امنیت غذایی در عصر بی‌ثباتی اقلیم

تهران-ایانا-ما از خاک نان می‌خوریم. از باران، از آفتاب، از بذرهایی که از دل خاک جوانه می‌زنند. غذای ما فقط در آشپزخانه تولید نمی‌شود؛ بلکه ابتدا در مزارع دوردست، در باغ‌های کوچک روستاها، در شالیزارهایی که سال‌هاست بوی کار و باران می‌دهند، به‌وجود می‌آید. اما حالا همان زمین، همان خاک،  نشانه‌هایی از بی‌رمقی و خستگی را نشان می‌دهد.

تغییرات اقلیمی دیگر فقط هشدار کارشناسان  نیست. حالا یک کشاورز در جنوب خوزستان یا در ارتفاعات کرمان هم آن را حس می‌کند. باران‌هایی که نمی‌آیند، گرمایی که زودتر از موعد از راه می‌رسد، یخبندان‌هایی که در لحظه‌،  محصول را نابود می‌کنند. این‌ها فقط  نشانه هایی تغییر فصل نیستند، این‌ها تغییر سرنوشت‌اند. وقتی کشاورز نداند کی محصولش را برداشت کند، وقتی دامدار نتواند علوفه کافی برای دامش پیدا کند، یعنی ستون‌های امنیت غذایی در حال فرو ریختن است.

امنیت غذایی فقط داشتن گندم یا برنج در انبار نیست؛ امنیت غذایی یعنی اطمینان از اینکه هر روز، هر خانه، می‌تواند با دسترسی آسان، غذای کافی و مغذی داشته باشد. اما تغییرات اقلیمی این اطمینان را از بین می‌برد. کشاورزی دیگر قابل پیش‌بینی نیست. منابع آبی کم ، خاک فرسوده و در صد وجود آفات در مزارع بالا رفته و فصل‌ها بی‌اعتبار شده‌ند.

محصولاتی که زمانی با کیفیت  بالا راهی مقاصد صادراتی می‌شدند، حالا یا کیفیت و کیمیت کافی را دارند یا دیگر اصلا صرفه اقتصادی سرمایه‌گذاری و زراعت را  ندارند. این یعنی درآمد کشاورز کمتر شده، تولید پایین آمده و قیمت‌ها بالا رفته. در چنین وضعیتی، رنگ، لعاب و تنوع غذایی از سبد غذایی مردم آرام آرام عزم رفتن می‌کند.

در ایران نیز در خط مقدم این بحران ایستادیم. کاهش بارندگی، افت شدید منابع آبی زیرزمینی، افزایش آفات و بیماری‌های گیاهی، همه و همه نشان می‌دهند که غذا دیگر به‌راحتی به دست نمی‌آید.

در این میان، بیشترین فشار بر دوش کسانی است که غذای ما را تولید می‌کنند. کشاورزان با خاک خسته، آب نایاب و اقلیمی نامطمئن روبه‌رو هستند. دیگر نمی‌دانند کی باید بکارند، کی برداشت کنند، و اصلاً چه محصولی هنوز برایشان صرف دارد.

باید با واقعیت روبه‌رو شویم؛ اگر برای امروز کاری نکنیم، فردا ممکن است  خیلی دیر شده باشد. امنیت غذایی، همان‌قدر که وابسته به سیاست و زیرساخت است، وابسته طبیعت و اقیلیم ما نیز هست.