اقتصاد روستا در دست‌انداز جاده‌های خاکی

به گزارش خبرنگار ایانا، اگرچه در سال‌های اخیر اقدامات قابل توجهی برای آسفالت‌سازی و اتصال برخی روستاها به شبکه‌های اصلی حمل‌ونقل انجام شده، اما هنوز بسیاری از راه‌های فرعی یا مناطق کم‌برخوردار، از زیرساخت‌های مناسب بی‌بهره‌اند. نبود راه‌های ایمن و قابل‌عبور، مشکلات فراوانی را برای کشاورزان، دامداران، دانش‌آموزان و حتی بیماران روستایی ایجاد کرده است؛ وضعیتی که در فصل‌های بارندگی یا گرمای شدید به بحران نزدیک می‌شود.

تسهیل بازاررسانی، رشد بهره‌وری کشاورزی و توقف مهاجرت‌های ناخواسته

یکی از مهم‌ترین پیامدهای بهسازی راه‌های روستایی، ایجاد امکان حمل‌ونقل سریع، مطمئن و اقتصادی برای محصولات کشاورزی است. در حال حاضر، کشاورزان در برخی مناطق ناچارند برای انتقال محصولاتی نظیر صیفی‌جات، میوه‌های تازه یا فرآورده‌های دامی، از مسیرهای خاکی، ناهموار و پر‌دست‌انداز عبور کنند؛ امری که هم زمان تحویل را افزایش می‌دهد و هم ریسک فساد محصولات را بالا می‌برد. در چنین شرایطی، سودآوری کاهش یافته و کشاورز با چالشی جدی در بازگشت سرمایه خود مواجه است.

به گفته کارشناسان حوزه توسعه، راه مناسب تنها مسیر عبور نیست؛ بلکه سکوی پرتابی برای ورود تکنولوژی‌های نوین به روستاهاست. ماشین‌آلات کشاورزی، خدمات فنی، مشاوره‌های علمی و حتی سیستم‌های آبیاری مدرن، بدون راه دسترسی مناسب هرگز به مقصد نمی‌رسند. بهسازی جاده‌های روستایی می‌تواند مسیر بهره‌وری را هموارتر کند و کشاورزی را از حالت سنتی به سمت الگوی نوین و پایدار سوق دهد.

از سوی دیگر، با کاهش مشکلات حمل‌ونقل و دسترسی آسان‌تر به خدمات شهری، می‌توان روند مهاجرت از روستا به شهر را کند کرد. بسیاری از خانواده‌ها تنها به دلیل نبود زیرساخت مناسب، راهی شهرها شده‌اند، در حالی‌که با ارتقاء کیفیت راه‌ها، امید به بازگشت و ماندگاری در روستا افزایش می‌یابد.

چالش‌ها، منابع و ضرورت نگاه ملی به توسعه راه‌های روستایی

با وجود اهمیت بالای موضوع، پروژه‌های بهسازی راه‌های روستایی هنوز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. بودجه‌های محدود عمرانی، اولویت‌بندی شهری، صعب‌العبور بودن برخی مناطق و آسیب‌پذیری مسیرها در برابر بلایای طبیعی از جمله موانعی هستند که سرعت توسعه زیرساخت را کاهش داده‌اند. بارندگی‌های شدید، سیلاب و فرسایش خاک در برخی مناطق موجب تخریب جاده‌ها شده‌اند و نیاز به بازسازی مستمر را افزایش داده‌اند.

آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که بهبود شبکه حمل‌ونقل روستایی می‌تواند تا ۳۰ درصد به افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی منجر شود؛ رقمی که در نگاه اقتصاد کلان نیز قابل توجه است. همچنین بانک جهانی اعلام کرده که سرمایه‌گذاری یک درصدی در زیرساخت‌های حمل‌ونقل روستایی می‌تواند تا ۰.۵ درصد رشد اقتصادی در مناطق محروم ایجاد کند.

ادغام روستاهای کم‌جمعیت: راهکاری جایگزین برای بهسازی راه‌ها

در بسیاری از مناطق ایران، روستاهای کم‌جمعیت و نیمه‌متروکه‌ای وجود دارند که به دلیل جمعیت اندک و فعالیت اقتصادی محدود، توجیه اقتصادی برای احداث یا بهسازی راه‌های جدید ندارند. به جای صرف هزینه‌های کلان برای ساخت جاده در این مناطق، ادغام این روستاها با روستاهای بزرگ‌تر و مولد می‌تواند راهکاری مؤثر باشد. این ادغام می‌تواند شامل انتقال جمعیت به روستاهای نزدیک‌تر با زیرساخت‌های بهتر، مانند راه‌های آسفالته، مراکز بهداشتی و آموزشی، و بازارهای فعال باشد. 

این رویکرد نه‌تنها هزینه‌های زیرساختی را کاهش می‌دهد، بلکه با تجمیع منابع، امکان توسعه اقتصادی و کشاورزی را در روستاهای بزرگ‌تر تقویت می‌کند. برای مثال، در برخی مناطق استان کرمان، طرح‌های آزمایشی ادغام روستاهای کوچک با مراکز روستایی بزرگ‌تر منجر به بهبود دسترسی به خدمات و افزایش تولیدات کشاورزی شده است.

این راهکار همچنین می‌تواند از مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ جلوگیری کند و با تقویت اقتصاد روستاهای مولد، پایداری بیشتری را به همراه داشته باشد. بااین‌حال، این فرآیند نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، جلب رضایت اهالی و حفظ هویت فرهنگی روستاها است.

بهسازی راه‌های روستایی، باید نه به‌عنوان پروژه‌ای منطقه‌ای بلکه به‌مثابه یک سیاست ملی در دستور کار قرار گیرد. این مسیر، کلید باز شدن درهای توسعه پایدار، ارتقاء معیشت روستاییان، تقویت اقتصاد کشاورزی و کاهش شکاف بین شهر و روستا است؛ مسیری که شاید سال‌ها فراموش شده، اما آینده‌ای روشن برای کشور رقم خواهد زد.

شبنم مسعودی؛ خبرنگار