مصرف آبزیان انتخاب راهبردی برای سفره ایرانی است

ستار صحیحی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به بحران منابع آبی کشور، تأکید کرد: تأمین پایدار پروتئین در ایران نیازمند تغییر جهت به‌سوی منابع کم‌آب‌بر و سالم‌تر است و با توجه به ظرفیت‌های گسترده آبزی‌پروری در کشور، با هدف افزایش مصرف داخلی آبزیان، اصلاح فرهنگ تغذیه‌ای و تقویت زنجیره ارزش آبزیان و بازار در دستور کار سازمان شیلات ایران قرار گرفته است.

بحران آب در ایران و ضرورت بازنگری در تأمین پروتئین

رئیس گروه توسعه بازار و تجارت آبزیان سازمان شیلات ایران با اشاره به اقلیم خشک ایران و شدت‌گرفتن خشکسالی‌ها گفت: تولید گوشت قرمز و مرغ در کشور نیازمند مصرف بالای آب شیرین است؛ در حالی‌که منابع آبی کشور به‌شدت محدود شده‌اند و در چنین شرایطی، تولید پروتئین کم آب بر و با ارزش‌تر و استفاده از منابع دریایی و توسعه آبزی‌پروری در قفس می‌تواند راهکاری پایدار برای تأمین پروتئین باشد.

وی ادامه داد: در سطح جهانی نیز کشورها به‌سمت استفاده از محصولات کم‌آب‌بر حرکت کرده‌اند و آبزیان نه‌تنها از نظر مصرف منابع، بلکه از نظر سلامت جسمی و روانی، کیفیت تغذیه‌ای، و کاهش شدید سوء اثرات زیست‌محیطی نسبت به سایر منابع پروتئینی برتری دارند.

صحیحی با ارائه آمارهایی از مصرف آب در بخش‌های مختلف کشور، تأکید کرد: بیش از 70 درصد آب مصرفی ایران در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که اگر تنها 20 درصد آن با روش های بهره‌وری و استفاده صحیح برای تولید با کیفیت تر و کم هزینه تر، صرفه جویی شود، معادل کل مصرف آب شرب کشور در سال صرفه جویی خواهد شد.

وی همچنین به نقش آبزیان در کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای اشاره کرد و گفت که این محصولات کمترین اثر منفی را بر جو و محیط زیست دارند، از این‌رو، حرکت به‌سوی توسعه مصرف آبزیان، نه‌تنها یک انتخاب تغذیه‌ای، بلکه یک ضرورت زیست‌محیطی و راهبردی است.

تغییر جهت سفره ایرانی؛ از مرغ و گوشت قرمز به آبزیان

صحیحی با اشاره به فاصله مصرف آبزیان با سایر منابع پروتئینی گفت که مصرف سرانه آبزیان در ایران از حدود یک کیلوگرم در سال ۱۳۵۷ به بیش از ۱۴ کیلوگرم در سال 1404 رسیده است؛ با این حال، هنوز با میانگین جهانی که حدود 21 کیلوگرم است، فاصله زیادی داریم.

وی اظهار داشت که سازمان شیلات هدف‌گذاری کرده تا در پایان برنامه پنج‌ساله جدید، مصرف سرانه را به حدود ۱۸ کیلوگرم برساند. این هدف نیازمند افزایش تولید، اصلاح فرهنگ مصرف، و توسعه زیرساخت‌های توزیع و فرآوری است.

روش‌های تغییر ذائقه و فرهنگ مصرف آبزیان

صحیحی با تأکید بر زمان‌بر بودن تغییر ذائقه عمومی، گفت که مردم در مناطق غیرساحلی کمتر به طعم ماهی عادت دارند و اغلب گوشت قرمز یا مرغ را ترجیح می‌دهند. برای اصلاح این روند، سازمان شیلات توسط بخش خصوصی اقدام به تولید محصولاتی مانند کوبیده ماهی و فرآورده های آماده مصرف مانند سوخاری ها و انواع کنسرو ها و ... کرده که با ذائقه سنتی و رایج مردم هماهنگ‌تر است.

وی افزود: این محصولات در نمایشگاه‌ها با استقبال خوبی مواجه شده‌اند و مرکز فرآوری بندر انزلی نیز در حال تولید صنعتی غذاهای دریایی متنوع است؛ همچنین همکاری‌هایی با آموزش‌وپرورش در حال انجام است تا آموزش نیروی ماهر آبزی پروری و فرآوری و نیز مصرف آبزیان در کتاب‌های درسی گنجانده شود و فرهنگ تغذیه‌ای از سنین پایین اصلاح شود.

در پاسخ به دغدغه‌های بهداشتی درباره گوشت‌های منجمد، صحیحی توضیح داد که امروزه با استفاده از تونل‌های انجماد صنعتی و تکنولوژی‌های نوین انجماد و بسته بندی ، کیفیت و سلامت محصولات حفظ می‌شود و باورهای قدیمی درباره گوشت یخی دیگر مصداق نداشته و باید با اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی اصلاح شود.

چالش‌های تولید و بازار؛ لزوم حرکت بخش خصوصی همگام با شرایط کشور

رئیس گروه بازار و صادرات آبزیان سازمان شیلات ایران با اشاره به تمرکز برخی تولیدکنندگان بر صادرات، به اهمیت بازار داخلی پرداخت وتاکید کرد: تولیدکننده باید بازارمحور فکر کند. 

وی تصریح کرد: هیچ‌کس به اندازه خود تولیدکننده دلسوز کسب‌وکارش نیست و انتظار برای حمایت کامل از سوی دولت، راه‌حل پایدار نیست.

صحیحی با اشاره به صدور اولین گواهی زنجیره ارزش آبزیان برای قزل‌آلا گفت: این زنجیره شامل تامین نهاده ها، تولید، فرآوری، بازاریابی، فروش و ردیابی محصول است و سامانه‌های مرتبط مانند «سماک» و «درگاه ملی مجوزها» برای ثبت و پیگیری این زنجیره فعال شده‌، و مشوق‌هایی مانند اولویت در تسهیلات بانکی و تسهیل و اولویت صادرات برای فعالان این حوزه در نظر گرفته شده است.

وی با بیان اینکه سامانه ردیابی محصولات به صورت آزمایشی و مقدماتی (پایلوت) راه‌اندازی شده است گفت: که با استفاده از کدها دوبعدی یا QR، مصرف‌کننده می‌تواند از مراحل تولید تا عرضه محصول مطلع شود و در صورت بروز مشکل، امکان پیگیری وجود دارد. این اقدام اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد و به شفافیت بازار کمک می‌کند.

رئیس گروه بازار و صادرات آبزیان سازمان شیلات ایران تأکید کرد که تولیدکنندگان باید با تشکیل زنجیره‌های تخصصی، به سمت بازار شناسی، بازارسازی، بازاریابی، بازار رسانی و تنوع محصول حرکت کنند. دولت بستر را فراهم می‌کند، اما موفقیت نهایی در گرو ابتکار، همکاری، و نگاه راهبردی بخش خصوصی خواهد بود.

خبرنگار: شبنم مسعودی