار گیرد. زراعت چوب علاوه بر تامین نیاز صنایع به اشتغال‌زایی هم می‌انجامد.

عادل جلیلی رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌وگو با خبرنگار گروه کشاورزی ایانا در ارتباط با ممنوعیت برداشت از جنگل‌های شمال و اهمیت زراعت چوب گفت: «در برنامه ششم توسعه برای سازمان جنگل‌ها تعیین تکلیف شده است که حدود 75هزار هکتار عملیات زراعت چوب انجام دهد. بر اساس مصوبه دولت بهره‌برداری از جنگل‌های شمال ممنوع است. با در نظر گرفتن این که جنگل‌های خارج از شمال نیز حالت حفاظتی دارند، بحث زراعت چوب اهمیت صد چندان پیدا می‌کند. صنایع پیش از این از جنگل‌های شمال منابع خود را تامین می‌کردند و همچنین از ضایعات محصولات کشاورزی مثل ضایعات نیشکر که در صنایع چوب و کاغذ  مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده می‌کردند. در حال حاضر با ممنوعیت برداشت از جنگل‌های شمال زراعت چوب مدنظر است. تولید چوب در طرح‌های زراعت چوب رقمی بیش از 150 هزار هکتار صنوبرکاری بوده که توسط مردم  انجام گرفته و در اختیار صنایع چوب و کاغذ قرار داده شده است.»

او به نقش  سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در حمایت از طرح‌های زراعت جنگل اشاره کرد و گفت: «سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به همراه موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به پروژه  زراعت چوب کمک می‌کنند. این پروژه عملیاتی در برنامه ششم توسعه تعیین تکلیف شده است. زراعت چوب در کشور در کنار واردات چوب، چوب مورد نیاز صنایع چوب و کاغذ را تامین می کند. صنایع چوب و کاغذ از دو جنبه مهم است و باید مورد حمایت قرار گیرد. یکی از نظر ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای بخش خصوصی و دوم از نظر کاهش دادن میزان واردات و تامین مواد مورد نیاز با ارزش افزوده که توسط زراعت چوب می‌تواند تامین شود.»

جلیلی ادامه داد: «در میان مدت باید واردات چوب را مد نظر قرار داد، که با توجه به مباحث ارزی و مشکلات پیش آمده در بحث دلار این مساله تحت تاثیر قرار گرفته است و هدف ما باید در دراز مدت سرمایه‌گذاری روی زراعت چوب و استفاده از ضایعات کشاورزی در صنایع سلولزی باشد.»

رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در ارتباط با ماهیت زراعت چوب در کشور توضیح داد: «صنوبر گونه‌ای است که به طور عمده در زراعت چوب مدنظر است. سازمان تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در 40 سال گذشته تحقیقاتی انجام داده و دو طرح ملی را مد نظر قرار داده است. یکی طرح ملی پایش صنوبرکاری فعلی است که در حال حاضر در حال انجام است که هم از نظر کیفیت و هم کمیت صنوبرکاری را مدنظر قرار می‌دهد و طرح دیگر طرح پتانسیل‌یابی زراعت چوب است، مثلا در کدام مناطق و عرصه های کشور بهتر است صنوبر یا سایر گونه‌های مورد استفاده در زراعت چوب کاشته شود.»

جلیلی، در ارتباط با راهبردهای کلی زراعت چوب و نقش بخش خصوصی در این صنعت توضیح داد: «ما به دنبال دو راهبرد کلی در ارتباط با زراعت چوب هستیم. یکی از راهبردها جلب مشارکت مردم و بخش خصوصی است. سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور متولی این امر و سازمان تحقیقات جنگل‌ها و مراتع هدایت‌گر علمی آن را بر عهده دارد. بخش خصوصی به راحتی می‎تواند در زراعت چوب وارد شود و علاوه بر اشتغال‌زایی به درآمد زایی و تامین منابع مورد نیاز کشور کمک کند.»

او ادامه داد: «راهبرد دوم ما در ارتباط با زراعت چوب این است که برای این پروژه به دنبال منابع آبی جدید نیستیم و زراعت چوب یا باید در عرصه‌هایی که باران کافی می‌بارد، انجام شود و یا از آب‌هایی چون پساب فاضلاب شهری‌ در آن استفاده شود.»

جلیلی با اشاره به تامین منابع آبی از طریق پساب شهر تهران به صورت پایلوت گفت: «مثلا در جنوب شهر تهران، کشاورزی انجام می‌شود که بهداشتی نیست و بهتر است با زراعت چوب جایگزین شود. به صورت پایلوت در حدود 30 تا 40 هکتار در جنوب تهران جنگلکاری شده است. نتیجه فوق العاده‌ای از این پایلوت به دست آمد. در این طرح صنوبرکاری، شهرداری تهران و جهادکشاورزی مشارکت بسیار خوبی داشتند. هدف این است که بتوان با استفاده از  پساب شهری و با مشارکت مردم به زراعت چوب در این مناطق پرداخت. لازم است زراعت چوب با ایجاد کمربند سبز و با استفاده از پساب فاضلاب شهری که در فرآیندی اصلاح می‌شود برای آبیاری درختان مورد استفاده قرار گیرد. میزان زراعت چوب از این طریق  در جنوب تهران حدود دو هزار هکتار بوده که نتیجه بسیار عالی داشته است. کشاورزان می‌توانند با استفاده از کمربندهای سبز، دیوارهای سبز و بادشکن‌های اطراف مزارع خود به زراعت چوب بپردازند. لازم به ذکر است که کشاورزان این مناطق بسیار مایل به زراعت چوب هستند.»