قزاقستان غول کشاورزی آسیای مرکزی

به گزارش خبرنگار ایانا، قزاقستان با برخورداری از منابع وسیع طبیعی، به یکی از بازیگران کلیدی حوزه کشاورزی در آسیای مرکزی تبدیل شده است. بر اساس آخرین آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و داده‌های رسمی منتشرشده در رسانه‌های این کشور، ظرفیت تولید غلات، دامپروری گسترده و سیاست‌های حمایتی در بخش آبیاری، کشاورزی قزاقستان را در موقعیت راهبردی قرار داده است. همچنین، روابط تجاری رو به گسترش این کشور با ایران، افق‌های تازه‌ای برای همکاری‌های دوجانبه ترسیم کرده است.

تصویر کلی از کشاورزی قزاقستان

قزاقستان با ۲۳.۳ میلیون هکتار زمین زراعی و بیش از ۷۰ میلیون هکتار مرتع، سهم قابل‌توجهی در تأمین مواد غذایی منطقه دارد. تولید غلات این کشور در سال ۲۰۲۴ به ۲۶.۵ میلیون تن رسیده که نسبت به سال‌های گذشته رشد چشمگیری داشته است. بر پایه گزارش فائو، تولید گندم در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۲ میلیون تن برآورد شده بود، اما این میزان در سال جاری به ۱۷ میلیون تن افزایش یافته است که نیاز داخلی و بخشی از تقاضای صادراتی را پوشش می‌دهد.

همچنین تولید جو در سال گذشته ۳.۳ میلیون تن اعلام شد و برآوردها برای دوره ۲۰۲۴-۲۰۲۵ رقم ۳.۲۵ میلیون تن را پیش‌بینی می‌کنند. تولید ذرت با ۱.۲ میلیون تن و سیب‌زمینی با ۴ میلیون تن نیز جایگاه ویژه‌ای در سبد محصولات کشاورزی این کشور دارند.

در بخش دامپروری، قزاقستان با جمعیتی بالغ بر ۷.۵ میلیون رأس گاو و ۲۰ میلیون رأس گوسفند و بز، نقش مهمی در تأمین گوشت و لبنیات منطقه ایفا می‌کند. طبق داده‌های فائو، در سال ۲۰۲۳، میزان تولید گوشت گاو این کشور ۵۴۷ هزار تن و شیر تولیدی آن ۶.۲ میلیون تن گزارش شده است.

ارزش کل تولید کشاورزی قزاقستان در نیمه نخست سال ۲۰۲۴، به ۳.۴ میلیارد دلار رسیده است. دولت این کشور با هدف مقابله با بحران کم‌آبی، میزان یارانه برای سامانه‌های نوین آبیاری را به ۸۰ درصد افزایش داده که به گفته مقامات، موجب صرفه‌جویی ۳۰ درصدی در مصرف آب و توسعه ۱.۳ میلیون هکتاری سطح زیرکشت تا سال ۲۰۳۰ خواهد شد. با این حال، چالش‌هایی مانند فرسایش خاک، نوسانات اقلیمی و بحران زیست‌محیطی دریاچه آرال همچنان از تهدیدهای پایدار این بخش به شمار می‌روند.

تراز تجاری کشاورزی قزاقستان

قزاقستان در سال ۲۰۲۳، حدود ۸.۹ میلیون تن غلات صادر کرده که بخش عمده آن گندم بوده است. مجموع ارزش صادرات کشاورزی این کشور در همان سال، به ۵.۲ میلیارد دلار رسیده و عمده مقاصد صادراتی آن را کشورهای همسایه ازبکستان، تاجیکستان و ایران تشکیل می‌دهند.

در حوزه واردات نیز قزاقستان در سال گذشته حدود ۴.۵ میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد کرده است. در این میان، ایران تنها ۰.۴ درصد از سهم بازار وارداتی این کشور را به خود اختصاص داده، در حالی که روسیه با سهم ۲۹.۵ درصد و چین با ۲۴.۴ درصد در صدر شرکای تجاری کشاورزی قزاقستان قرار دارند. شکر، میوه‌های گرمسیری و برخی محصولات خاص کشاورزی از جمله اقلام مهم وارداتی هستند.

روابط تجاری ایران و قزاقستان در مسیر توسعه

روابط تجاری میان ایران و قزاقستان در سال‌های اخیر با روندی صعودی همراه بوده است. در سال ۱۴۰۳، صادرات ایران به قزاقستان با رشد ۲۷ درصدی به ۲۷۸ میلیون دلار رسید و واردات از این کشور نیز ۶۱ میلیون دلار برآورد شد. صادرات ایران شامل مواد غذایی، فرآورده‌های پتروشیمی و مصالح ساختمانی بوده و در مقابل، قزاقستان جو، ذرت و گوشت به ایران صادر کرده است.

امضای دستورالعمل‌های بهداشتی برای تسهیل صادرات پشم و سم و همچنین انعقاد توافق‌نامه‌هایی به ارزش ۹۲.۸ میلیون دلار در تهران، از مهم‌ترین گام‌های مشترک دو کشور در توسعه مناسبات اقتصادی به شمار می‌روند.

ایران و قزاقستان هدف‌گذاری تجاری ۳ میلیارد دلاری را دنبال می‌کنند. بهره‌برداری از کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب و توسعه راه‌آهن شرق خزر، بسترهای لازم برای تسهیل ترانزیت کالا را فراهم کرده است؛ با این حال، موانعی نظیر مشکلات بانکی، تحریم‌های بین‌المللی و عدم‌توافق در برخی پروژه‌ها از جمله ایجاد هاب گندم، چالش‌های اصلی در مسیر گسترش همکاری‌ها باقی مانده‌اند.

هدف‌گذاری تجارت 3 میلیارد دلاری ایران و قزاقستان

غلامرضا نوری وزیر جهاد کشاورزی ایران، در همایش اخیر فعالان اقتصادی ایران و قزاقستان که بهمن ماه 1403 در تهران برگزار شد، بر ضرورت رفع موانع بانکی، تسهیل قرنطینه دامی و تقویت زیرساخت‌های لجستیکی تأکید کرد، دکتر پزشکیان رئیس‌جمهوری نیز در دیدار با هیأت قزاقستانی که هفته گذشته به تهران سفر کرده بودند نیز، خواستار تعمیق روابط دوجانبه تهران- آستانه در همه حوزه‌ها شد.

 قزاقستان با ظرفیت بزرگ تولید ۲۶.۵ میلیون تن غلات در سال ۲۰۲۴، جایگاه راهبردی خود را در منطقه تقویت کرده و در مسیر توسعه پایدار گام برمی‌دارد. اگرچه چالش‌هایی در زمینه منابع آب و مسائل زیست‌محیطی پیش‌روی این کشور قرار دارد، اما با بهره‌گیری از سیاست‌های حمایتی و همکاری‌های بین‌المللی از جمله با فائو و ایران، افق‌های روشنی برای آینده کشاورزی قزاقستان متصور است. افزایش حجم مبادلات دوجانبه با ایران، در صورت رفع موانع ساختاری، می‌تواند گامی مؤثر در دستیابی به هدف ۳ میلیارد دلاری تجارت مشترک باشد.

خبرنگار: شبنم مسعودی