ضرورت مدیریت منابع آب و ارتقای بهره‌وری در کشاورزی

شهرام شفیعی در نشست واکاوی برنامه‌ سازگاری با کم‌آبی آذربایجان‌شرقی در دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز ضمن تبریک روز دانشجو، هفته پژوهش و روز جهانی خاک، گفت: تحقق امنیت غذایی ضروری و یک وظیفه حیاتی است اما میزان مصرف آب نیز باید مورد توجه قرار گیرد. ما مکلفیم برای مردم غذای سالم و کافی با تکیه بر منابع داخلی فراهم کنیم که این موضوع در قالب امنیت غذایی بسیار حائز اهمیت است.

وی ادامه داد: جلوگیری از فرسایش خاک به میزان ۲۰ درصد، تولید ۲.۶ کیلوگرم محصول کشاورزی با مصرف هر مترمکعب و کاهش مصرف آب از جمله برنامه‌های ابلاغی به جهاد کشاورزی است.

سرپرست سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به محدودیتهای منابع آب و خاک درکشور گفت: مدیریت منابع آب و ارتقای بهره‌وری در کشاورزی یک ضرورت انکارناپذیر است که باید مورد توجه همه ارگان‌ها قرار گیرد.

وی با اشاره به تکالیف تعیین‌شده در برنامه‌ هفتم توسعه برای وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو افزود: برنامه‌ریزی شده است که رشد سالانه بخش کشاورزی ۵.۵ درصد باشد و تا پایان برنامه هفتم توسعه، با حفظ منابع آب و ذخایر ژنتیکی، تولید محصولات راهبردی کشور به ۹۰ درصد خودکفایی برسد.

سرپرست سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی درباره چالش‌های موجود در حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: ممنوعیت افزایش سطح زیر کشت و توسعه باغات در این منطقه ابلاغ شده است. ما تلاش می‌کنیم عملیات کشاورزی حفاظتی را برای حفظ رطوبت خاک و افزایش بهره‌وری در سراسر استان اجرا کنیم.

وی به طرح جهش تولید در دیمزارها اشاره کرد و افزود: در قالب این طرح، ۶۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به تولید محصولات اساسی اختصاص یافته است. همچنین برای هر شهرستان الگوی کشت خاصی تدوین کرده‌ایم تا محصولات پرآب‌بر حذف و محصولات کم‌آب‌بر جایگزین شوند.

شفیعی در ادامه بیان کرد: انتقال کشت سبزی و صیفی به محیط‌های کنترل‌شده یکی از سیاست‌های اصلی وزارت جهاد کشاورزی است. در حال حاضر، ۴۰۰ هکتار گلخانه فعال در استان داریم و این ظرفیت را داریم که آن را به 1400 هکتار افزایش دهیم. با توسعه گلخانه‌ها، تولید سبزی و صیفی می‌تواند با همان میزان آب تا ۱۰ برابر افزایش یابد.

وی در پایان با تأکید بر ضرورت مشارکت مردم و ارتباط مؤثر با دانشگاه‌ها اظهار کرد: نیازهای فناورانه دستگاه‌های دولتی اعلام شده تا تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی به این نیازها پاسخ دهند و بستر همکاری بیشتری میان دولت و دانشگاه ایجاد شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیز گفت: برای تعادل بخشی به منابع آبی، چاره‌ای جز کاهش برداشت ۴۰ درصدی از این منابع در ۲ دهه آینده نداریم.

یوسف غفارزاده اظهار کرد: در حال حاضر میزان برداشت از منابع آبی استان برای بخش کشاورزی ۲ میلیارد مترمکعب است که این رقم باید در مدت زمان تعریف شده حداقل به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یابد.

وی ادامه داد: سطح آب‌های زیرزمینی و آب رودخانه‌ها روز به روز کمتر می‌شود و در صورت ادامه روند فعلی پس از مدتی شاهد خالی شدن و خشک شدن سفره‌های آب زیرزمینی در استان خواهیم بود.

غفارزاده با بیان اینکه ۸۵ درصد از منابع آبی استان در بخش کشاورزی، ۱۰ درصد در بخش شرب و پنج درصد در بخش صنعت مصرف می‌شود، گفت: برای کنترل این روند در سال ۱۴۰۰ برنامه‌ای برای استان تحت عنوان سازگاری با کم آبی نوشته شد که همه دستگاه‌ها از جمله جهاد کشاورزی و دانشگاه‌ها در آن همکاری داشتند.

وی ادامه داد: رعایت اصلاح الگوی کشت، تغییر روش‌های آبیاری و جایگزین کردن محصولات کم آببر و روی آوردن کشاورزان به کشت و تولید محصولاتی که آب کمتری مصرف می کنند در این برنامه تاکید شده است.

غفارزاده بر اهمیت امنیت غذایی تاکید کرد و گفت: تحقق امنیت غذایی با از بین رفتن منابع آبی ارزشی ندارد و بهتر است به جای کشت محصولات پرآب بر، آنها را خریداری و واردات کنیم.

وی افزود : در کنار راه کارهایی که برای کاهش مصرف آب در نظر گرفته شده باید شبکه آبرسانی نیز نوسازی شود تا از هدر رفت آب در بخش شرب جلوگیری شود.

وی ادامه داد: در بحث صنعت نیز موضوع باز چرخانی و استفاده از پساب تصفیه شده باید مورد توجه جدی قرار گیرد زیرا طبق برنامه هفتم توسعه، صنایع حق استفاده از آب رودخانه‌ها، سدها و چاه‌ها را نخواهند داشت.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی نیز در این نشست با بیان اینکه از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر) تاکنون میزان بارش‌ها ۳۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است، گفت: این میزان بارش در مقایسه با دراز مدت ۲۵ درصد کمتر شده است.

محمد خانی ادامه داد: کاهش میزان بارش‌ها نیاز به برگزاری نشست‌های این چنینی را بیشتر می‌کند.

وی افزود: ۲ میلیارد و ۸۵۰ میلیون مترمکعب میزان منابع آبی استان است و با توجه به اینکه متوسط بارندگی کشوری یک سوم جهانی است از این رو سرانه آب قابل دسترس برای هر فرد در ایران با توجه به کاهش منابع آبی و افزایش جمعیت از ۶ هزار متر مکعب در سال 1403 به یکهزار و ۴۰۰متر مکعب رسیده است.

وی گفت : متوسط سرانه آب قابل دسترس در دنیا ۶ هزار و ۸۰۰ متر مکعب است.

خبرنگار: مهسا رمضانی