صرفه جویی 37 درصدی مصرف آب در کشت هندوانه

شهناز دیواندری- در حالی تابستان روزهای پایانی خود را طی می‌کند و جای خود را به پاییز می‌دهد که داستان هندوانه‌های آب‌بر هنوز سوژه خبری بسیاری از رسانه‌های کاغذی و غیرکاغذی است. به طوری که تیترهای غیرمنصفانه‌ رسانه‌ها، نوع نگاه‌ها را به این محصول تغییر داده و وجدان مصرف‌کنندگان و کشاورزان را به درد آورده است. کاشت هندوانه در حالی چند سالی است به علت کمبود بارندگی و حادتر شدن وضعیت آب کشور از سوی منتقدان به کاشت آن، محکوم می‌شود که جدا کردن این محصول از سبد میوه ایرانیان به ویژه در روزهای داغ تابستان و شب چله امکان‌پذیر نیست. بنابراین به جرأت می‌توان اعتراف کرد، هندوانه در فرهنگ ایرانیان ماجرای دیروز و امروز نیست که به فکر حذف صددرصدی آن در ایران بود! اما شاید پررنگ‌تر شدن محکوم کردن هندوانه‌ها از جایی آب می‌خورد که برخی تصور می‌کنند، هنوز کاشت هندوانه به همان شیوه سنتی و با آب فراوان صورت می‌گیرد. این تفکر نادرست در شرایطی در اذهان عمومی همچنان جریان دارد که ارتقای بهره‌وری و سیاست‌های روی داده در چند سال اخیر بخش کشاورزی، به طور کامل نادیده گرفته شده. بر این اساس تولید هندوانه هنوز که هنوز است جزو متهمان ردیف اول مصرف بالای آب در کشور محسوب می‌شود. همان محصولی که چند سالی است، موفق شده‌اند با روش‌های نوین و ارتقای بهره‌وری، میزان آب مصرفیشان را تا 37 درصد کاهش دهند.

صرفه‌جویی به غایت 37 درصد

طبق بررسی‌های صورت گرفته طی سال‌های 91 تا 95 مصرف آب در تولید هندوانه از 12500 مترمکعب در هکتار به 9740 مترمکعب کاهش یافته. این کاهش مصرف آب در حالی رخ داده که در سال 91 به ازای هر متر مکعب آب مصرفی 2.2 کیلوگرم از این محصول تولید شده و بر اثر برنامه‌ها و سیاست‌هایی که وزرات جهاد کشاورزی در جهت افزایش بهره‌وری انجام داده این میزان تولید به 3.5 کیلوگرم به ازای هر متر مکعب رسیده. بنابراین آب مصرفی برای تولید یک کیلوگرم هندوانه از 455 لیتر در سال 91 به 286 لیتر در سال 95  کاهش یافته که این میزان 37 درصد صرفه جویی در مصرف آب را نشان می‌دهد. همچنین آمارها حکایت می‌کنند که در سال 93 عملکرد در واحد سطح از 29 تن در هکتار به 32.5 تن در هکتار برای سال 95 رسیده است که افزایش خوبی در این زمینه به چشم می‌خورد. همچنین با توجه به سیاست‌های جدید در نظر گرفته شده در پنج سال اخیر، تولید سه هزار و 550 تنی هندوانه بیش از نیم میلیارد متر مکعب صرفه جویی را با خود به همراه داشته.

هندوانه یا ذرت؟

در پی انتقادات ریز و درشتی که برای کاشت هندوانه به خاطر آب‌بَر بودن این محصول روی می‌دهد، اینبار شاهرخ رمضان‌نژاد مدیر روابط عمومی وزارت جهاد کشاورزی در صفحه اینستاگرام خودش به شفاف‌سازی این داستان پرداخته است. او به مقایسه این دو محصول پرداخته و نوشته است که «در پاسخ به منتقدین مشفق که نظرات آن‌ها را همیشه ارج نهاده‌ایم، کافی است به نیاز آبی ذرت که پنج برابر هندوانه است، و قیمت ذرت و هندوانه در بازارهای بین‌المللی توجه نماییم. از این رو قیمت یک تن ذرت 312 دلار و یک تن هندوانه 288 دلار است. با احتساب هفت تن متوسط عملکرد ذرت و 33 تن عملکرد هندوانه، از یک هکتار ذرت دو هزارو 184 دلار و از یک هکتار هندوانه 9هزارو 504 دلار عایدمان خواهد شد. بنابراین اعداد و ارقام با فاصله معناداری بر اقتصادی و مقرون به صرفه بودن تولید هندوانه در قیاس با ذرت دانه، دلالت دارند به ویژه آن که با استمرار برنامه‌های سیاست "به کاشت" در تولید هندوانه ،صرفه جویی آبی این محصول در سال‌های آتی به مراتب بیشتر نیز خواهد شد».

پارس‌آباد دشت مغان سویا را جایزین هندوانه کرد

وزرات جهاد کشاورزی با وجود سیاست‌های جدیدی که طی چند سال اخیر در جهت کاهش مصرف آب برای کاشت هندوانه به کار برده، در بسیاری از مناطق کشور که با بحران جدی کم آبی دچار شده‌اند، کاشت دانه‌های روغنی را جایگزین این محصول کرده است. برای نمونه پارس آباد دشت مغان یکی از شمالی‌ترین مناطق کشور است که کشاورزان آن در گذشته به کاشت هندوانه مشغول بوده‌اند اما در پی بررسی‌های صورت گرفته توسط وزارت جهاد کشاورزی در حال حاضر کاشت هندوانه در این منطقه متوقف و با جایگزینی محصول سویا، پارس آباد به قطب تولید این دانه روغنی تبدیل شده است. بر این اساس پارس‌آباد دشت مغان، 65 درصد محصول سویای تولید شده در استان اردبیل را تولید می‌کند که این داستان به خوبی توانسته از خروج بی‌رویه ارز از کشور، به دلیل واردات سویا جلوگیری کند.