خلیج فارس، گنجینه‌ای برای پایداری غذایی و اقتصادی ایران

به گزارش خبرنگار ایانا، امروز، ۱۰ اردیبهشت، به نام«روز ملی خلیج فارس» نام‌گذاری شده است؛ روزی که یادآور خروج استعمار پرتغال از آب‌های خلیج فارس در سال ۱۶۲۲ میلادی است. این مناسبت ملی، اهمیت تاریخی و جغرافیایی این پهنه آبی به‌عنوان یکی از مناطق استراتژیک ایران را به نمایش می‌گذارد.

خلیج فارس، علاوه بر نقش راهبردی، از دیرباز در تاریخ ایران و جهان به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تجارت دریایی و منبعی از ثروت‌های طبیعی شناخته شده است. نام «خلیج فارس» با استناد به منابع معتبر تاریخی و جغرافیایی، همواره مورد تأکید ایرانیان و جامعه بین‌المللی بوده است. اما اهمیت این منطقه تنها به تاریخ و موقعیت راهبردی آن محدود نمی‌شود؛ خلیج فارس نقشی اساسی در  بهبود معیشت جوامع ساحلی، وتأمین امنیت غذایی و توسعه اقتصادی کشور  ایفا می‌کند.

نقش خلیج فارس در امنیت غذایی و اقتصاد دریامحور

ایران با داشتن ۶۲۰۰ کیلومتر نوار ساحلی در شمال و جنوب کشور، پتانسیل بزرگی برای توسعه اقتصادی و امنیت غذایی مبتنی بر دریا دارد. خلیج فارس و دریای عمان نه‌تنها به‌عنوان منابع غنی ذخایر آبزیان، بلکه به‌عنوان کانون‌هایی برای تنوع زیستی و ایجاد معیشت پایدار برای جوامع ساحلی شناخته می‌شوند. جنگل‌های مانگرو (حرا) که در نواحی جنوبی کشور گسترش یافته‌اند، نمونه‌ای از اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد این منطقه هستند که نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی و بهبود شرایط معیشتی ایفا می‌کنند. این زیستگاه‌ها علاوه بر اینکه محل تخم‌ریزی و پرورش انواع گونه‌های آبزی هستند، با افزایش تنوع زیستی به پایداری بوم‌سازگان‌های ساحلی کمک می‌کنند.

با این حال، سهم دریا از تولید ناخالص داخلی ایران هنوز به کمتر از ۲ درصد محدود است؛ این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان، اقتصاد دریامحور سهمی قابل‌توجه در رشد اقتصادی و تأمین نیازهای غذایی دارد. توسعه اقتصاد دریایی که در اسناد توسعه پایدار سازمان ملل با عنوان «اقتصاد آبی» (Blue Economy) شناخته می‌شود، می‌تواند به افزایش سهم دریا در تولید ناخالص داخلی و ارتقای امنیت غذایی در کشور منتج شود. بر اساس برنامه‌های توسعه‌ای، انتظار می‌رود سهم دریا از تولید ناخالص داخلی ایران در افق ۲۵ ساله به بالای ۴۰ درصد برسد.

چالش‌ها و فرصت‌ها در مسیر توسعه دریامحور

توسعه پایدار دریا محور نیازمند توجه به چالش‌ها و تهدیدات زیست‌محیطی است. آلودگی‌های ناشی از فاضلاب شهری و صنعتی، برداشت بی‌رویه از منابع آبزی، و تخریب زیستگاه‌های حساس از جمله مشکلاتی هستند که بر منابع آبی و بوم‌سازگان‌های دریایی فشار وارد می‌کنند. همچنین، توسعه نامتوازن و مدیریت‌نشده فعالیت‌های انسانی، ازجمله گردشگری و صید غیرمجاز، تهدیدی جدی برای تنوع زیستی و پایداری این منطقه به‌شمار می‌رود.

در این راستا، جنگل‌های حرا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های ساحلی کشور، نیازمند حفاظت و احیای مستمر هستند. این اکوسیستم‌ها که در مرز خشکی و دریا قرار دارند، علاوه بر نقش زیست‌محیطی، اهمیت اقتصادی و اجتماعی نیز دارند. آن‌ها منبعی ارزشمند برای صید و پرورش آبزیان بوده و به بهبود معیشت جوامع محلی کمک می‌کنند. ازاین‌رو، احیای این مناطق و استفاده پایدار از ظرفیت‌های آن‌ها باید در اولویت سیاست‌های ملی قرار گیرد.

راهکارهای پیشنهادی برای ارتقای امنیت غذایی دریایی

کارشناسان بر این باورند که توسعه زیرساخت‌های شیلاتی و صنایع مرتبط: حمایت از شیلات و آبزی‌پروری به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین پروتئین حیوانی، می‌تواند سهم آبزیان در سبد غذایی خانوارهای ایرانی را افزایش دهد.

همچنین حفاظت و احیای زیستگاه‌های حساس، ازجمله جنگل‌های حرا و سایر اکوسیستم‌های ساحلی که نقش کلیدی در حفظ تنوع زیستی و بازسازی ذخایر آبزی دارند.

 مدیریت پایدار منابع دریاییبا هدف جلوگیری از صید غیرمجاز و کنترل آلودگی‌های محیطی برای حفظ منابع زیستی و غیرزیستی خلیج فارس بسیار حائز اهمیت است.

تقویت مشارکت جوامع محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد در حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع آبی و ساحلی، و سرمایه‌گذاری در تحقیقات و نوآوریبا هدف توسعه فناوری‌های نوین برای بهره‌برداری پایدار و مدیریت هوشمند منابع دریایی نیز می تواند نقش موثری در حفظ اکوسیستم این گنجینه بزرگ ملی و جهانی داشته باشد.

در نهایت، خلیج فارس به‌عنوان یکی از سرمایه‌های ملی ایران، نقشی بی‌بدیل در تأمین امنیت غذایی و توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کند. پاسداشت این روز ملی فرصتی است تا با نگاهی آینده‌نگر، برنامه‌هایی هدفمند برای حفاظت و بهره‌برداری از این پهنه آبی ارزشمند تدوین و اجرا شود.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی