آیا الگوی کشت جان می‌گیرد؟
از بخشنامه تا مزرعه؛ فاصله‌ای که باید پر شود
سال‌هاست سیاست‌های دولت برای اجرای الگوی کشت در ایران روی کاغذ باقی مانده است. تجربه نشان می‌دهد بدون مشوق مالی، تأمین به‌موقع نهاده و تضمین بازار، کشاورزان حاضر به تغییر روش‌های سنتی خود نیستند. حال معاون وزیر جهاد کشاورزی خبر داده که وزارتخانه قصد دارد با بسته‌های تشویقی و ذخیره‌سازی پیشاپیش نهاده‌ها، زمینه اجرای عملی این سیاست را فراهم کند.
تهران-ایانا- الگوی کشت به‌عنوان ابزاری برای مدیریت منابع آب، افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی، سال‌هاست طراحی شده، اما در عمل کشاورزی کشور با آن همراه نبوده است. کارشناسان دلایل متعددی مانند چسبندگی کشاورزان به روش‌های سنتی، نبود حمایت مالی پایدار، نقش بازار غیررسمی و شبکه‌های دلالی، کمبود آموزش و اطلاعات و همجنین ناپایداری منابع و مشوق‌ها را برای این ناکامی بیان می‌کنند.
در همین راستاست که غلامرضا گل‌محمدی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی خبر داده است که این وزارتخانه برای تشویق کشاورزان «بسته‌های تشویقی» ارائه خواهد کرد. همچنین پیش‌بینی شده است نهاده‌های اساسی مانند کود، سم و بذر پیش از آغاز فصل کشت در انبارها ذخیره شود تا کشاورزان در میانه کار با کمبود مواجه نشوند.
اهمیت و نقاط قوت این اقدام
با مرور دوباره اظهارات معاون وزیر جهاد کشاورزی می‌توان به اهمیت موضوع و نقاط قوت این اقدام پی برد. از جمله آنکه چنین سیاستی باعث پیشگیری از بحران نهاده به همراه خواهد داشت. درواقع ذخیره‌سازی پیشاپیش کود، سم و بذر جلوی نوسانات قیمت و کمبود ناگهانی را می‌گیرد. همچنین این اقدام نمایانگر پیوند سیاست با اجراست؛ به نحوی که وقتی الگوی کشت با مشوق اقتصادی و تأمین نهاده همراه باشد، احتمال پذیرش کشاورزان افزایش می‌یابد. درعین حال اقدام عملی وزارتخانه نشان می‌دهد که سیاست‌ها فقط روی کاغذ نیست و حمایت واقعی در پشت آن قرار دارد، که این به معنی اعتمادسازیست.
چالش‌ها و پرسش‌های کلیدی
به‌طور حتم اجرای هر سیاستی با چالش‌هایی همراه است. درباره طرح جدید وزارت جهادکشاورزی نیز باید به این نکته توجه داشت که اگر منابع مالی اگر پایدار نباشند، طرح نیمه‌کاره باقی می‌ماند. از طرفی تجربه نشان داده نهاده‌ها عمدتاً به کشاورزان بزرگ می‌رسند و کشاورزان خرد سهم کمتری دارند. بنابراین توجه به عدالت توزیع مهم خواهده بود. در اجرای این طرح باید شفافیت در توزیع را در نظر داشت. زیرا خطر فساد و رانتی شدن توزیع نهاده‌ها همواره وجود دارد. و اینکه بدون تضمین فروش و قیمت مناسب، حتی بسته تشویقی و تأمین نهاده نیز کشاورز را به تغییر الگو قانع نخواهد کرد.
در نهایت آنکه سخنان معاون وزیر جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که وزارت جهادکشاورزی دریافته است اجرای الگوی کشت فقط با بخشنامه امکان‌پذیر نیست. بسته‌های تشویقی و پیش‌تأمین نهاده‌ها گامی مهم برای اعتمادسازی و تغییر رفتار کشاورزان است، اما موفقیت نهایی این سیاست به چهار شرط کلیدی شفافیت در توزیع نهاده‌ها و بسته‌ها، پایداری منابع مالی برای مشوق‌ها و همچنین تضمین بازار و قیمت محصولات و کنترل نقش شبکه‌های غیررسمی و دلالی بستگی دارد. به بیان دیگر، الگوی کشت در ایران زمانی عملیاتی می‌شود که هم «منافع کشاورز» دیده شود، هم «بازار شفاف و قابل اعتماد» باشد و هم «حمایت عملی و مالی دولت» به‌طور کامل فراهم شود.
دیدگاه تان را بنویسید