جنگل‌ها؛ ستون تمدن و زندگی بشر از گهواره تا لحد

جنگل‌ها از آغاز حیات بشر تاکنون ستون اصلی زندگی مادی و معنوی انسان بوده‌‌اند. این زیست‌بوم‌های سبز نه‌تنها اکسیژن، بلکه چوب، غذا، دارو، فیبر، سوخت و هزاران محصول دیگر را نیز فراهم می‌سازد. جمله «جنگل‌ها مایحتاج انسان را از گهواره تا لحد تأمین می‌کنند» حقیقتی است که ریشه در تاریخ و علم دارد.

پیوند جنگل با پیدایش تمدن‌ها

تقریباً همه تمدن‌های اولیه در مجاورت جنگل‌ها شکل گرفته‌اند. در ایران باستان، جنگل‌های هیرکانی و زاگرس چوب کاخ‌ها، کشتی‌ها و ابزارهای کشاورزی را فراهم می‌کرده و در بین‌النهرین، ارتباط با نواحی جنگلی امکان ساخت کشتی و گسترش تجارت را می‌داد. مصر باستان چوب سرو و آبنوس را از سرزمین‌های جنگلی وارد می‌کرد و یونان و روم با بهره‌گیری از جنگل‌ها برای کشتی‌سازی و سازه‌های شهری، قدرت دریایی و نظامی خود را تقویت کردند.

همراه همیشگی زندگی انسان

از نخستین نفس تولد تا آیین‌های خاکسپاری، زندگی بشر با جنگل پیوند دارد. خانه‌ها و ابزارها از چوب ساخته شده، گیاهان دارویی بیماری‌ها را درمان کرده و محصولات جنگلی بخش مهمی از تغذیه را تأمین کرده‌اند. جنگل‌ها همچنین با حفظ خاک، ذخیره آب و تعدیل دما، امنیت زیستی جوامع را تضمین کرده‌اند.

ستون اقتصاد و امنیت

جنگل‌ها همواره زیرساخت اقتصادی و امنیتی ملت‌ها بوده‌اند. نابودی آن‌ها بارها آغاز فروپاشی تمدن‌ها را رقم زده است؛ مانند جزیره ایستر که با تخریب کامل جنگل‌ها کشاورزی و جمعیت خود را از دست داد، یا یونان باستان که با قطع بی‌رویه درختان دچار فرسایش خاک و کاهش باروری شد.

تهدیدهای امروز

امروزه جنگل‌ها با آتش‌سوزی، تغییر کاربری، بهره‌برداری غیرمجاز، آفات و تغییرات اقلیمی روبه‌رو هستند. در جهان هر سال میلیون‌ها هکتار جنگل نابود می‌شود و در ایران مساحت جنگل‌ها از ۳۰ میلیون هکتار به کمتر از ۱۸ میلیون هکتار رسیده است.

راه نجات

حفاظت از جنگل‌ها در گرو افزایش آگاهی عمومی، اجرای دقیق قوانین، مدیریت پایدار و مشارکت جوامع محلی است. جنگل‌ها شالوده امنیت زیستی و بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ما بوده و پاسداری از این میراث سبز، هم‌سنگ حفاظت از میراث فرهنگی است.

ابراهیم پیرزادیان؛ جانشین فرماندهی یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور