جایزه جهانی روز خاک به ایران رسید/ تقدیر فائو از عملکرد وزارت جهاد کشاورزی

فرخ طایراو در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایانا با اشاره به این‌که «مشارکت جهانی خاک» (Global Soil Partnership – GSP) در دسامبر ۲۰۱۲ در پی نگرانی‌های جهانی از تخریب خاک و بی‌توجهی به نقش حیاتی آن در توسعه پایدار، در شورای فائو تصویب و تشکیل شد؛ افزود: مأموریت اصلی آن ارتقای ظرفیت‌ها، تسهیل تبادل دانش و فناوری، و حمایت از مدیریت پایدار خاک در تمامی سطوح بوده و ایران از زمان تأسیس رسمی این مشارکت در سال ۲۰۱۲ همکاری فعالی با آن داشته است.

نماینده سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران با بیان این‌که ایران از نظر اداری زیرمجموعه دفتر منطقه‌ای فائو برای آسیا و اقیانوسیه (RAP) است؛ گفت: اما به‌دلیل شباهت‌ویژگی‌های جغرافیایی خاک، در مشارکت منطقه‌ای خاک خاور نزدیک و شمال آفریقا (NENA Soil Partnership) عضویت دارد.

طایراو با این توضیح که فائو در سال ۲۰۲۰ «برنامه پزشکان خاک» را به‌عنوان بخشی از زیر‌برنامه آگاهی‌رسانی خود راه‌اندازی کرد! افزود: این برنامه با رویکرد «کشاورز به کشاورز» آموزش‌های مرتبط با مدیریت پایدار خاک را به جوامع محلی ارائه می‌دهد.

وی ادامه داد: ایران در سال ۲۰۲۴ به‌طور رسمی به این برنامه پیوست که نشان‌دهنده مشارکت فعال کشور در ترویج آگاهی و اجرای روش‌های پایدار در سطح محلی است. نماینده فائو در ایران با اشاره به پروژه‌های مشترک این سازمان و نهادهای ایرانی برای مقابله با چالش‌هایی همچون فرسایش، شوری و کاهش مواد آلی خاک، گفت: تقریباً تمامی این پروژه‌ها شامل مداخلاتی در زمینه حفاظت خاک است، اما برخی از آن‌ها به‌طور خاص بر این موضوع تمرکز دارد.

وی با معرفی طرح «احیای چشم‌اندازهای جنگلی و اراضی تخریب‌شده» (RFLDL) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین این پروژه‌ها افزود: این طرح با همکاری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و صندوق سبز محیط زیست (GEF) با هدف احیای خاک‌های شور و مناطق مستعد فرسایش بادی به‌ویژه در منطقه ریگان و تقویت ظرفیت جوامع محلی برای مدیریت پایدار منابع طبیعی اجرا شد.

طایراو ادامه داد: پس از وقوع سیل‌های ویرانگر سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، فائو پروژه‌ای تحت برنامه همکاری فنی برای احیای منابع آب و خاک در استان‌های لرستان، خوزستان، گلستان و سیستان و بلوچستان اجرا کرد که هدف آن افزایش تاب‌آوری نظام‌های کشاورزی و جوامع روستایی در برابر بلایای اقلیمی بود.

وی از پروژه «بهبود بهره‌وری آب در دشت قزوین» نیز به‌عنوان نمونه‌ای از اقدامات فائو یاد کرد و گفت: این برنامه با همکاری کارشناسان ترویج کشاورزی استان قزوین اجرا شد و آموزش‌های فنی لازم را به کشاورزان برای کاهش برداشت آب و افزایش کارایی مصرف آب، ارائه داد.

نماینده فائو با اشاره به حضور ایران در برنامه منطقه‌ای جدید این سازمان با عنوان «ظرفیت‌سازی برای تولید پایدار و ترویج محصولات مقاوم به تغییر اقلیم و غنی از مواد مغذی در آسیا» (۲۰۲۵–۲۰۲۷)، اظهار داشت: اهداف این پروژه شامل ترویج نظام‌های تولید پایدارتر، افزایش تاب‌آوری در برابر فشارهای اقلیمی و بهبود کیفیت تغذیه‌ای محصولات بوده و اقدامات حفظ مواد آلی خاک، چرخه مواد مغذی و جلوگیری از تخریب خاک در محورهای اصلی آن قرار دارد.

طایراو با بیان این‌که ایران یکی از کشورهای فعال و پیشرو در سطح منطقه در چارچوب GSP محسوب می‌شود؛ خاطرنشان کرد: فائو در سال ۲۰۲۴ از مشارکت مؤثر این کشور در فعالیت‌های آگاهی‌رسانی تقدیر کرده و وزارت جهاد کشاورزی (معاونت آب و خاک) موفق به دریافت «جایزه جهانی روز خاک» (King Bhumibol World Soil Day Award 2024) برای اجرای موفق و گسترده مراسم روز جهانی خاک ۲۰۲۳ شد.

وی با اشاره به این‌که طبق گزارش فائو، برنامه‌های ایران در روز جهانی خاک بیش از ۱۱ میلیون نفر را درگیر و بیش از ۳۳۰۰ رویداد ثبت‌شده را شامل می‌شود که نقش رهبری ایران در ارتقای آگاهی عمومی نسبت به خاک را نشان می‌دهد؛ افزود: همچنین ایران ریاست شبکه آزمایشگاه‌های خاک منطقه خاور نزدیک و شمال آفریقا (NENALAB) را برای دوره ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ بر عهده دارد که بیانگر اعتماد سایر کشورهای منطقه به توان فنی و مدیریتی ایران است.

طایراو در عین حال تصریح کرد: با وجود این دستاوردها، همچنان جای پیشرفت وجود دارد و ایران مانند بسیاری از کشورها به ارتقای ظرفیت فنی آزمایشگاه‌ها، هماهنگ‌سازی داده‌ها و اجرای کامل اقدامات احیای سلامت خاک نیاز دارد.

نماینده فائو با بیان این‌که تمامی پروژه‌ها و برنامه‌های این سازمان دارای مؤلفه‌های ظرفیت‌سازی است؛ گفت: در اسفند ۱۴۰۱ (مارس ۲۰۲۳)، دوره آموزشی آنلاین «مدیریت اراضی خشک» با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری راه‌اندازی شد که هدف آن افزایش دانش مدیران پروژه، کارشناسان میدانی و سیاست‌گذاران درباره مدیریت پایدار سیستم‌های کشاورزی و جنگلداری در مناطق خشک بود.

وی اظهار داشت: مدارس میدانی کشاورزان در دشت قزوین در چارچوب پروژه بهبود بهره‌وری آب راه‌اندازی شده و آموزش‌های لازم درباره شناسایی بهره‌وری پایین آب، پایش منابع آبی و بهینه‌سازی الگوی کشت را به کارشناسان و کشاورزان ارائه داد.

طایراو به برگزاری «کارگاه آموزشی پزشکان خاک» در استان گلستان در اوایل سال ۲۰۲۵ اشاره کرد و گفت: در این کارگاه دو روزه، کارشناسان، پژوهشگران و نمایندگان تعاونی‌های کشاورزی از ۹ استان کشور حضور داشته و با اهداف برنامه و اهمیت سلامت خاک آشنا شدند.

وی افزود: فائو در قالب پروژه «احیای آب و خاک برای افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی» در استان‌های گلستان، خوزستان و لرستان، مجموعه‌ای از تجارب موفق مدیریت خاک و آب را منتشر کرده است تا کارشناسان و کشاورزان بتوانند این روش‌ها را در شرایط محلی خود به‌کار گیرند.

نماینده فائو ادامه داد: از دیدگاه این سازمان، مهم‌ترین نیازها و اولویت‌های ایران در زمینه حفاظت و مدیریت خاک شامل مقابله با فرسایش، ترویج کشاورزی پایدار، تقویت ظرفیت‌های فنی در مدیریت خاک و آب، مقابله با شوری و قلیائیت، افزایش مواد آلی خاک و ارتقای تاب‌آوری اقلیمی در برابر بلایایی مانند سیل و خشکسالی است.

وی با بیان این‌که همکاری‌های آینده ایران و فائو در زمینه خاک، بر پایه نوآوری، پایداری و تاب‌آوری در حال گسترش است؛ تصریح کرد: فائو متعهد است همچنان از ایران در تدوین و اجرای سیاست‌هایی که مدیریت پایدار خاک را ترویج می‌کنند حمایت کند؛ این تعهد شامل توسعه کشاورزی حفاظتی، ارگانیک، بدون شخم و جنگل‌زراعی بوده و بیانگر پایبندی بلندمدت فائو به بهبود سلامت خاک و افزایش بهره‌وری کشاورزی در ایران و منطقه است.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی