درختان سیب با اقلیم ایران سازگار شدند/ کاهش مصرف آب به یک سوم

داریوش آتشکار در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا اظهار داشت: پرورش سیب در دنیا طی ۶۰ سال گذشته به‌سمت استفاده از پایه‌های رویشی پا کوتاه‌ تغییر یافته و علت آن افزایش عملکرد در واحد سطح است.

هیأت علمی پژوهشکده میوه‌های معتدله و سردسیری مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی با بیان این‌که در کشورهای پیشرفته تراکم درختان سیب در هکتار به‌دلیل استفاده از پایه‌های رویشی به حدود سه هزار اصله می‌رسد؛ افزود: از مهم‌ترین مزایای این پایه‌ها می‌توان به استفاده بهینه از منابع آب و خاک، افزایش عملکرد، بهره‌وری از نیروی کارگری و مکانیزاسیون، و نیز ارتقای کیفیت میوه برای بازارهای صادراتی اشاره کرد.

وی با اشاره به این‌که استفاده از پایه‌های رویشی در ایران به‌صورت محدود از سال ۱۳۵۲ در قالب باغات نمایشی از جمله در خراسان رضوی و آبیک قزوین آغاز شد؛ گفت: اما به‌دلیل دانش کم باغداران در آن زمان، توسعه چندانی نیافت.

آتشکار ادامه داد: طی دو دهه اخیر، معاونت امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی تلاش زیادی در زمینه آموزش و ترویج استفاده از پایه‌های رویشی انجام داده است و اکنون در بسیاری از کشورهای مهم تولیدکننده سیب، تقریباً تمام باغ‌ها روی این پایه‌ها قرار دارد.

وی با بیان این‌که هر کشور پایه‌هایی را بر اساس شرایط اقلیمی خود توسعه داده است؛ افزود: پایه‌های توسعه یافته‌ در اروپا به دلیل اصلاح شدن برای خاک‌های غنی، با خاک‌های اغلب سنگلاخی و فقیر ایران سازگاری مناسبی نداشته و نیاز به مدیریت ویژه، کوددهی عالی و آبیاری مناسب دارد. 

آتشکار ادامه داد: از این‌رو پژوهشکده میوه‌های معتدل و سردسیری از سال ۱۳۸۴ برنامه اصلاح پایه‌های رویشی بومی را با هدف تولید پایه‌هایی با ترکیب ژن‌مایه‌های (ژنوتیپ‌) بومی پا کوتاه ایرانی با پایه‌های تجاری خارجی آغاز کرد تا پایه‌هایی سازگار با خاک و اقلیم ایران به‌دست آید.

پایه هیبرید ایرانی

وی با اشاره به فرآیند طولانی‌مدت اصلاح پایه‌های سیب گفت: طی ۲۰ سال اخیر از میان حدود ۴۰۰۰ ژنوتیپ، به ۲۰ ژنوتیپ امیدبخش رسیده‌ایم که آزمایش‌های  تحمل به تنش زنده و غیرزنده  روی آن‌ها انجام شده و پیش‌بینی می‌شود در پنج سال آینده بتوانیم دو یا سه پایه رویشی ایرانی را معرفی کنیم.

آتشکار به پا کوتاه بودن، مقاومت به بیماری‌های طوقه‌ای مانند فایتوفترا، بیماری آتشک و آفت شته مومی، به عنوان مهم‌ترین اهداف اصلاح پایه‌ها اشاره کرد و گفت: همچنین تلاش شده است پایه‌هایی انتخاب شود که قابلیت تکثیر رویشی ساده‌ای داشته باشد.

این پژوهشگر اظهار داشت: با این پایه‌های رویشی درختان یکنواخت‌تری تولید شده، تراکم درخت در هکتار (از ۵۰۰ به ۳۰۰۰ اصله) و عملکرد از میانگین ۱۶–۱۸ تن فعلی به حدود ۴۰–۵۰ تن در هکتار افزایش یافته و میوه‌هایی با کیفیت بهتر برای صادرات تولید می‌شود.

قدرت ریشه‌زایی پایه سیب هیبرید

وی افزود: در باغات سنتی سیب حدود ۱۲ هزار مترمکعب آب در هکتار مصرف می‌شود، اما در باغات متراکم با پایه‌های رویشی و با استفاده از آبیاری تحت فشار می‌توان این مقدار را به ۴ هزار مترمکعب، یعنی به یک‌سوم میزان فعلی کاهش داد.

آتشکار با بیان این‌که ایران نیز مانند هر کشور که بر اساس نیازهای اقلیمی و خاکی خود پایه‌هایی را اصلاح کرده، باید پایه‌های سازگار با اقلیم خود داشته باشد؛  خاطرنشان کرد: پایه‌های بومی ایرانی می‌تواند هزینه‌های مبارزه با آفات و بیماری‌ها و مصرف آب را کاهش داده و در عین حال عملکرد بالاتری را نیز تضمین کند که این مسأله به کاهش واردات پایه و افزایش بهره‌وری و خوداتکایی کمک می‌کند.

وی با اشاره به این‌که تا به‌دست نیامدن نتایج کامل آزمایش‌ها، پایه‌ها به عرصه معرفی نخواهد شد؛ گفت: ولی با این حال از طریق روز مزرعه، بروشورها، نشریات فنی، مقالات و دوره‌های آموزشی، ذهن کارشناسان فنی کشور آماده شده است و در مراحل پایانی، سازگاری منطقه‌ای این پایه‌ها در ایستگاه‌های مختلف کشور نیز در دست بررسی می باشد و پس از آن انتقال دانش فنی به بخش خصوصی انجام خواهد شد.

آتشکار با تأکید بر این‌که اصلاح پایه‌های رویشی در تمام دنیا یک روند ۳۰ ساله داشته و این فرآیند نیازمند صبر، هزینه و همکاری میان تخصص‌های مختلف است؛ افزود: پژوهشکده میوه‌های معتدله و سردسیری از متخصصان آفات، بیماری‌ها و تنش‌ها برای پیشبرد پروژه استفاده کرده‌ و ان‌شاءالله در ۵ سال آینده نتایج این تلاش‌ها به نتیجه خواهد رسید.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی