برنامه کاهش ۱۰ درصدی مصارف غیرمفید آب کشاورزی تدوین شد

بهمن یارقلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با تأکید بر اهمیت مدیریت منابع آب در شرایط بحران کنونی اظهار داشت: ایران با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، همواره با محدودیت منابع آبی روبرو بوده که این محدودیت‌ها در سال‌های اخیر به دلیل افزایش مصارف، استفاده غیر اصولی و تغییرات اقلیمی به بحران جدی تبدیل شده و بخش کشاورزی به‌عنوان مصرف‌کننده اصلی آب بیشترین آسیب را متحمل شده است.

رئیس بخش آبیاری و زهکشی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با بیان این‌که امنیت غذایی به‌عنوان یکی از وظایف اصلی وزارت جهاد کشاورزی، از پایه‌های استقلال سیاسی کشور محسوب می‌شود؛ افزود: بنابراین تقویت کشاورزی و افزایش بهره‌وری آب در زمان بحران اهمیت دوچندان داشته و دیگر نمی‌توان به الگوهای سنتی کشاورزی و آبیاری بسنده کردو به‌کارگیری راهکارهای علمی و مهندسی متناسب با اقلیم و شرایط محیط زیستی کشور ضروری است.

یارقلی ادامه داد: مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با توجه به وظایف حاکمیتی خود و در جایگاه اتاق فکر و پژوهش آب کشاورزی، برنامه «بهینه‌سازی مصرف و کاهش مصارف غیرمفید آب کشاورزی با تکیه بر پایداری و ارتقای بهره‌وری» را با هدف کاهش حجم آب آبیاری و مصارف غیرمفید تا ۱۰ درصد و ارتقای راندمان آبیاری تا ۵ درصد، مطابق با الزامات قانونی برنامه هفتم توسعه تدوین کرده است.

وی افزود: زیرمحورهای اصلی این برنامه شامل بهبود مدیریت آب در سطح دشت و حوضه، ارتقای روش‌های آبیاری سطحی، قطره‌ای و قطره‌ای زیرسطحی، کاهش تبخیر از مخازن و استخرهای ذخیره آب، مدیریت هوشمند آبیاری در مزارع و باغات، کم‌آبیاری، استفاده از فاضلاب‌های تصفیه‌شده و زه‌آب‌های کشاورزی، افزایش بهره‌وری آب سبز با کشاورزی حفاظتی، استفاده از پوشش مالچ و آبشویی خاک برای حفظ پایداری زمین است.

رئیس بخش آبیاری و زهکشی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره مهم‌ترین فناوری‌ها و روش‌های نوین معرفی‌شده در این مؤسسه گفت: فناوری‌هایی مانند آبیاری زیرسطحی محصولات مختلف، پوشش کانال‌ها، آبیاری هوشمند با ابزارهای متنوع، کم‌آبیاری پایدار، فناوری‌های کاهش تبخیر، استحصال آب باران، دستورالعمل استفاده پایدار از پساب‌ها، سامانه حسابداری آب و بازچرخانی زه‌آب‌های کشاورزی، طراحی و بومی‌سازی شده و یا در حال تکمیل و ارتقا است.

یارقلی با بیان این‌که سامانه‌های نوین آبیاری در صورت طراحی و بهره‌برداری صحیح و متناسب با اقلیم و شرایط محیط زیستی، موجب بهینه‌سازی مصرف آب و افزایش بهره‌وری می‌شود؛ افزود: اما در صورت بی‌توجهی به این ملاحظات یا استفاده از آب صرفه‌جویی‌شده برای توسعه سطح زیرکشت، نتایج معکوس خواهد داشت.

وی با اشاره به هزینه بالا و انتظار کشاورزان برای تأمین آن از سوی دولت به‌عنوان مهم‌ترین مانع استفاده کشاورزان از فناوری‌های نوین آبیاری، اظهار داشت: علاوه بر این، خرده‌مالکی، قطعات کوچک اراضی، سطح پایین سواد کشاورزان و عدم قطعیت در فروش و سود محصولات نیز تأثیرگذار بوده و راهکارهایی ازجمله افزایش سطح دانش و درآمد کشاورزان، انتقال مؤثر یافته‌های تحقیقاتی، بومی‌سازی و ارزان‌سازی فناوری‌ها و استفاده از کشاورزان پیشرو برای ترغیب دیگران می‌تواند منتج به رفع این موانع شود.

رئیس بخش آبیاری و زهکشی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با بیان این‌که این مؤسسه با معاونت‌های مختلف وزارت جهاد کشاورزی از جمله آب و خاک، زراعت، باغبانی و ترویج همکاری نزدیک داشته و تحقیقات کاربردی و فناوری‌های لازم را ارائه می‌دهد؛ افزود: همچنین تعامل گسترده‌ای با وزارت نیرو، سازمان محیط زیست، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برقرار کرده که دستاوردهایی چون تدوین استانداردها، حسابداری آب در سطح حوضه‌های آبریز و اجرای پروژه‌های مشترک ملی و منطقه‌ای را به همراه داشته است.

یارقلی با اشاره به وارد عمل شدن مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی متناسب با شرایط ویژه استان‌ها و ارائه نسخه‌های اختصاصی برای هر یک، گفت: برای مثال در کرمان روش‌های مختلف آبیاری قطره‌ای و  قطره‌ای زیرسطحی را  طراحی، بهینه‌سازی و یا ارتقاء داده و دستورالعمل‌های مربوط تدوین شده است.

وی افزود: در سیستان و بلوچستان نیز با توجه به شرایط حاد آبی، بخش تخصصی تأسیس و پروژه‌های تاب‌آوری کشاورزی و الگوی کشت متناسب، اجرا شده و نیز فناوری‌های کاهش تبخیر از مخازن در همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان مورد آزمون قرار گرفته و دستورالعمل‌های کاربردی برای مدیریت و کاهش تبخیر از مخازن و استخرهای ذخیره آب تدوین شده است.

یارقلی با بیان این‌که موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نقش مؤثری در کاهش مصرف آب کشاورزی و افزایش بهره‌وری ایفا کرده است؛ خاطرنشان کرد: این همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست و جایکا (آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن) با هدف افزایش مشارکت مردمی و کشاورزان در مدیریت مصرف آب انجام شده و دستاوردهای قابل‌توجهی به همراه داشته است.

وی افزود: به‌دلیل نتایج مثبت، با ادامه حمایت مالی جایکا، فازهای مختلف پروژه تمدید شده و  هم‌اکنون فاز اصلاح‌شده این طرح در سطح تالاب‌های دیگر کشور در حال اجرا است.

یارقلی با اشاره به این‌که هوش مصنوعی، داده‌های ماهواره‌ای و سنسورهای هوشمند در آینده نزدیک به‌طور گسترده در کشاورزی ایران به‌کار گرفته خواهند شد؛ گفت: هم‌اکنون نیز مؤسسه با حمایت معاونت آب و خاک و معاونت ترویج و با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان در حال اجرای بزرگ‌ترین طرح تحقیقاتی- توسعه‌ای سازمان تات در زمینه آبیاری هوشمند در سطح بیش از ۱۰ هزار هکتار است.

وی ادامه داد: این طرح پس از ارزیابی و ارتقا، به‌عنوان مکمل سامانه‌های نوین آبیاری، می‌تواند نقش مهمی در افزایش بهره‌وری و مدیریت بحران آب در بخش کشاورزی ایفا کند.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی