۴۲۱ دشت کشور در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار دارد

محمد فرامرز در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به کاهش بی‌سابقه بارندگی در سال جاری، اظهار داشت: بر اساس آمار وزارت نیرو، از مجموع ۶۰۹ دشت کشور، ۴۲۱ دشت در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار داشته و از ۱۸۸ دشت باقی‌مانده نیز منابع آب ۱۰۳ دشت ضعیف است و تنها ۸۵ دشت وضعیت نسبتاً مطلوبی دارد.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، با بیان این‌که در اولویت‌بندی مدیریت منابع آب زیرزمینی کشور، نخست حفاظت از دشت‌های با وضعیت مناسب و در مرحله بعد، احیای دشت‌های مواجه با بحران منابع آب مطرح است؛ تأکید کرد: منابع آب و پس از آن منابع خاک به‌عنوان اصلی‌ترین مؤلفه‌ها در تأمین امنیت غذایی کشور، نقش اساسی در پایداری کشاورزی و تولید غذا ایفا می‌کند.

فرامرز با اشاره به این‌که طبق سند امنیت غذایی کشور، میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی، صنعت و شرب باید تا پایان برنامه به ۵۱ میلیارد متر مکعب کاهش یابد؛ افزود: این کاهش مصرف به دلیل وضعیت بحرانی منابع آبی کشور ضروری است.

وی درباره نظارت بر برداشت از آبخوان‌ها، اظهار داشت: در فصل آب قانون برنامه هفتم توسعه، تکالیف مشخصی برای دستگاه‌های اجرایی در راستای کاهش مصرف آب تعیین شده است؛ این تکالیف در سند امنیت غذایی نیز آمده و اجرای آن‌ها می‌تواند به کنترل برداشت از منابع زیرزمینی کمک کند.

فرامرز گفت: در قوانین مختلف وظایف مشخصی برای وزارت نیرو، وزارت جهادکشاورزی و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در حوزه مدیریت منابع آب زیرزمینی تعریف شده؛ سازمان منابع طبیعی، پروژه‌های آبخوانداری با هدف تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی از طریق مدیریت روان‌آب‌ها را اجرا می‌کند که تاکنون حدود ۴۵۰ پروژه پخش سیلاب و آبخوانداری در کشور انجام شده است.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور،  با اشاره به این‌که تا کنون ۳۴ میلیون هکتار عملیات اجرایی یا در دست اجرا در حوزه آبخیزداری انجام شده است؛ افزود: مجموع حوزه‌های آبخیز قابل مطالعه و اجرا در کشور ۱۲۵ میلیون هکتار است که حدود ۷۰ میلیون هکتار آن هنوز نیاز به مطالعه و اجرای عملیات دارد.

وی ادامه داد: در برنامه ششم توسعه، تعهد اجرای عملیات آبخیزداری ۱۰ میلیون هکتار بود و در برنامه هفتم توسعه، تعهد اجرای عملیات به میزان ۲۰ میلیون هکتار و کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک تا پایان برنامه تعیین شده است.

فرامرز درباره اعتبارات سال اول برنامه هفتم گفت: در بخش تملک دارایی، 1/6همت اعتبار مصوب و در اجرای پروژه‌های آبخیزداری از محل محرومیت‌زدایی، ۴ همت پیش‌بینی شده که تاکنون ۲ همت آن ابلاغ شده است؛ همچنین در سطح استان‌ها، ۱/۷ همت اعتبار مصوب برای آبخیزداری در نظر گرفته شده است.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی با اشاره به این‌که ۱۲ ایستگاه حوزه آبخیز معرف زوجی در استان‌ها وظیفه اندازه گیری و پایش اثرات اجرای عملیات آبخیزداری بر منابع زیستی را برعهده دارند؛ افزود: بر اساس داده‌های موجود به ازای هر هکتار عملیات آبخیزداری در سال، حدود ۵۳۰ متر مکعب روان‌آب مهار و به سفره‌های زیرزمینی تغذیه می‌شود؛ در پروژه‌های تغذیه مصنوعی، این رقم به ۱۰۰۰ متر مکعب می‌رسد.

وی ادامه داد: همچنین کاهش فرسایش خاک تا ۹ تن در هکتار، کاهش رسوب تا ۴ تن در هکتار و افزایش تولید علوفه تا ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار از دیگر نتایج این اقدامات است؛ اجرای پروژه‌های آبخیزداری تا ۷۰ درصد خسارات ناشی از سیل را کاهش داده و نسبت درآمد به هزینه آن ۲/۴ برابر است.

فرامرز درباره طرح‌های اضطراری برای مقابله با فرونشست زمین و بیابان‌زایی، گفت: آبخیزداری تنها یک اقدام است و برای مدیریت آبخوان‌ها باید مجموعه‌ای از اقدامات در تأمین، برداشت و مصرف انجام شود؛ با این حال، برای اولین بار اقدامات پروژه های آبخیزداری از محل محرومیت‌زدایی تامین منابع سال‌های 1403 و 1404 درحال انجام است و همچنین معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌هایی برای احیای قنوات در دست دارد.

وی با اشاره به ضرورت ایجاد هماهنگی در سیاست‌های مدیریت آب وزارت جهادکشاورزی و وزارت نیرو، تأکید کرد: اجرای سند امنیت غذایی و قانون برنامه هفتم توسعه، کلید هماهنگی بین دستگاه‌هاست؛ در این اسناد تکالیف، منابع و الزامات اجرایی برای همه دستگاه‌ها به‌صورت همزمان پیش‌بینی شده است که در صورت تأمین منابع، دستگاه‌ها می‌توانند وظایف خود را انجام داده و هماهنگی لازم نیز حاصل خواهد شد.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی