تهیه داده‌های مبنایی الگوی کشت در سامانه تناسب اراضی

میر ناصر نویدی رئیس بخش تحقیقات شناسایی خاک و ارزیابی اراضی موسسه تحقیقات خاک و آب در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا درباره سامانه ملی تناسب اراضی و اهمیت آن در تدوین الگوی کشت، بیان کرد: در موسسه تحقیقات خاک و آب شناسایی خاک و ارزیابی اراضی وجود دارد. یکی از کارهای این بخش، درجه‌بندی اراضی متناسب با قابلیت‌ها و محدودیت‌های موجود در اقلیم خاک، چشم‌انداز توپوگرافی و معرفی محدودیت‌های حوضه‌های آبخیز کشور است. چنانچه این محدودیت‌ها، شناسایی شوند با اعمال مجموعه‌ای از  فعالیت‌های مدیریتی می‌توان این محدودیت‌ها را کنترل یا رفع کرد.

مطالعات تناسب اراضی، مهمترین داده‌های مبنای الگوی کشت است

وی افزود: یکی از مهمترین سوابق تحقیق درباره الگوی کشت، مطالعات تناسب اراضی بوده که از مهمترین داده‌های مبنایی الگوی کشت است. به سفارش معاونت امور زراعت، موسسه تحقیقات خاک و آب در سال 1394 عهده‌دار انجام این مطالعات شد. به شکلی که در اراضی آبی کشور برای 66 محصول زراعی و باغی متناسب با خصوصیات و ویژگی‌های خاک که برگرفته از مطالعات خاک شناسی و طبقه‌بندی اراضی است، اطلاعات اقلیمی، فنولوژی و نیازهای رویشی آن محصولات در اراضی دارای مطالعات خاک شناسی، گروه‌بندی شد.

رئیس بخش تحقیقات شناسایی خاک و ارزیابی اراضی ادامه داد: از مجموع حدود 22 میلیون هکتار مطالعات خاک شناسی که در کشور وجود دارد، 6/5 میلیون هکتار درون اراضی آبی قرار دارد که برای این‌ها پاسخ داشتیم. مجموعه این اطلاعات و نقشه‌هایی که حاصل شد به شکلی بود که برای کاربردی شدن، نیاز به طراحی سامانه داشت.

وی تاکید کرد: سامانه ملی تناسب اراضی بر همین اصل طراحی شد؛ تا این اطلاعات در یک سامانه برخط جمع‌آوری شده و امکان گزارش‌گیری در شکل‌های مختلف برای هر محصول به صورت ملی، شهرستان، استان و حوزه آبی وجود داشته باشد. بزرگترین ویژگی این سامانه، تهیه داده‌های مبنایی الگوی کشت و پردازش در مقیاس ملی است.

تناسب اراضی در هر پهنه جغرافیایی، اولویت کشت را مشخص می‌کند

نویدی درباره اثرات تغییر در الگوی کشت و ارائه آن در سامانه گفت: تناسب اراضی برای فهرست پیشنهادی محصولات مختلف در هر پهنه جغرافیایی، اولویت کشت را مشخص می‌کند. به عبارت دیگر، وضعیت محدودیت‌ها را برای کشت یک گیاه زراعی و باغی معین در پهنه مختلف برای استان یا شهرستان و در قیاس محصولات مختلف برای برنامه‌ریز و تصمیم گیرنده مشخص می‌کند. به این ترتیب، می‌توانند با توجه به دیگر اطلاعاتی که در دست دارند مثل در دسترس بودن آب، که مهمترین آن است نسبت به کشت این محصولات اقدام کنند.

رئیس بخش تحقیقات شناسایی خاک و ارزیابی اراضی یادآور شد: قطعا یک نگرشی هم درباره دیدگاه اقتصادی با این موضوع مرتبط است که بر پایه سه موضوع تناسب اراضی آب و دیدگاه‌های اقتصادی و اجتماعی در برنامه الگوی کشت موثر باشد.

امکان اصلاح و به‌روز رسانی اطلاعات در سامانه تناسب اراضی

نویدی بیان کرد: از آنجایی که بنای اصلی الگوی کشت بر مبنای توان و قابلیت اراضی کشور است که برای هر کشتی و در کجا چه وضعیتی و چه تناسبی دارد، بنابراین داده اصلی این مطالعات از تناسب اراضی خواسته می‌شود. همه این موارد در کنار میزان آب موجود در یک منطقه و کیفیت آن دارای اهمیت است. بر همین مبنا، اینکه؛ در یک منطقه‌ای آب وجود داشته باشد و به چه میزان و با چه کیفیتی، مورد تاکید است.

وی درباره نحوه اصلاح اطلاعات در سامانه تناسب اراضی، گفت: اگر خصوصیتی از خاک تغییر کند مثلا در اثر گذر زمان شوری خاک دستخوش تغییر شده و ماده آلی آن تغییر کند، می‌توان با جمع آوری این اطلاعات و ورود آن به سامانه، اصلاحات لازم را انجام داد و اطلاعات را به‌روز رسانی کرد.

نویدی گفت: در این سامانه، نرم‌افزاری وجود دارد که اطلاعات حوزه خاک، اقلیم و گیاه را با هم پردازش و تلفیق می‌کند و هر قسمتی که نیاز به اصلاح داشته باشد؛ به‌راحتی می‌توان داده و اطلاعات جدید را وارد کرد. مشروط بر اینکه با نظم و نظام خاصی آن خصوصیت و ویژگی مربوط به خاک، اقلیم و گیاه احصا شده و در بانک اطلاعات مربوط به خودش بارگذاری و خروجی جدید بگیرد.