تدوین طرح برای 50 میلیون هکتار از مراتع درجه سه

به گزارش خبرنگار ایانا، حسن وحید در نشستی خبری که امروز در محل سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری برگزار شد، بیان کرد: این طرح به دولت اعلام شده است و خوشبختانه به‌عنوان اولویت وزارت جهاد کشاورزی در کنار آبخیزداری بحث احیای مراتع نیز در نظر گرفته شده است.

وی با تاکید بر اهمیت نحوه بهره‌برداری از سرزمین و بارگذاری‌ها در عرصه‌های طبیعی گفت: اگر برنامه‌ریزی درست و دقیق باشد، با کاهش چالش‌ها به سمت تاب‌آوری حوضه‌های آبخیز حرکت خواهیم کرد.

وحید با اشاره به اهمیت مشارکت مردم در مدیریت عرصه‌های طبیعی، اضافه کرد: اگر بتوانیم بهره‌برداران خود را در منافع حوضه آبخیز و اراضی شریک کنیم، به مدیریت بهینه عرصه طبیعی خواهیم رسید.

وی ادامه داد: قلمرو فرسایش آبی در 125 میلیون هکتار از حوضه‌های آبخیز است که این عرصه‌ها در 6 کلان حوضه واقع شده است. ما تاکنون درسطح 32 تا 33 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری انجام داده‌ایم و بیش از 90 میلیون هکتار از حوضه‌های آبخیز نیازمند اجرای عملیات هستند.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان گفت: حوضه‌های آبخیز سکونت‌گاه‌های ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وسعت حوضه‌های آبخیز مشرف به شهرها و مناطق سکونتگاهی حدود 40 میلیون هکتار است.

وی افزود: بر اساس شاخص‌هایی که پژوهشکده آبخیزداری اعلام کرده است، 28 میلیون هکتار حوضه آبخیز بحرانی داریم.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان با اشاره به وجود 25 میلیون هکتار حوضه آبخیز مرزی، گفت: متاسفانه کمتر به این حوزه توجه شده است.

وی ادامه داد: بر اساس آخرین اطلاعات و آماری که پژوهشکده علوم خاک و آبخیزداری اعلام کرده است، متوسط فرسایش خاک در ایران 15.4 تن در هکتار است. در برخی مناطق فرسایش خیلی بیشتر است، مثلا ممکن است در حاشیه خلیج فارس فرسایشس تا 70 و 80 تن در هکتار هم برسد ولی در برخی مناطق کمتر و به 6 تا هفت تن می‌رسد.

وحید بیان کرد: میزان رسوب ورودی به سدها بر اساس آخرین اطلاعات، 350 میلیون متر مکعب است. یعنی سالانه به اندازه یک سد بزرگ به دلیل ورود رسوب از دسترس خارج می‌شود.

بیش از هفت هزار رخداد سیل در ایران

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان تعداد رخداد‌های سیل در ایران از سال 1330 تا کنون را هفت هزار و 352 مورد اعلام کرد.

وی افزود: نقشه پراکنش سیلاب‌ها نشان می‌دهد تقریبا در تمام مناطق کشور احتمال سیل‌خیزی وجود دارد. حتی در مناطق مرکزی که بارش کمتر است، رخداد سیل اتفاق می‌افتد. از همه مهمتر اینکه با پدیده زمین لغزش و فرونشست زمین نیز مواجهیم.

وحید گفت: آخرین آمار نشان می‌دهد که از زمان ثبت وقایع تا کنون 120 هزار زمین لغزش در کشور اتفاق افتاده است.

وی اضافه کرد: این زمین لغزش‌ها در محدوده‌ای به مساحت 196 هزار هکتار رخ داده است. خیلی از زمین لغزش‌ها در حوزه روستاها و شهرها است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان گفت: متوسط فرسایش خاک را با انجام اقدامات می‌توانیم به حدود 9 تن کاهش دهیم.

وی از تحقق 70 درصد اهداف تدوین شده درباره آبخیزداری در برنامه ششم توسعه خبرداد و افزود: تعهد برنامه ششم اجرای عملیات آبخیزداری در 10 میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی بود که 70 درصد آن محقق شد. در برنامه هفتم نیز باید عملیات آبخیزداری در 20 میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی اجرایی شود.

وحید بیان کرد: کل اعتباری که از 1401 برای پروژه‌های آبخیزداری به ما داده‌اند تاکنون حدود بیش از 1200 میلیارد است. دو همت نیز اعتبارات تهاتر نفت است. کل اعتبارات این حوزه در سال گذشته حدود سه هزار و 400 تا 500 میلیارد تومان بود اما برای سال 1402 تا کنون 1300 میلیارد تومان اعتبار به ما ابلاغ شده است. یعنی اعتبارات ما به حدود نصف کاهش یافته است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم 20 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری مد نظر در برنامه هفتم را پنج ساله اجرایی کنیم، با قیمت امروز 6 تا هفت همت تومان اعتبار نیاز داریم.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان با تاکید بر مدیریت جامع حوضه آبخیز، از تدوین لایحه آبخیزداری خبرداد و گفت: آخرین جلسه مربوط به این لایحه هفته گذشته برگزار شد. در کمیسیون فرعی دولت خیلی از مسایل تعیین تکلیف شد. ما پیشنهاد تشکیل شورایعالی آبخیزداری را مطرح کرده‌ایم.

