خاک تمام می‌شود

تهران – ایانا – عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در مراسم روز جهانی خاک سال ۱۴۰۴  با شعار خاک‌های سالم برای شهرهای سالم  با هشدار نسبت به تشدید روند تخریب خاک در کشور، گفت: «بدرفتاری ما با منابع طبیعی محدود به وضعیت فعلی نمی‌ماند و شرایط از آنچه تصور می‌کنیم وخیم‌تر خواهد شد، زیرا فشار بر منابع را افزایش داده‌ایم و ظرفیت تحمل آن‌ها را هم‌زمان کاهش داده‌ایم».

به گزارش ایانا،  سید حمیدرضا صادقی با بیان این‌که فرسایش خاک در سطح جهانی و در ایران وارد مرحله هشداردهنده شده است، افزود: «تخریب خاک در مناطقی که آن‌ها را چشم و چراغ کشور می‌دانیم به شدت مشاهده می‌شود و اگر امروز امید خود را به خودمان نبندیم، جایی برای اتکا باقی نخواهد ماند؛ ما به یک رنسانس و یک انقلاب درونی در رفتارهایمان نیاز داریم».

این عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، آلودگی منابع خاک در مناطق شهری را ناشی از زباله، شیرابه‌ها، فلزات سنگین، پسماندهای بیمارستانی و حجم گسترده و متنوع پسماندها دانست و تأکید کرد: «حتی در نبود برخی از این عوامل، تراکم بالای جمعیت به‌تنهایی می‌تواند شهرها را با بحران جدی مواجه کند.»

او راهکارهای مقابله با این وضعیت را تفکیک پسماند، تصفیه فاضلاب، تصفیه پسماندهای عفونی، تولید کمپوست و تولید زغال زیستی عنوان کرد و با اشاره به محدودیت توسعه فضای سبز شهری، افزود:  «با ۶۷ هزار هکتار فضای سبز نمی‌توان بیش از این توسعه ایجاد کرد و حتی حفظ همین سطح هم دشوار خواهد بود، بنابراین باید بهره‌وری افزایش یابد، تولید اکسیژن بیشتر شود، جذب آب افزایش پیدا کند و مصرف آب کاهش یابد».

صادقی با تصریح این‌که استفاده از پسماندهای شهری برای تولید کمپوست و بهره‌گیری از بقایای هرس فضای سبز برای تولید زغال زیستی، یکی از راهکارهای افزایش بهره‌وری است، گفت: «در قالب یک پروژه مشترک با پژوهشگران چینی، این موضوع را اثبات کرده‌ایم که زغال زیستی می‌تواند حتی رطوبت موجود در هوا را جذب کرده و در اختیار گیاه قرار دهد.»

او با اشاره به پیامدهای بدرفتاری با خاک تصریح کرد: «حاصلخیزی خاک افت کرده، امنیت غذایی تهدید شده، آب‌های زیرزمینی آسیب دیده‌اند و به‌طور اثبات‌شده، بیمار شدن خاک به‌صورت مستقیم بر بیمار شدن جوامع انسانی اثر می‌گذارد».

این عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس همچنین به پیامدهایی نظیر مهاجرت، ناپایداری اجتماعی، کاهش تاب‌آوری بوم‌سازگان‌ها، تخریب اکوسیستم‌ها و تهدید امنیت جامعه اشاره کرد و گفت: «این مسئله ابعاد اجتماعی، سیاسی و حکمرانی دارد.»

او با بیان این‌که هشدارهای جهانی نشان می‌دهد وضعیت خاک در آینده نیز وخیم‌تر از شرایط فعلی خواهد شد، افزود: «هیچ‌گونه پاسخ کمی و قابل ثبت به تحقق اهداف ۱۷ گانه توسعه پایدار سازمان ملل نداشته‌ایم و در زمینه استفاده پایدار از منابع زمین، کشاورزی حفاظتی، مدیریت چرای دام و مدیریت منابع خاک عملکرد قابل دفاعی ارائه نشده است».

صادقی با تأکید بر ضرورت اصلاح سیاست‌های حمایتی گفت: «خرید تضمینی محصولات باید محوریت کیفیت خاک داشته باشد و نباید هر محصولی با هر شرایط تولیدی با یک قیمت خریداری شود؛ وضعیت خاک قبل و بعد از تولید باید ارزیابی شود و محصولاتی که با حفظ خاک تولید شده‌اند باید با قیمت‌های بالاتر خریداری شوند؛ موضوعی که در آلمان به‌طور جدی در حال پیگیری است».

او مدیریت مشارکتی را یکی دیگر از ضرورت‌های حکمرانی منابع طبیعی دانست و اظهار داشت: «مردم نباید صرفاً برای مشارکت نمادین فراخوانده شوند، بلکه باید در مدیریت واقعی دخیل باشند».

این عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس با تأکید بر ضرورت بازنگری رویکردهای سیاست‌گذاری، گفت: «خاک باید مبنای سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای قرار گیرد و در تصویرسازی‌های کلان جامعه نقش پیدا کند؛ همچنین پویایی در قانون حفاظت خاک و تبیین حکمرانی در این حوزه باید مورد توجه جدی قرار گیرد».

صادقی با بیان پنج نکته کلیدی درباره خاک، تصریح کرد: «خاک همانند نفت، منبعی تمام‌شدنی است؛ استفاده نادرست از خاک می‌تواند تمدن‌ها را سرنگون کند؛ بهره‌برداری درست از خاک می‌تواند در پیشگیری از خشکسالی مؤثر باشد؛ فناوری‌های نوآورانه مانند زغال زیستی با سطح ویژه بیش از هزار متر مربع در هر گرم می‌توانند به جذب آلودگی و ذخیره آب کمک کنند؛ و مهم‌تر از همه این‌که خاک یک موجود زنده است و باید به حیات آن توجه شود».

خبرنگار: شهرزاد مسعودی