قنات‌ها برمی‌گردند/ فعالیت ۳۷ ایستگاه تحقیقاتی آموزشی و ترویجی

باقر قرمزچشمه در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا اظهار داشت: قنات‌ها به‌عنوان یکی از قدمی ترین سازه‌های تأمین آب در دنیا سابقه‌ای کهن در ایران داشته و در گذشته یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب، کشاورزی و دام بودند.

مدیر گروه هیدرولوژی و توسعه منابع آب پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور با بیان این‌که ورود تکنولوژی و افزایش چاه‌های عمیق سبب افت شدید سطح آب زیرزمینی شده، افزود: کاهش سطح آب زیرزمینی مهم‌ترین عامل از کار افتادن یا متروکه شدن قنوات در سال‌های اخیر است.

قرمزچشمه ادامه داد: قنوات علاوه بر نیاز به نگهداری دوره‌ای مانند لایروبی، برای احیا نیز به راهکارهایی از جمله اجرای پروژه‌های تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها از طریق پخش سیلاب، احداث سدهای زیرزمینی و استفاده از چاه‌های واداری هستند.

وی با اشاره به این‌که پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور به‌عنوان متولی بحث پخش سیلاب در کشور در ۳۷ ایستگاه تحقیقاتی آموزشی و ترویجی کار کرده است؛ گفت: طبق نتایج به‌دست آمده پایین‌دست این ایستگاه‌ها و قنوات اطراف آن‌ها وضعیت بهتری دارد.

مدیر گروه هیدرولوژی و توسعه منابع آب با بیان این‌که در برخی مناطق ‌دشتی و در مجاورت رودخانه‌های فصلی طرح‌هایی برای ساخت سدهای زیرزمینی اجرا شده که در فصل غیرزراعی، آب را پشت بند ذخیره و در فصل زراعی به قنات‌ها منتقل می‌کند؛ افزود: این فناوری با الگوبرداری از روش‌های سنتی ایرانی انجام شده که سابقه‌ای چند هزار ساله دارد.

وی افزود: نمونه‌ای از روش چاه‌های واداری با هدف تغذیه آبخوان‌های بالادست و روان‌آب‌ها در استان مرکزی و پروژه‌ای در زمینه مدل‌سازی قنات و ارزیابی اثربخشی روش‌های احیا در استان خراسان رضوی توسط پژوهشکده انجام شده است.

قرمز چشمه با تأکید بر این‌که پژوهش‌های انجام‌شده بیشتر مبتنی بر دانش و فناوری‌های بومی و نوین است؛ بیان‌کرد: در کشور کارهای زیادی در زمینه شناسایی قنوات انجام شده اما در زمینه ارزیابی و مدل‌سازی فیزیکی و ریاضی عملکرد قنوات، اقدامات محدود و پراکنده بوده است.

وی ادامه داد: این حوزه نیازمند پژوهش‌های بیشتر و توسعه فناوری‌های ترکیبی مانند ترکیب قنات و چاه یا گسترش مادرچاه‌ها است.

قرمزچشمه تصریح کرد: اگرچه قانوناً نمی‌توان پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور را متولی مستقیم پژوهش‌های مرتبط با قنات دانست؛ اما انجام این پژوهش‌ها جزو وظایف ذاتی پژوهشکده بوده و البته اجرای طرح‌ها نیازمند حمایت مالی دستگاه‌های اجرایی است.

وی افزود: مطالعات خوبی در زمینه منابع آب، جریان پایه رودخانه‌ها و منابع زیرزمینی انجام شده و طرح کلان تغییر اقلیم نیز در این پژوهشکده در حال انجام است.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی