تغییرات اقلیمی جرقه شعله‌ور شدن جنگل‌ها و مراتع ایران است

به گزارش ایانا به نقل از روابط عمومی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سعیده اسکندری، عضو هیأت علمی بخش تحقیقات جنگل این موسسه، گفت: آتش‌سوزی یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل‌ها و مراتع ایران است که هر سال صدها هکتار از این اکوسیستم‌های ارزشمند را نابود می‌کند.

وی با بیان این‌که به‌طور کلی عوامل مختلفی که در بروز این حوادث نقش دارد؛ به دو دسته عوامل طبیعی (به‌ویژه عوامل اقلیمی) و عوامل انسانی تقسیم می‌شود؛ اظهار داشت: آتش‌سوزی خسارت‌های فراوان و جبران‌ناپذیری به منابع طبیعی وارد می‌کند که جبران آن‌ها نیازمند صرف هزینه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی سنگین است.

اسکندری با تأکید بر این‌که تغییر اقلیم و گرمایش جهانی از چالش‌های مهم امروز جهان است که اثرات مخربی بر محیط‌زیست، جنگل‌ها و مراتع دارد؛ افزود: ایران که در کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته، در سال‌های اخیر به‌شدت تحت تأثیر پیامدهای تغییر اقلیم بوده است که یکی از این پیامدها، افزایش وقوع آتش‌سوزی در اکوسیستم‌های طبیعی، از جمله جنگل‌های هیرکانی، ایران-تورانی و زاگرس است.

وی ادامه داد: تغییر اقلیم با افزایش دما، وزش بادهای گرم، خشکسالی، کاهش بارندگی و رطوبت نسبی، زمینه‌ساز آتش‌سوزی‌های گسترده شده است.

اسکندری گفت: گرچه بیشتر آتش‌سوزی‌های جنگلی ناشی از فعالیت‌های انسانی است؛ اما تغییر اقلیم نیز نقش مهمی در افزایش این حوادث داشته است.

وی افزود: حضور انسان در طبیعت، به‌ویژه در نزدیکی جاده‌های جنگلی، روستاها، زمین‌های کشاورزی و مناطق گردشگری، عامل اصلی بسیاری از آتش‌سوزی‌هاست که می‌تواند عمدی یا غیرعمدی باشد.

اسکندری با اشاره به این‌که آتش‌سوزی‌های انسانی، چه عمدی و چه غیرعمدی، تهدیدی جدی برای امنیت ملی است؛ مثال زد: به‌عنوان نمونه تنها در جریان جنگ اخیر با رژیم صهیونی، ۹۰۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران در اثر برخورد موشک‌ها و ریزپرنده‌های نظامی در گرمای تابستان از بین رفت و همچنین احتمال استفاده خرابکارانه از آتش به‌عنوان ابزار فشار داخلی و منطقه‌ای وجود دارد و گاه این حوادث به دلیل اختلافات قومی و قبیله‌ای رخ می‌دهد.

وی با بیان این‌که آتش‌سوزی علاوه بر نابودی درختان و محصولات فرعی جنگل، بر معیشت جوامع محلی و مشاغلی مانند زنبورداری و جمع‌آوری محصولات جنگلی اثر منفی می‌گذارد و می‌تواند موجب مهاجرت روستاییان به شهرها شود؛ اظهار داشت: این امر تبعات اقتصادی و اجتماعی فراوانی داشته و دولت هر ساله بخش بزرگی از بودجه را صرف جبران این خسارات می‌کند؛ در حالی که با پیش‌بینی و مهار به‌موقع می‌توان از بسیاری از آن‌ها جلوگیری کرد.

اسکندری تصریح کرد: تکرار آتش‌سوزی در اکوسیستم‌های هیرکانی و زاگرس باعث کاهش تنوع زیستی، انقراض گونه‌های ارزشمند، استقرار گونه‌های مهاجم، تغییر ترکیب گونه‌ها و ساختار جنگل، فرسایش شدید خاک، انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش منابع آبی می‌شود.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال گونه راش در جنگل‌های هیرکانی بسیار حساس بوده و به‌سرعت می‌سوزد؛ در حالی که بلوط در زاگرس با وجود مقاوم‌تر بودن، اما خشکی تابستان موجب آسیب‌پذیری آن در برابر آتش می‌شود.

این عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تأکید کرد: آتش‌سوزی علاوه بر تخریب چشم‌انداز و کاهش ارزش زیبایی‌شناسی، به صنعت اکوتوریسم و گردشگری طبیعی نیز آسیب می‌زند.

وی با تأکید بر نقش فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی در مدیریت آتش، گفت: برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تهیه بروشورهای ساده درباره خطرات آتش و ارزش جنگل‌ها، تأمین تجهیزات ساده مهار آتش (مانند دمنده، آتش‌کوب و گالن آب) و آموزش روستاییان برای مشارکت در مهار آتش، به‌ویژه در مناطقی مانند زاگرس با وایستگی معیشت مردم به جنگل، بسیار مؤثر است.

اسکندری به ضعف مدیریت بحران و مهار آتش در کشور و بی‌اعتمادی مردم به نهادهای دولتی به دلیل  پاسخ دیرهنگام سازمان‌های مسئول اشاره کرد و گفت: به عنوان نمونه، نبود هلیکوپتر برای مهار آتش باعث شد بخش وسیعی از جنگل‌ها و مراتع پیش از رسیدن نیروهای امدادی بسوزد و مردم محلی و دوستداران محیط‌زیست ناچار به اقدام خودجوش شوند که  مانند حادثه مرداد امسال در جنگل آبیدر سنندج، گاه با مصدومیت یا جان‌باختن آن‌ها همراه بوده است.

وی با اشاره به اهمیت فناوری‌های نوین در پیشگیری و پیش‌بینی آتش، گفت: مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در حوزه مدیریت، پیش‌بینی و پیشگیری آتش فعالیت‌های پژوهشی و ترویجی متعددی انجام داده و نتایج آن در قالب گزارش‌های پژوهشی، کتاب‌ها، مقالات علمی، دستورالعمل‌ها و نشریات ترویجی منتشر شده است.