رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور:
آب باغ گیاهشناسی به یک‌سوم رسیده/ بلندمرتبه‌سازی‌ها ریشه اصلی بحران است
به گفته رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، کمبود شدید آب در باغ گیاهشناسی تهران موجب خشکیدن روزانه درختان شده و دبی چاه‌های باغ از ۲۲۰ لیتر بر ثانیه به ۷۰ لیتر رسیده است؛ همچنین بلندمرتبه‌سازی‌های ضلع شمالی باغ مهم‌ترین عامل تشدید این بحران است.
تهران- ایانا- رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با پاسخ به سوال خبرنگار ایانا درباره میزان به‌کارگیری نتایج پژوهش‌های این موسسه در سیاست‌گذاری‌های سازمان منابع طبیعی گفت: «فلسفه ایجاد موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ذیل وزارت جهاد کشاورزی، ایفای نقش بازوی علمی برای سازمان اجرایی این وزارتخانه یعنی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ــ سازمان جنگل‌ها و مراتع سابق ـ بوده است و وجود این موسسه زمانی قابل‌توجیه است که دستاوردهای علمی آن در بخش اجرا مورد استفاده قرار گیرد.»
علی علیزاده علی‌آبادی در نشست خبری با موضوع تحقیقات جنگل و مرتع با بیان این‌که تعامل دو مجموعه همواره برقرار بوده اما رضایت‌بخش نیست، افزود: «جلسات مشترک متعددی برگزار می‌شود، کارشناسان دو طرف در نشست‌های یکدیگر شرکت می‌کنند، اما هیچ کدام از دو طرف از این میزان ارتباط راضی نیست.»
او از تشکیل «شورای راهبری تحقیقات منابع طبیعی» طی یکی دو سال گذشته به‌عنوان سازوکاری برای هم‌جهت‌سازی تحقیقات با نیازهای اجرایی نام برد و گفت: «رئیس این شورا رئیس سازمان منابع طبیعی و دبیر آن رئیس موسسه تحقیقات است؛ تا کنون چندین جلسه برگزار شده و کمیته‌های تخصصی ذیل شورا تشکیل شده است تا مسیر بهره‌گیری از دستاوردهای پژوهشی در بخش اجرا تقویت شود.»
اقلیم‌محوری در احیای عرصه‌های تخریب‌شده
رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع همچنین در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایانا درباره روش‌های نوآورانه موسسه برای احیای عرصه‌های تخریب‌شده، با تأکید بر اقلیم‌محور بودن روش‌های احیایی، توضیح داد: «عرصه‌های تخریب‌شده جنگل‌های هیرکانی و زاگرس بیشترین توجه بخش اجرا را به خود اختصاص داده و توصیه‌های علمی موسسه برای این دو رویشگاه مشخص است.»
او با اشاره به حضور دام سبک در جنگل‌های غرب و همچنین کشاورزی و باغبانی زیراشکوب به‌عنوان عوامل اصلی تخریب در زاگرس، افزود: «مدیریت حضور دام و جلوگیری از زراعت زیرآشکوب می‌تواند زادآوری درختان جنگلی زاگرس را تقویت کند، زیرا اکنون همه درختان یک‌سن و با سن بالا بوده و نهال در زیراشکوب دیده نمی‌شود.»
علیزاده تأکید کرد: «در همه اقلیم‌ها، استفاده از گونه‌های بومی برای احیا و توسعه، توصیه اصلی پژوهشگران است و این رویکرد اکنون در سیاست‌های سازمان منابع طبیعی نیز دنبال می‌شود.»
ضرورت مشارکت اجتماعی در مدیریت دام و حفظ جنگل
در ادامه نشست، علیزاده در پاسخ به پرسش خبرنگار دیگر درباره لزوم وجود آیین‌نامه مشترک میان موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، موسسه تحقیقات علوم دامی و سازمان امور عشایر برای مدیریت چرای دام و ارائه جایگزین‌های معیشتی برای جوامع محلی، گفت: «نهادهایی که ذکر شد همگی دولتی هستند، اما عامل اصلی و تعیین‌کننده در تخریب جنگل‌ها چه در قالب عشایر و چه دامداران محلی، در واقع بخش خصوصی است.»
به گفته او، به‌دلیل برخورداری از سامانه‌های عرفی و حق چرای قدیمی، فرهنگ زراعی و عشایری خود را طی سالیان طولانی شکل داده و به همین دلیل حق خودشان می‌دانند که زیرآشکوب درختان چندصد یا چندهزار ساله بلوط را شخم بزنند و گندم بکارند.
او افزود: «مجموعه‌ای از محدودیت‌های قانونی و ملاحظات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی سبب شده این روند در برخی موارد به سود طبیعت نباشد و تخریب عرصه‌ها را تشدید کند.»
علیزاده با اشاره به گستردگی جنگل‌های زاگرس در ۱۲ استان کشور و نقش آنها در تأمین ۴۰ تا ۵۰ درصد آب کشور، گفت: «اهمیت این جنگل‌ها امروز برای تصمیم‌گیران دولتی و حاکمیتی به‌خوبی روشن شده است؛ ارگان‌های مختلف از جمله سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، مسئولیت‌هایی را برای نجات زاگرس برعهده گرفته‌اند و با همکاری دستگاه‌های تحقیقاتی و اجرایی تلاش می‌کنند با تخصیص اعتبارات، بخشی از معیشتی را که بومیان از زیراشکوب یا حتی از خود درختان به دست می‌آوردند، جایگزین کنند تا درختان و خاک منطقه فرصتی برای استراحت و بازسازی داشته باشند.»
او تأکید کرد: «برنامه‌ریزی‌ها در حال انجام است، اما میزان موفقیت آنها به اجرای طرح‌هایی مانند مشارکت‌های اجتماعی و دخالت دادن مردم منطقه در حفظ و حراست از جنگل‌ها بستگی دارد؛ باید منتظر ماند تا مشخص شود این اقدامات در آینده چه نتایجی به همراه خواهد داشت.»
ارزیابی موسسه از طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت
در بخش دیگری از نشست، علیزاده در پاسخ به خبرنگار دیگری که از آخرین ارزیابی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور از اجرای طرح ملی «کاشت یک میلیارد درخت» و میزان تأیید و همراهی موسسه با این طرح و همچنین چالش‌های موجود پرسید، گفت: « این طرح با قدرت، قوت و انگیزه بسیار بالا آغاز شد و در دوره وزیر وقت جهاد کشاورزی، هر هفته جلسات منظم دوشنبه‌ها با هدایت مستقیم وی برگزار می‌شد و در آن دوره، سرعت و کیفیت اجرای طرح مطلوب بود و بیش از ۱۲۵ نهالستان در سراسر کشور راه‌اندازی شد و عملیات کاشت و انتقال نهال در مناطق مختلف انجام گرفت.»
او با توضیح این‌که با گذشت زمان، روند اجرای طرح نه با جدیت اولیه،اما ادامه یافت، گفت: «یکی از دلایل این کاهش شدت، موفق نبودن طرح در جلب مشارکت مردمی به اندازه انتظار بود و به همین دلیل وابستگی به اعتبارات دولتی ادامه یافت که این اعتبارات تکافوی اجرای این طرح بلندپروازانه را نداشته و این موضوع باعث کندی در فعالیت‌ها شده است.»
علیزاده او ادامه داد: «محدودیت چهار ساله از اجرای طرح برداشته شده و رویکرد از تمرکز صرف بر تولید نهال به کاشت و نگهداری نهال در عرصه‌های اصلی تغییر کرده است.»
او تأکید کرد: «طرح اکنون تلاش دارد از کمیت کاسته و بر کیفیت بیفزاید و بر همین اساس، فعالیت‌ها با وجود اعتبارات کم، در مسیر اجرای کیفی پیش می‌رود.»
او ادامه داد: «اجرای این طرح دیگر محدود به چند سال مشخص نیست و باید در فرایندی بلندمدت دنبال شود، چرا که کاشت نهال یک فعالیت دائمی است که باید هر سال صورت گیرد.»
رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع یادآور شد: «براساس مطالعات انجام‌شده در این موسسه، کشور ظرفیت حداقل کاشت یک میلیارد نهال را دارد و در صورت رعایت اصول فنی، حتی امکان بیش از آن نیز وجود دارد.»
علیزاده با بیان این‌که کاهش بارندگی‌های پاییزه، زمستانه و بهاره عاملی است که می‌تواند موفقیت طرح را تحت‌تأثیر قرار دهد، خاطرنشان کرد: «هرچند اطلاعات دقیقی از میزان اثر کاهش بارندگی نداریم اما انتخاب گونه‌های مقاوم به خشکی و متناسب با اقلیم‌های مختلف کشور می‌تواند تنش آبی را کاهش داده و موفقیت عملیات کاشت را افزایش دهد.»
چالش کمبود آب و تهدید آینده باغ گیاهشناسی ملی ایران
در ادامه جلسه رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به افزایش نگرانی‌ها درباره آینده باغ گیاهشناسی ملی ایران، گفت: «چالش‌ها روز به روز عمیق‌تر می‌شود؛ ما در حال حاضر ۱۵۰ هکتار باغ گیاهشناسی داریم که گونه‌های مختلف با نیازهای آبی متفاوت در آن نگهداری می‌شود و اگر بخواهیم این باغ را به‌عنوان یک باغ استاندارد حفظ کنیم، نیازمند آب کافی هستیم در حالی که متأسفانه درختان باغ از تشنگی رنج می‌برند.»
به گفته علیزاده کمبود آب مستقیماً بر حیات درختان این باغ اثر گذاشته و با مراجعه به قطعات نگهداری درختان بریده‌شده، تعداد درختانی که روزانه خشک و قطع شده و از باغ خارج می‌شود قابل مشاهده است.
او توضیح داد: «از هفت حلقه چاهی موجود در باغ اکنون عملاً شش حلقه فعال است؛ زمانی ۲۲۰ لیتر بر ثانیه آب داشتیم اما امروز حداکثر دبی به یک سوم یعنی ۷۰ لیتر بر ثانیه رسیده و این موضوع آبیاری باغ را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.»
تأثیر بلندمرتبه‌سازی بر کاهش نفوذپذیری خاک و افت آب‌های زیرزمینی
علیزاده یکی از عوامل کمبود آب را تغییر اقلیم دانست اما تأکید کرد: «عامل اصلی‌تر، بلندمرتبه‌سازی‌هایی است که در ضلع شمالی باغ انجام شده است؛ مراتعی که باید محل نفوذ بارندگی و تغذیه سفره‌های زیرزمینی باشد، تبدیل به ساختمان، آسفالت، جدول و سیمان شده و اگر بارانی هم ببارد به‌جای نفوذ در خاک، به صورت سیلاب از روی سطح آسفالته وارد رودخانه و از منطقه خارج می‌شود.»
او ادامه داد: «بلندمرتبه‌سازی‌ها همچنان ادامه دارد و حتی به جوار باغ رسیده است؛ تلاش‌های ما برای توقف یا کاهش این روند، اگرچه نتیجه ناچیزی داشته، اما به هیچ وجه به اندازه دلخواه ما نبوده و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک با چالش بزرگ آب روبرو خواهیم شد.»
توافق برای احداث تصفیه‌خانه و تضمین دائمی آب باغ
رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با ابراز امیدواری درباره تأمین آب باغ بیان کرد: «توافق انجام‌شده با شرکت آب و فاضلاب تهران برای احداث یک تصفیه‌خانه آب‌و‌فاضلاب در جوار باغ بوده و قرار است زمین آن را وزارت جهاد کشاورزی تأمین و تأسیسات را شرکت آب و فاضلاب راه‌اندازی کند؛ با این شرط که آب تصفیه‌شده این واحد، تأمین دائمی و رایگان آب باغ را تضمین کند.»
او ادامه داد: «این پیشنهاد را شخص رئیس‌جمهور پزشکیان، هنگام بازدید از باغ مطرح کرده و خواستند پیش‌نویس آن تهیه شود؛ این پیش‌نویس بر پایه فعالیت‌های دو سال گذشته و تعاملات با آبفا تنظیم شد و اکنون در مرحله تصویب در دولت قرار دارد.»
علیزاده اظهار داشت: «تصویب‌نامه این طرح به معاونت حقوقی ریاست جمهوری منتقل شده و فعلاً همان‌جا متوقف مانده است؛ امیدواریم با پیگیری‌های وزارت جهاد کشاورزی، این مصوبه دوباره به جریان افتاده و برای تصویب نهایی به هیأت دولت ارسال شود.»
او با اشاره به موافقت هیئت‌امنا با واگذاری زمین برای احداث تصفیه‌خانه، خاطرنشان کرد: این واگذاری مشروط به این است که اگر ظرف دو سال پس از واگذاری، تصفیه‌خانه ساخته نشود یا آب باغ را تضمین نکند، وزارت جهاد کشاورزی حق بازپس‌گیری زمین را خواهد داشت؛ این موارد در پیش‌نویس آمده و امیدواریم به تصویب نهایی برسد.»
علیزاده با بیان این‌که در داخل باغ نیز یک مخزن ۱۰ هزار مترمکعبی به‌عنوان بخشی از بسته تأمین آب از طریق فاضلاب تصفیه‌شده ساخته شده است، افزود: «وجود این مخزن، شبکه آبرسانی و تصفیه‌خانه در کنار هم می‌تواند یک پکیج کامل برای تضمین تأمین آب روزانه باغ باشد.»
او ابراز امیدواری کرد که این تصویب‌نامه بدون هیچ مانعی به امضای هیئت دولت برسد و عملیات احداث تصفیه‌خانه برای تضمین تأمین همیشگی آب باغ آغاز شود.
خبرنگار: شهرزاد مسعودی
دیدگاه تان را بنویسید