به‌نژادی سریع، گندم را تا 6 سال جلو می‌اندازد

توحید نجفی میرک در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا اظهار داشت: به نژادی سریع یا همان اسپید بریدینگ، یک فناوری نوآورانه در اصلاح ژنتیکی گیاهان زراعی بوده که هدف آن تسریع چرخه‌های اصلاح نباتات از طریق پیشرفت سریع نسل‌ها است.

محقق گندم و استاد پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر با توضیح این‌که طولانی بودن فرآیندهای اصلاحی به دلیل دوره‌های طولانی تولید نسل در گیاهان زراعی، یکی از چالش‌های اصلی روش‌های سنتی اصلاح بوده و استفاده از فناوری‌های نوین اصلاحی را اجتناب‌ناپذیر کرده است؛ افزود: در این راستا، روش‌های مختلفی مانند شاتل بریدینگ (به‌نژادی دو نسلی)، دابل هاپلوئیدی (دو کروموزومی شدن) و به نژادی سریع برای تهیه سریع‌تر نسل‌های خالص و کاهش طول دوره اصلاح گیاهان به کار گرفته می‌شود.

نجفی میرک با بیان این‌که روش شاتل بریدینگ با نیاز به دو منطقه با شرایط جغرافیایی متفاوت، بیش از دو نسل در سال تولید نکرده و روش دابل هاپلوئیدی نیز به تجهیزات پیشرفته کشت بافت و مواد شیمیایی خاص نیاز دارد که به دلیل تحریم‌ها تهیه آن‌ها آسان نیست؛ خاطرنشان کرد: اما روش به نژادی سریع با کنترل محیط رشد گیاه، طول دوره روشنایی و دمای محیط، طول دوره رشد گیاه را کاهش داده و به جای یک نسل در سال، چهار تا شش نسل و حتی با فناوری‌های مکمل مانند نجات جنین نارس و کشت بافت، تا هشت نسل در سال تولید می‌کند.

وی هدف موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر از اجرای به نژادی سریع در گندم را کاهش طول دوره اصلاح ژنتیکی و کاهش هزینه‌های تحقیقاتی عنوان کرد و گفت: نسل‌های خالص گندم حاصل از این روش وارد مراحل آزمایشات مزرعه‌ای در مناطق مختلف کشور شده و موارد دارای ظرفیت عملکرد بالا و سایر ویژگی‌های مطلوب زراعی به عنوان رقم یا ارقام جدید معرفی خواهد شد؛ این ارقام می‌تواند با افزایش عملکرد و کاهش هزینه تولید، نقش مهمی در امنیت غذایی کشور ایفا کند.

پژوهشگر موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر با اشاره به این‌که نژادی سریع در گندم در این موسسه از طریق روش اصلاحی انتخاب تک بذر (SSD: Single Seed Descent) در شرایط گلخانه با تغییر طول دوره روشنایی و دمای محیط انجام می‌شود؛ اظهار داشت: با این روش در یک سال زراعی، چهار تا پنج نسل تولید شده و طول دوره اصلاح ژنتیکی گندم نسبت به روش‌های سنتی که حدود 12 سال طول می‌کشد، به هشت سال کاهش یابد که در آینده با پروژه‌های در دست اجرا، این دوره کمتر از هشت سال نیز خواهد شد.

وی با بیان این‌که در سال اول اجرای این روش، ۱۷۰۰ لاین خالص از ۲۴ جمعیت نسل دوم گندم نان و دوروم تولید و وارد فاز آزمایشات مزرعه‌ای و مقایسه عملکرد در مناطق مختلف کشور شد؛ افزود: انتظار می‌رود طی سه تا چهار سال آینده، ارقامی با ویژگی‌های زراعی مطلوب از جمله عملکرد بالا، مقاومت به بیماری‌های مهم گندم، تحمل به کم‌آبی و کیفیت نانوایی و صنعتی بالا از این لاین‌ها معرفی شود.

نجفی میرک با تأکید بر کم هزینه بودن روش به‌نژادی سریع نسبت به روش‌های سنتی، گفت: البته نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه برای ایجاد محیط کنترل شده از قبیل گلخانه یا اتاق‌های رشد برای کنترل نور، دما و رطوبت دارد که به دلیل محدودیت فضای گلخانه‌ای مجهز، اجرای این روش در سطح محدود امکان‌پذیر است، اما با توسعه زیرساخت‌های لازم می‌توان کل برنامه به نژادی گندم و حتی سایر محصولات مانند جو و کلزا را نیز تحت پوشش این روش قرار داد.

پژوهشگر موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر با توجه به نتایج بسیار مطلوب اجرای این روش، گفت: مدیریت موسسه و رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برای توسعه به نژادی سریع و استفاده از آن در اصلاح سایر گیاهان زراعی نظر مثبت داشته، توسعه زیرساخت‌ها و تجهیز گلخانه‌ها و اتاقک‌های رشد در سطح موسسه و سازمان در حال پیگیری است و امیدواریم این پیگیری‌ها به زودی به نتیجه برسد.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی