صدای ترک خوردن زمین از شوره‌زارهای ایران

تهران-ایانا-  صدای ترک‌خوردن زمین از شوره‌زارهای ایران به گوش می‌رسد.  نشانه‌ای از بحرانی که سال‌هاست در سکوت پیش‌روی کرده است. بنا بر گزارش‌های منتشرشده از مراکز تحقیقاتی، بیش از ۳۰ درصد از اراضی کشاورزی کشور با درجاتی از شوری خاک مواجه‌اند که مستقیماً بر کاهش عملکرد محصولات تأثیر گذاشته است. همچنین بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی سازمان فائو و بررسی‌های مؤسسه International Soil Reference and Information Centre) ISRIC)، ایران جزو پنج کشوری است که بیشترین اراضی شور دنیا را دارد.

در دو دهه‌ی اخیر شوری منابع آب زیرزمینی کشاورزی  حدود 0.4 دسی زیمنس بر متر افزایش داشته که به دلیل تأمین نشدن آب لازم برای آبشویی (که در شرایط بحران آب، غیرممکن به نظر می‌رسد) یا تمهیدات دیگر، موجب شورتر شدن خاک‌های کشاورزی طی این سال‌ها شده است. با توجه به شورتر بودن منابع آب زیرزمینی کشاورزی در استان‌هایی مانند یزد، خراسان جنوبی، بوشهر، هرمزگان، قم، اصفهان، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، خراسان رضوی و کرمان، پیش‌بینی می‌شود که مشکلات شوری اراضی در این استان‌ها نسبت به سایر مناطق بیشتر باشد.

در همین رابطه، محمدحسن رحیمیان، رئیس بخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک مرکز ملی تحقیقات شوری، هشدار داده است که «میزان شوری آب‌های زیرزمینی در برخی مناطق تا دو برابر افزایش یافته و خاک‌های کشاورزی به‌سرعت در حال شورتر شدن هستند». به گفته او، بدون دسترسی به آب کافی برای آبشویی و بدون اصلاح الگوی آبیاری، روند تبدیل خاک‌های زراعی به شوره‌زار متوقف نمی‌شود.

مسئله فقط کاهش تولید محصول نیست؛ بلکه تهدید امنیت غذایی کشور، بیکاری روستاییان، و افزایش مهاجرت به شهرها و حاشیه‌‌‌‌ی شهرهاست. خاکِ شور، می‌تواند یک تنه کل اکوسیستم اقتصادی کشاورزی را از کار بیندازد و فرسایش خاک و نابودی پوشش گیاهی  تنها بخشی از سلسله پیامدهای این بحران است.

با این حال، هنوز هم می‌توان امیدوار بود، تغییر الگوی آبیاری به روش‌های قطره‌ای با راندمان آبشویی بالا، اجرای برنامه‌های دقیق زهکشی، اصلاح زهکشی‌های نامناسب گذشته، اصلاح ساختار خاک با مواد ارگانیک، استفاده از ارقام مقاوم به شوری، و حتی شورورزی (کشت‌های سازگار با آب شور)،  از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند خاک را از این مسیر خطرناک برگردانند.

خاک نفس دراد، اما نفس‌هایش سنگین شده. اگر امروز چاره نکنیم، فردا این خاک دیگر جان و رمقی برای محصول دادن ندارد.

خبرنگار، صبا طاهری