کشاورزی اصفهان در بزنگاه آینده؛ میان کم‌آبی و نوآوری

اصفهان، استانی که قرن‌ها به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی ایران شناخته می‌شد، امروز در نقطه‌ای حساس از مسیر توسعه خود ایستاده است. از دشت‌های حاصلخیز شرق تا باغ‌های خوانسار و فریدن، این سرزمین روایت‌های از دانش، تلاش و پیوند عمیق انسان با زمین را در خود دارد؛ اما در دهه‌های اخیر، کشاورزی اصفهان بیش از همیشه با چالش‌های اقلیمی و ساختاری روبه‌رو شده است.

با این حال در این استان باوجود ۳ درصد اراضی کشاورزی کشور بیش از۸ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی را تولید می‌ شود که نشانه بهره‌وری مناسب از آب و استفاده کردن از آب مجازی برای انواع تولیدات است.

بی‌تردید، کم‌آبی اصلی‌ترین دغدغه کشاورزی استان است. زاینده‌رود، که روزگاری شریان حیات دشت اصفهان بود، امروز تنها در بخشی از سال جاری است و این مسئله، امنیت معیشت هزاران کشاورز را تحت‌تأثیر قرار داده است. خشکسالی‌های متوالی، افت سطح آب‌های زیرزمینی و فرسایش خاک، همه و همه ضرورت بازنگری در الگوی تولید و مصرف آب را یادآور می‌شوند.

در مقابل این چالش‌ها، نشانه‌های امیدبخشی نیز دیده می‌شود. اصفهان از استان‌های پیشرو در توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، آبیاری نوین و کشاورزی دانش‌بنیان است. طی سال‌های اخیر، بیش از 3000 هکتار گلخانه در شهرستان‌های برخوار، نطنز، کاشان و اصفهان ایجاد شده و بهره‌وری آب در برخی از این واحدها تا ۸۰ درصد افزایش یافته است. استفاده از سامانه‌های هوشمند کنترل دما و رطوبت، بذرهای مقاوم به تنش آبی و سامانه‌های مدیریت مزرعه و همچنین تولید 15درصد محصولات پروتئینی دامی  همراه با رتبه های  اول در شیرخام ؛تخم مرغ و گوشت بقلمون برابر بولیدات دامی 1 چهارده استان سطح کشور است و نشانه‌هایی از تحول فکری و فناورانه در بین کشاورزان و کارآفرینان اصفهانی است.

همچنین، همکاری‌های نزدیک میان دانشگاه های اصفهان، مراکز تحقیقاتی و سازمان جهاد کشاورزی استان در زمینه طراحی الگوی کشت متناسب با اقلیم، به‌کارگیری فناوری‌های نو و آموزش بهره‌برداران، مسیر توسعه پایدار را هموارتر کرده است. حضور جوانان تحصیل‌کرده در عرصه تولید و شکل‌گیری استارتاپ‌های کشاورزی نیز نشان می‌دهد که نسل جدید کشاورزان، این حرفه را نه صرفاً به عنوان سنت، بلکه به عنوان یک «کسب‌وکار علمی و فناورانه» دنبال می‌کنند.

با این حال، چالش‌هایی مانند ضعف در بازاررسانی، فرآوری محصولات و برند‌سازی همچنان پابرجاست. بخشی از تلاش آینده باید معطوف به ایجاد زیرساخت‌های فرآوری، بسته‌بندی و صادراتی باشد تا ارزش افزوده در خود استان باقی بماند و سهم واقعی کشاورز از زنجیره تولید افزایش یابد.

امروز بیش از هر زمان دیگر، کشاورزی اصفهان نیازمند نگاهی هماهنگ، آینده‌نگر و مبتنی بر دانش ارتباطات و هم‌افزایی اجتماعی است. بدون اعتماد متقابل میان دولت، بهره‌برداران، بخش خصوصی و دانشگاه، عبور از بحران‌های پیش‌رو دشوار خواهد بود.

در نهایت باید گفت  کشاورزی اصفهان تنها عرصه‌ای اقتصادی نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و زیست‌محیطی این سرزمین است. اگر بتوانیم این هویت را با فناوری، خرد جمعی و درک درست از محدودیت‌های اقلیمی پیوند دهیم، اصفهان می‌تواند الگوی کشاورزی پایدار و هوشمند برای ایران فردا باشد.

سید محمد موسوی  | مشاور رئیس سازمان و مدیر روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان