زراعت سیلابی خارشتر با هدف تولید علوفه اقتصادی در مناطق بیابانی

جلال برخورداری در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به سه مسئله موجود در مناطق خشک و بیابانی بیان کرد: کمبود منابع غذایی دام‌ها به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک به‌عنوان یکی از مهمترین محدودیت‌ها در افزایش تولیدات دامی محسوب می‌شود. به‌طوری که با افزایش تقاضا برای فرآورده‌های دامی و کمبود خوراک، اصلاح شرایط تغذیه‌ای دام‌های چراکننده کمک قابل توجهی به تولید آنها خواهد کرد.

وی ادامه داد: استفاده از آب‌های نامتعارف در عرصه‌های پخش برای تولید علوفه، همچنین جلوگیری از فرسایش خاک و استفاده از آب سهم تبخیر در تولید علوفه و افزایش راندمان تغذیه سفره‌های زیرزمینی با زراعت گونه‌های مرتعی مقاوم، سایر مسائل پیش رو در استان است.

رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد با اشاره به اهمیت موضوع گفت: پراکنش زیاد زمانی و مکانی بارش در مناطق خشک و بیابانی باعث شده است بارش‌های محدود وقوع یافته به‌صورت سیلابی در مناطق حاشیه خشکه‌رودها و روستا دیده شود.

وی افزود: اگر چه بخش زیادی از آب حاصل از سیلاب‌ها قبل از نفوذ یا بهره‌برداری به‌صورت تبخیر از دسترس خارج می‌شود ولی رسوبات همراه سیلاب که شامل خاک غنی حاصلخیز است، باعث متحول شدن شن‌زارهای بیابانی شده که شرایط بسیار مساعدی برای استقرار گونه‌های گیاهی بومی سازگار از جمله خارشتر را دارند. برخورداری ادامه داد: طبق تحقیقات انجام شده در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی در سال‌های خشکسالی هم می‌توان حدود سه تن در هکتار علوفه اقتصادی با کیفیت مناسب از این عرصه‌ها استحصال کرد. در این حالت تنها از آب سهم تبخیر و عرصه‌های شن‌زار بیابانی برای تولید علوفه استفاده خواهد شد.

لزوم حضور مردم در پروژه‌های آبخیزداری و توسعه دامداری

رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد بیان کرد: در گذشته مشارکت مردم در مناطق روستایی در برنامه‌های مهار سیلاب و مدیریت آب و خاک بعد از سیلاب درقالب ایجاد سازه‌های سنتی بندسار مشابه روستای جلگه بهاباد به مراتب بیشتر از چند دهه گذشته بوده است.

وی اضافه کرد: در سال‌های اخیر به علت سرازیر شدن اعتبارات دولتی برای پروژه‌های آبخیزداری عملا مردم کنار گذاشته شده و تنها دولت و پیمانکاران تصمیم‌گیر در این خصوص هستند . حتی در مواردی درصورت ورود مردم برای بهره‌برداری از آب و خاک بعد از سیلاب، به ظن تصرف اراضی ملی یا ادعای مالکیت به‌وسیله نیروهای گشت، حفاظت مورد مواخذ قرار می‌گیرند.

برخورداری اضافه کرد: در حالی که اگر مردم در اجرای پروژه‌ها به مشارکت گرفته شوند، می‌توان از عرصه‌های سیل‌گیر و تنها با آب سیلاب که سهم تبخیر است، زراعت سیلابی علوفه داشته باشند و اقتصاد دامداران روستایی را توسعه داد. بهترین الگو وجود بندسارها در خراسان جنوبی و منطقه جلگه شهرستان بهاباد است. در این دانش، گذشتگان مردم با هزینه خود سیلاب را به عرصه‌های شنزار بیابانی حاشیه خشکه‌رود هدایت و از آب و خاک بعد از سیلاب برای کشاورزی دیم در مناطق خشک و بیابانی استفاده می‌کردند.

استقبال روستاییان از زراعت خارشتر به‌عنوان گیاه مرتعی

رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد بیان کرد: تولید علوفه از گونه‌های بیابانی از جمله خارشتر در زمین‌های کشاورزی و استفاده از آب آبیاری برای آبیاری آنها دور از ذهن برای کارشناسان کشاورزی و مردم روستایی است.

وی افزود: ولی زراعت خارشتر به‌عنوان یک گیاه مرتعی علوفه‌ای در عرصه‌های سیل‌گیر حاشیه خشکه‌رودها می‌تواند مورد استقبال روستائیان قرار گیرد، در این حالت نه از زمین کشاورزی استفاده شده و نه از آب آبیاری؛ و در خشکسالی‌ها بدون آبیاری می‌تواند حدود سه تن در هکتار علوفه خشک تولید کند. ولی عرصه‌های سیل‌گیر حاشیه روستا از نظر مالکیت مجهول هستند که با ظن تصرف توسط روستائیان توسط گشت‌های منابع طبیعی و امور اراضی رصد می‌شود.

برخورداری افزود: درصورت بازبینی قوانین و مقررات می‌توان با هدایت کشاورزان برای کشت خارشتر از گونه‌های بومی مرتع مناطق خشک و بیابانی در سال‌های سیلابی عرصه‌های متراکم خارشتر ایجاد کرد و در خشکسالی‌ها علوفه اقتصادی مناسبی برای دامداران روستایی فراهم کرد. البته مالکیت عرصه‌ها به نحوی در اختیار دولت باشد و تنها روستائیان بهره‌بردار علوفه تولیدی باشند. لذا به این صورت پتانسیل مغفول مانده‌ای برای اقتصاد روستاهای خشک و بیابانی فراهم خواهد شد.