وی اضافه کرد: در کمیسیون فرعی پیشنهاد شد شورایعالی آب به شورایعالی آب، منابع طبیعی و آبخیزداری تبدیل شود و دبیرخانه آن به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شود. مدیریت ما هم مدیریت جامع حوضه آبخیز شود که همه مولفه‌های حوضه آبخیز را در نظر بگیریم.

وی کل اعتبار مورد نیاز برای اجرای عملیات آبخیزداری در 90 میلیون هکتار باقیمانده را 739 همت اعلام کرد و گفت: اگر این رقم محقق شود، چهار هزار و 493 هزار میلیارد تومان برای کشور از محل مزایای ایجاد شده توسط آبخیزداری مثل افزایش آبدهی قنوات و غیره سوددهی دارد یعنی 4.7 برابر هزینه‌ای که برای اجرای عملیات آبخیزداری می‌کنیم، برای ما سوددهی دارد.

تدوین طرح مردمی سازی مدیریت عرصه‌های طبیعی

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان بیان کرد: 84.8 میلیون هکتار مرتع داریم که تمام سامان‌های عرفی آن مشخص شده است. دفتر مرتع طرح مردمی‌سازی مدیریت عرصه‌های طبیعی را تدوین کرده است.

وی افزود: در قالب بند د ماده 22 به سازمان منابع طبیعی اختیار دادند که برای مدیریت عرصه‌های طبیعی تشکل ایجاد کنند که دفتر ترویج روی این قانون کار می‌کند.

وحید از احاله مدیریت در 23 میلیون هکتار از عرصه‌های مرتعی خبرداد و گفت: 50 میلیون هکتار مرتع درجه سه داریم که اگر برای آن فکری نشود، تبدیل به بیابان خواهد شد.

وی اضافه کرد: کل اعتبار تخصیص یافته به بخش مرتع برای عملیات احیاء، حفاظت و بهره‌برداری در طول برنامه ششم به ازای هر هکتار 760 تومان بوده است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان تاکید کرد: معتقدیم مدیریت گیاهان دارویی باید از عرصه به مزرعه بیاید. زمانی می‌تواند تولید گیاهان دارویی اقتصادی باشد که مدیریت آن از عرصه به مزرعه بیاید.

وی از تلاش سازمان منابع طبیعی برای واگذاری مدیریت 22 ایستگاه مرتعی به بخش خصوصی با هدف تولید بذر مورد نیاز بهره‌برداران خبرداد.

وحید ادامه داد: در سال 1402 سازمان برنامه پذیرفت که در قالب بحث امنیت غذایی، بخشی از اعتبارات حوزه مرتع ملی شود. متاسفانه نگاه به مراتع در سطح استان یک نگاه اولویت‌دار نیست.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وجود محدودیت منابع آب در مناطق بیابانی توضیح داد: در حال حاضر 30 میلیون هکتار مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی داریم. کانون بحران در کشور به 14 میلیون هکتار رسیده است. در خیلی از مناطق کشور که انتظار نداشیم، کانون بحران ایجاد شده است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان افزود: تاکنون 8.7 میلیون هکتار بیابان را احیا کردیم. فقط 1.4 میلیون هکتار عرصه جنگل دست کاشت در کشور داریم. بخشی از ریزگردها ناشی از کانون بحران داخلی است و بخشی از آن مربوط به کانون بحرانی خارجی است.

وی اضافه کرد: در حال حاضر 270 میلون هکتار کانون بحران خارجی اطراف کشور را احاطه کرده است که نیاز به تقویت دیپلماسی برای حل این مشکل داریم.

وحید گفت: در حوزه بیابان‌زایی به سمت روش‌های نوین مبارزه با حرکت شرکت‌های روان حرکت کردیم. با دانشگاه قم کار می‌کنیم. روی مالچ‌های پلیمری نیز مطالعاتی انجام شده است.

وی با اشاره به تدوین یک برنامه جهادی در حوزه بیابان گفت: 462 میلیارد تومان در 1402 برای بخش بیابان ابلاغ شده است. یک برنامه در سطح سه میلیون هکتار تدوین شده که اجازه گسترش بیابان ندهیم. یک برنامه هشت میلیون هکتاری هم تدوین شده است. حدود 11 میلیون هکتار برنامه تدوین و ابلاغ شده است که در این چارچوب کار می‌کنیم. برای اجرای پروژه در 11 میلیون هکتار 43 همت اعتبار نیاز داریم.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان بیان کرد: در توافقی با سازمان برنامه، قرار است در سه حوضه آبخیز گلستان، اترک و دریاچه ارومیه برنامه‌های مدیریت جامع حوضه آبخیز به صورت آزمایشی اجرایی شود.

آبخیزداری همواره متهم به آبراهه‌داری و بهره‌برداری از منابع آب به جای کمک به نفوذ آن است. وحید در پاسخ به این اتهام به ایانا گفت: ما اگرچه بحث آبراهه‌داری را رد نمی‎‌کنیم اما در آبخیزداری عملیات متنوعی انجام می‌دهیم.

وی افزود: بیش از 20 درصد اعتبارات آبخیزداری به سمت عملیات بیولوژیک رفته است.

وحید یادآور شد: با توجه به سیل‌خیز بودن ایران ناگزیریم سازه‌هایی ایجاد کنیم که جلوی خسارت به پایین دست را بگیرد.

وی تاکید کرد: سازه‌های آبخیزداری کمتر از پنج درصد در ممانعت از ورود آب به سدها نقش داشته‌اند.