تغییرات اقلیمی و تأثیر عمیق آن بر تنوع محصولات کشاورزی

تهران-ایانا- در دل هر مزرعه، هر دانه‌ای که به خاک سپرده می‌شود، قصه‌ای نهفته است؛ قصه‌ای از هزاران سال سازگاری و تطابق با تغییرات طبیعت. امروز اما تغییرات اقلیمی دستخوش تحولاتی شده‌اند که آینده تنوع محصولات کشاورزی را به چالش می‌کشد. گرمایش زمین و تغییرات ناگهانی الگوهای بارش، خشکسالی‌های پی‌در پی و باران‌های سیل‌آسا، محیطی را به‌وجود آورده که گیاهان برای ادامه حیات خود به سختی مقاومت می‌کنند. این تغییرات پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی، بسیاری از گونه‌های بومی را از چرخه تولید خارج کرده و امنیت غذایی را در سطح جهانی تهدید می‌کند.

با افزایش دما و ناپایداری شرایط آب و هوایی، گیاهانی که روزگاری در برابر سختی‌های اقلیمی مقاومت نشان داده بودند، امروز در برابر این تغییرات ناگهانی توان خود را از دست می‌دهند. بسیاری از این گونه‌ها که تنوع و پایداری کشاورزی را تضمین می‌کردند، اکنون در معرض خطر نابودی قرار دارند. به‌علاوه، گستردگی آفات و بیماری‌های نوظهور که به‌دنبال تغییرات اقلیمی به مناطق تازه‌ای وارد می‌شوند، فشار مضاعفی بر محصولات کشاورزی وارد می‌آورد. این روند، چرخه طبیعی کاشت و برداشت را مختل ساخته و باعث کاهش چشمگیر تنوع محصولات می‌شود؛ وضعیتی که کشاورزان را به سمت کشت محدود  هدایت و اکوسیستم‌ها را شکننده‌تر می‌کند.

پیامدهای این تغییرات فقط محدود به زمین‌های کشاورزی نیست؛ کاهش تنوع محصولات به‌معنای کاهش انتخاب‌های غذایی برای مصرف‌کنندگان و تهدید سلامت عمومی است. از سوی دیگر، وابستگی به واردات محصولات کشاورزی و کاهش درآمد کشاورزان، می‌تواند باعث بروز بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در جوامع مختلف شود. در ایران، کشوری با تنوع اقلیمی و فرهنگی گسترده، این چالش‌ها به‌طور خاص اهمیت دارند، چرا که کشاورزی پایه‌ای‌ترین منبع معاش و فرهنگ بسیاری از مناطق است.

راه چاره اما چیست؟

این داستان هنوز پایان نیافته است؛ ذخایر ژنتیکی گیاهان بومی که همچون میراثی گرانبها نگهداری می‌شود، کلید مقابله با این بحران به شمار می‌روند. با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین اصلاح نژاد و به‌کارگیری روش‌های کشاورزی هوشمند، می‌توان راهی به سوی حفظ تنوع و افزایش مقاومت محصولات یافت. آموزش کشاورزان و سیاست‌گذاری‌های حمایتگرانه نیز نقش کلیدی در حفاظت از این منابع ارزشمند ایفا می‌کند. فقط با همکاری همگانی و اراده‌ای مستحکم، می‌توان به آینده‌ای امیدوار بود که در آن زمین هنوز سرشار از زندگی است و تنوع زیستی کشاورزی همچنان در خدمت بشریت باقی می‌ماند.

صبا طاهری، خبرنگار